علوم آب و خاک (علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی)
سال:1386 | دوره:11 | شماره:42 (ب) |تعداد مقالات:27

از آنجایی که اندازه گیری دایمی دبی رودخانه ها کاری پرهزینه و مشکل می باشد به همین دلیل در ایستگاه های هیدرومتری قرائت دایمی اشل انجام شده و با ایجاد رابطه بین دبی و اشل، دبی مواقعی که اندازه گیری انجام نمی شود را به دست می آورند. در این تحقیق، روابط دبی - اشل، قابلیت استفاده از آمار سال های قبل و تهیه دبی - اشل دایمی ثابت با توجه به آمار طولانی مدت و مناسب ترین زمان اندازه گیری دبی در ایستگاه هیدرومتری سد تنظیمی زاینده رود با استفاده از آمار سال های 1369 تا 1382 مورد بررسی قرار گرفت. بدین منظور از روش آماری رگرسیون ساده و تجزیه و تحلیل عاملی و هم چنین معیار آماری درصد خطای نسبی استفاده گردید. نتایج نشان داد که بهترین شکل رابطه از نوع توانی است و رابطه تهیه شده برای هر سال برای همان سال قابل استفاده است. هم چنین مناسب ترین زمان برای اندازه گیری دبی به منظور تهیه رابطه دبی - اشل ماه های تیر، آذر و اسفند می باشد.

استفاده از معرف های هواشناسی و به خصوص بارندگی از دیرباز برای پایش خشکسالی مدنظر بوده و روش های بسیاری در این خصوص ارایه شده است. اما علاوه بر آنها، معرف های هیدرولوژیکی نیز می توانند نقش مهمی را در بیان وضعیت خشکسالی داشته باشند. در این تحقیق، یکی از معدود روش های پایش هیدرولوژیکی خشکسالی به نام روش چانگ که مقیاس روزانه دارد، با تغییراتی برای ارزیابی چگونگی خشکسالی روزانه استان تهران مورد استفاده قرار گرفت و سپس با شاخص خشکسالی موثر (DEI) (Effective Drought Index) که تنها شاخص هواشناسی با مقیاس روزانه است، مقایسه شد. نتایج ضمن تایید قابلیت های روش چانگ و اهمیت دخالت معرف های هیدرولوژیکی در پایش خشکسالی، نشان می دهد که روش چانگ از حساسیت بیشترین به کمبود منابع آبی در شرایط خشکسالی برخوردار می باشد. به طوری که مقایسه دو روش طی سه سال 78-1377 الی 80-1379 حاکی از این است که 31.1 درصد ایام توسط چانگ خشکسالی بسیار شدید و شاخص خشکسالی موثر برای همین طبقه از خشکسالی رقم 3.7 درصد ایام را اعلام کرده است. به دلیل دخالت معرف هایی مانند ذخیره سدها و آب زیرزمینی، روش های هیدرولوژیکی همراه با شاخص های هواشناسی می توانند ترکیب ایده آلی را در اعلام وضعیت خشکسالی ارایه دهند که در آن هم خشکسالی ناشی از کاهش نزولات و هم ناشی از مصرف بالا و سوء مدیریت قابل تفکیک باشد.

روند یابی جریان به عنوان یک فرایند ریاضی برای پیش بینی تغییرات بزرگی، سرعت و شکل موج سیل به صورت تابعی از زمان در یک یا چند نقطه در طول آبراهه، کانال یا مخزن می باشد. برای انجام روندیابی سیل از دو روش هیدرولیکی و هیدرولوژیکی استفاده می شود. روش هیدرولوژیکی گرچه دقت روش هیدرولیکی را ندارد ولی بسیار ساده تر از آن بوده و در طراحی سازه ها و کنترل سیل با اطمینان قابل قبولی به کار می رود. تحقیق حاضر در بازه ای از رودخان لیقوان (حد فاصل ایستگاه های هیدرومتری لیقوان و هروی) در استان آذربایجان شرقی به طول 12 کیلومتر انجام گرفت. در این تحقیق با استفاده از اطلاعات ثبت شده در ایستگاه های لیقوان و هروی، دبی سیل برای دوره های بازگشت 2، 10، 20، 50 و 100 ساله محاسبه شد. سپس روندیابی هر یک از دبی های سیل ها با دوره های بازگشت مختلف با دو روش ماسکینگام و ماسکینگام - کانژ انجام گرفت. نتایج نشان داد که دبی های روندیابی شده با این دو روش با مقادیر دبی مربوط به آن دوره بازگشت در ایستگاه هروی (ایستگاه پایین دست) دارای اختلاف زیادی می باشد. دلایل به وجود آورنده این اختلاف، می تواند متعدد باشد که از آن جمله می توان به کوهستانی بودن منطقه و وجود شاخه فرعی در بین دو ایستگاه اشاره نمود.

