فیزیولوژی محیطی گیاهی
سال:1390 | دوره:6 | شماره:2 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:8

تنش خشکی به عنوان مهم ترین عامل محدود کننده کشت و پرورش گیاهان زراعی در ایران و جهان محسوب می شود. در این تحقیق به منظور بررسی واکنش های فیزیولوژیکی یک رقم جو خوراکی (رقم CB 7402) تحت تنش آبی خاک، پژوهشی به صورت آزمایشی دو عاملی، کاملا تصادفی، در چهار تکرار و در شرایط گلخانه با دمای 25 درجه سانتی گراد، رطوبت 35 درصد در شرایط نوری 12 ساعت روشنایی و 12 ساعت تاریکی، چهار سطح خشکی شامل (صفر، 5-، 7- و 12- بار) و آبیاری در سطح ظرفیت زراعی به عنوان شاهد استفاده شد که در حضور و عدم حضور هورمون جیبرلین بود. میزان آب لازم در سطوح مختلف خشکی برای خاک موردنظر با استفاده از دستگاه صفحات فشار تعیین گردید. به مدت 2 ماه روزانه وضعیت گیاهان، بررسی و سطوح خشکی به طریق وزنی اعمال گردید. هفته ای دو بار در هفته هشتم میزان پرولین، قندهای محلول و غیرمحلول برگ تعیین گردید. نتایج نشان داد بین سطوح مختلف خشکی و هورمون جیبرلین با مقادیر پرولین و قندهای محلول و غیرمحلول اختلاف معنی داری وجود داشت، طوری که در حضور هورمون جیبرلین با افزایش تنش خشکی، افزایش پرولین و قندهای محلول و همچنین کاهش قندهای غیرمحلول مشاهده گردید و تیمار جیبرلین به تنهایی در صفات فوق تاثیر معنی داری نداشت. در نتیجه استفاده از هورمون جیبرلین در هنگام تنش خشکی می تواند باعث ایجاد مقاومت در برابر تنش در گیاه جو خوراکی شود.

اثر آلومینیوم با غلظت های 0، 100، 200، 300، 400، 500 و 1000 میکرومولار در طی ده روز بر جلبک Dunaliella salina Teodoresco مورد بررسی قرار گرفت. مقدار پروتئین، رنگیزه های فتوسنتزی، تعداد سلول و میزان تجمع آلومیینوم اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که مقادیر کلروفیل b، تعداد سلول و میزان پروتئین تغییرات معنی داری نداشته، اما میزان بتاکاروتن، کلروفیل a، کلروفیل کل و تجمع آلومینیوم افزایش معنی داری داشته است. آلومینیوم باعث افزایش رشد جلبک تا غلظت 300 میکرو مولار شده، ولی در غلظت های 500 و 1000 میکرومولار باعث کاهش رشد شده است. pH به غیر از روزهای اول در بقیه روزها نسبت به شاهد با افزایش غلظت آلومینیوم افزایش معنی داری داشته، به این صورت که تا غلظت 300 میکرو مولار افزایش و از 300 میکرو مولار به بعد کاهش pH را نشان داد. با توجه به مقدار انباشتگی آلومینیوم و تعداد سلول می توان نتیجه گرفت که جلبک سبز Dunaliella salina از طریق افزایش تقسیم سلولی در غلظت های پایین قادر به تحمل تنش فلز سنگین آلومینیوم می باشد.

در این بررسی به منظور اوت اکولوژی گونه Halocnemum strobilaceum (Pall.) M.Bieb. گیاه، از پنچ سایت رویشگاهی گمیشان، سنگرتپه، صوفیکم، اینچه شوره زار و اینچه برون از مراتع شور و قلیایی استان جمع آوری و هر یک از فاکتورهای: خاک، فنولوژی، پوشش گیاهی، ترکیبات شیمیایی گیاه، ارزش رجحانی، جوانه زنی بذر و کاشت گیاه مورد بررسی قرار گرفت. گیاه H. strobilaceum یکی از گیاهان دائمی است که در خاک های شور و قلیایی با بافت متوسط تا سنگین و زهکشی آهسته می روید. بررسی خاکشناسی سایت های این گونه نشان می دهد این گیاه در خاکهایی با بافت سیلتی، سیلتی لوم و سیلتی کلی، pH بین 7.3 تا 8.6 و Ec بین 30 تا 110.9 میلی موس بر سانتیمتر رشد می کند. شروع رشد آن از اوایل اسفندماه، گل دهی از اواسط شهریور و رسیدن بذر از اواخر آبان آغاز می گردد. نتایج فیتوشیمیایی نیز نشان داد که پروتئین خام، الیاف خام و ماده خشک به ترتیب 18.6، 17.6 و 27.7 درصد در مرحله رشد رویشی و به ترتیب مقادیر 13.3، 19.3 و 31 درصد در مرحله گل دهی و مقادیر 11.4، 23.8 و 36.3 درصد در مرحله رسیدن بذر گزارش شد. سیستم ریشه ای گونه مورد مطالعه دارای ریشه های راست و افقی یا فرعی و طول ریشه اصلی 32 سانتی متر و طول ریشه فرعی حداکثر 120 سانتی متر در عمق خاک می باشند. بذر ها خیلی ریز و کوچک بوده، به طوری که وزن هزار دانه آن معادل 0.808 گرم و دارای قوه نامیه بیش از 95 درصد می باشد. ویژگی های اقلیمی منطقه مورد مطالعه نشان می دهد میزان بارندگی بین 359 میلیمتر تا 212.6 میلیمتر و دمای متوسط بین 17.5 تا 17.7 درجه سانتیگراد، به ترتیب در ایستگاه قلعه جیق (جنوب شرق منطقه) و ایستگاه اینچه برون (شمال شرق منطقه) متغییر است و همچنین اقلیم آن نیمه خشک (قلعه جیق) تا خشک (اینچه برون) می باشد. با توجه به اهمیت گونه H. strobilaceum در تامین علوفه در فصول پائیز و زمستان، حفاظت از گونه های خوشخوراک در داخل تاج پوشش خود، ایجاد محیط مناسب برای زیست حیوانات و پرندگان و همچنین نقش حفاظت خاک، لازم است در مدیریت مرتع مورد استفاده قرار گیرد.

سرب یکی از فلزات سنگین و سمی است که آثار سمیت آن معمولا در غلظت های بالاتر از 30 میکروگرم بر گرم در برگ ظاهر می شود و منجر به کاهش سنتز کلروفیل و کاهش رشد رویشی می شود. در پژوهش حاضر اثر سمی سرب روی برخی فعالیت های فیزیولوژیکی گیاهچه های 10 روزه کلزا رقم اکاپی مورد بررسی قرار گرفت. دانه رست های کلزا در محیط کشت هیدروپونیک کشت داده شدند و تحت تیمارهای مختلف سرب (0.25، 0.5، 0.75، 1، 1.5 و 2 میلی مولار) و سرب با غلظت های فوق به همراه اسید سالیسیلیک (10 و 5 میکرومولار) در سه تکرار قرار گرفتند، سپس میزان رنگیزه های فتوسنتزی شامل کلروفیل b, a و a+b، فعالیت آنزیم های پراکسیداز و کاتالاز و همچنین مقدار پرولین در اندام هوایی و ریشه اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که با افزایش غلظت نیترات سرب، رنگیزه های فتوسنتزی شامل کلروفیل b, a و a+b در اندام هوایی کلزا به طور معنی داری کاهش یافت. در ریشه و اندام هوایی فعالیت آنزیم های پراکسیداز و کاتالاز با افزایش غلظت سرب روند صعودی را در مقایسه با شاهد نشان دادند. همچنین افزایش معنی داری در مقدار پرولین اندام هوایی و ریشه مشاهده شد و این افزایش در اندام هوایی بیشتر از ریشه بود. کاربرد همزمان تیمار سرب و اسیدسالیسیلیک باعث کاهش فعالیت آنزیم های کاتالاز و پراکسیداز و همچنین میزان پرولین نسبت به تیمارهای سرب گردید.

سنتز ترکیبات ثانوی در گیاهان یکی از مهمترین مکانیزم های دفاعی در برابر انواع پاتوژنها بوده و کیفیت و کمیت آن مواد بسته به تنوع گونه ای، اندام، شرایط رویشگاهی و روش های مختلف عصاره گیری متفاوت می باشد. در این تحقیق سرشاخه های هوایی گیاه Stachys byzantina C.Koch. در تیر ماه 1388 از ارتفاع 1700 متری منطقه کوهستانی چهارباغ واقع در جنوب شرقی استان گلستان جمع آوری و به جهت بررسی فیتوشیمیایی و آنالیز مواد معدنی در گیاه، به ترتیب از روش های اسپکتروفتومتری UV-VIS، جذب اتمی و فلیم ـ فتومتر استفاده گردید. نتایج این تحقیق، حضور ترکیبات ثانوی تانن، ساپونین، فلاونوئید، آلکالوئید، ترپنوئید، گلیکوزید و استروئید را در گیاه نشان می دهد. در بررسی کمی نیز میانگین توتال فنل و تانن به ترتیب با مقادیر 74.56±4.343 mg GAE g-1 DW و 183.84±3.353 mg TAE g-1 DW، همچنین میانگین فلاونوئید و آلکالوئید به ترتیب با مقادیر 0.356±8.19 و 0.020±0.69 بر حسب درصد وزن خشک عصاره بدست آمد. نتایج حاصل از تجزیه عناصر نشان می دهد با توجه به میزان جذب آهن و مس به ترتیب با مقادیر 966 و 184 بر حسب میلی گرم بر لیتر بیش از حد مجاز، گیاه می تواند به عنوان جمع کننده این عناصر معرفی گردد. اگر چه این آزمایشات به عنوان شناسایی مقدماتی ترکیبات فیتوکمیکال و معدنی مناسب می باشند، ولیکن تنها راه را برای تحقیقات بیشتر باز می کند و پیشنهاد می گردد برای ادامه تحقیقات از تکنیک های مختلفی نظیر کروماتوگرافی و غیره نیز استفاده گردد.

جنس تمشک Rubus L. متعلق به تیره Rosaceae دارای 750 گونه در جهان می باشد. بین برخی گونه های این جنس مانند R. raddeanus Focke. و R. persicus Boiss. تشابه ریختی فراوانی از نظر صفات جام گل، برگ و گوشوارک برگی دیده می شود که شناسایی آنها را با مشکل مواجه ساخته است. طی بررسی های مختلف مشخص شد که گونه R. raddeanus در فلور ایران، مترادف گونه R. persicus اعلام شده است، در حالی که این گونه در فلور ایرانیکا، روسیه و کتاب رستنی های ایران به عنوان گونه ای مجزا گزارش شده اند. بنابراین این تحقیق به منظور بررسی کارایی صفات دانه گرده و ساختار گلپوش در تعیین روابط تاکسونومیکی این گونه ها، ابتدا 9 نمونه منتسب به گونه R. persicus از رویشگاه های طبیعی مختلف جمع آوری گردید. نتایج مطالعات ریخت شناسی در این تحقیق، نشان دهنده اختلافاتی در نوع گل آذین، شکل خارها، شکل کاسبرگ ها و همچنین تفاوت در الگوی طرح گلپوش و عدم تشابه تزیینات سطح اگزین در گرده ها می باشند. لذا با توجه به نتایج بدست آمده پیشنهاد می شود دو گونه R. persicus و R. raddeanus مطابق نظر فلور ایرانیکا، فلور روسیه و کتاب رستنی های ایران به صورت دو گونه مجزا اعلام شوند.

به منظور بررسی اثر غلظت های مختلف Cr+3 (1.5، 0، 2، 3، 4 و 5 میلی گرم در لیتر) به عنوان یک فلز سنگین بر تغییرات رشد و میزان کلروفیل و فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز (GPOX) در گیاه کاهو آزمایشی به صورت طرح کاملا تصادفی در چهار تکرار در شرایط کنترل شده (دما25±2 oC ، رطوبت نسبی 35% و فتوپریود 16 ساعت) مورد مطالعه قرار گرفت. نشاهای گیاهی دو هفته بعد از کاشت بذر کاهو رقم محلی در خاک و در معرض تیمارهای یونی Cr+3 قرار گرفتند و بعد از 7 هفته برداشت شدند و برخی فاکتورهای فیزیولوژیکی شامل: زیتوده گیاهی، تغییرات رشد، کلروفیلa ، b و فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز مورد سنجش قرار گرفت. نتایج بدست آمده نشان داد که زیتوده ریشه، ساقه، طول ریشه، بخش هوایی، تعداد، سطح برگ و نیز میزان کلروفیلa ، b در نشاهای گیاهی تیمار شده با 0.5 mgL-1 Cr+3 افزایش یافته، در حالی که در تیمارهای 1 Cr+3، 2، 3، 4 و 5 میلی گرم در لیتر کاهش داشته است. فعالیت آنزیم گایاکول پراکسیداز با افزایش غلظت تیمارهای 3 تا 5 میلی گرم در لیتر Cr+3 افزایش معنی داری نشان داد. نتایج مذکور نشان می دهد که غلظت های تیمارهای 0.5 mgL-1 Cr+3 اثر تحریکی و تیمارهای بیشتر از 1 mgL-1 اثر تنشی و کاهنده در رشد و فاکتورهای فیزیولوژیکی مورد سنجش داشته است.

امروزه کودهای بیولوژیک به عنوان یک جایگزین برای کودهای شیمیایی با هدف افزایش باروری خاک و تولید محصولات در کشاورزی پایدار محسوب می شوند. این کودها از نظر اقتصادی مقرون به صرفه و از دیدگاه زیست محیطی قابل پذیرش هستند. در این راستا آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک های کاملا تصادفی در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان اجرا شد. تیمارها شامل نسبت های مختلف کود اوره و کود زیستی نیتروکسین شامل N1 (100 درصد مصرف اوره)، N2 (75 درصد مصرف اوره و 25 درصد مصرف نیتروکسین)،  N3(50 درصد مصرف اوره و 50 درصد مصرف نیتروکسین)، N4 (25 درصد مصرف اوره و 75 درصد مصرف نیتروکسین)،  N5(100 درصد مصرف کود زیستی نیتروکسین) و تیمار دوم شامل سه رقم گندم (کوهدشت، N-80-19، N-81-18) بود. مصرف نیتروکسین بر افزایش شاخص هایی نظیر ارتفاع، تعداد دانه در سنبله، سطح برگ و وزن خشک در مراحل مختلف رشد گندم تاثیر معنی داری داشت. به نظر می رسد کود بیولوژیک نیتروکسین می تواند جایگزین مناسبی برای کودهای شیمیایی در زراعت گندم باشد.