به منظور ارزیابی کمی رسوب دهی حوزه های آبخیز فاقد آمار، استفاده از مدل های تجربی اجتناب ناپذیر است. مدل EPM یکی از مدل های مورد استفاده در ایران می باشد که بعضا مورد ارزیابی قرار گرفته است. ولیکن اغلب ارزیابی ها، با استفاده از آمار رسوب رودخانه ها انجام پذیرفته و از اندازه گیری مستقیم رسوبات در مخازن سدها و بندها کمتر استفاده شده است، در صورتی که روش اندازه گیری رسوبات مخازن سدها و بندها از دقت بالاتری برخوردار می باشند. در این تحقیق تعداد 9 حوزه آبخیز کوچک در استان سمنان انتخاب شده اند. در خروجی این حوزه ها، سدهای خاکی کوتاه طی سال های گذشته احداث گردیده اند که عمر آنها به ده سال می رسد. این سدها تا زمان اندازه گیری رسوب سرریز ننموده اند و به همین دلیل تمامی رسوبات تولیدی حوزه آبخیر بالادست آنها در مخازن سدها به تله افتاده اند. مقدار رسوبات ته نشین شده در مخازن این سدها از طریق عملیات نقشه برداری محاسبه شد. وزن مخصوص ظاهری رسوبات در هر مخزن اندازه گیری شد و مقادیر حجمی رسوبات به مقادیر وزنی تبدیل گردید. با استفاده از مدل EPM مقدار رسوب تولیدی حوزه ها به صورت حجمی و وزنی برآورد گردید. مقادیر رسوب تولیدی اندازه گیری شده در مخازن سدها با مقادیر برآورد شده با استفاده از آزمون t استیودنت مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اختلاف بین میانگین ها برای مقادیر حجمی و وزنی رسوب دهی برآورد شده با استفاده از مدل EPM با مقادیر اندازه گیری شده، در سطح 5 درصد معنی دار نمی باشد ولی تعیین کارایی و میانگین نسبی مجذور مربعات خطای مدل نشان داد که مدل EPM از کارایی نسبتا پایینی در برآورد رسوب دهی حوزه های آبخیز مناطق مورد مطالعه برخوردار است.

مدل های پیش بینی دمای هوا با استفاده از داده های ماهواره ای، مبتنی بر متغیرهای دمای سطح زمین و شاخص پوشش گیاهی هستند. این متغیرها با اعمال تصحیحات اتمسفری بر روی داده های فوق تعیین می شوند. میزان بخار آب، اوزن و عمق اپتیکی ذرات معلق در جو از داده های مورد نیاز برای تصحیح اتمسفری باندهای مرئی هستند ولی در اغلب مناطق ایران، این پارامترها اندازه گیری نمی شوند. هم چنین با استفاده از روش های موجود، دمای سطح زمین تا دقت 2 درجه سانتی گراد تعیین می شود. در این تحقیق با توجه به محدودیت های فوق، دقت پیش بینی دمای بیشینه هوا با استفاده از داده های بدون تصحیح اتمسفری شده ماهواره نوا و مدل شبکه عصبی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور، مدل های مختلف شبکه عصبی، حاصل از ترکیب های مختلف داده های 4 باند ماهواره نوا و 3 متغیر جغرافیایی به عنوان ورودی های مدل ساخته شدند و بهترین مدل انتخاب شد. نتایج نشان داد، مدل شبکه عصبی با ساختار 6 نرون در لایه ورودی (شامل 4 باند ماهواره نوا، روز شمار سال و ارتفاع زمین) و 19 نرون در لایه پنهان بهترین مدل می باشد. در این ساختار حدود 91.4 درصد نتایج در محدوده دقت 3 درجه سانتی گراد واقع شدند و معیارهای آماری R2، RMSE و MBE به ترتیب 0.62، 1.7 درجه سانتی گراد و -0.01 درجه سانتی گراد می باشند.

در سال های اخیر، استفاده از پسماندهای آلی و فرآورده های جانبی کارخانه ها به عنوان کود آلی و اصلاح کننده های خاک برای تولید محصولات کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است. در کشور ما به دلیل فقر مواد آلی خاک های کشور از یک سو و تولید تجاری کودهای آلی از سوی دیگر، تمایل به استفاده از این کودها افزایش یافته است. هدف از انجام این مطالعه بررسی و تفکیک اثر نوع کود، سطوح مختلف کودی و تعداد سال کوددهی بر پتانسیل معدنی شدن نیتروژن در یک خاک آهکی (فاین، لومی، میکسد، ترمیک، تیپیک هاپل آرجید) در منطقه اصفهان بود. آزمایش در قالب طرح کرت های خرد شده و در سه تکرار انجام گردید. هر کرت اصلی به سه کرت خردشده تقسیم گردید و اعمال تیمارها در سه سال متوالی به گونه ای بود که بخشی از کرت تنها در سال اول، بخشی دیگر در دو سال پیاپی و بخش سوم در سه سال متوالی تیمار کودی (کود گاوی یا لجن فاضلاب) مشابه (0، 25 و 100 مگاگرم بر هکتار) دریافت کردند. نمونه برداری مرکب از خاک، 6 ماه پس از کوددهی سوم از عمق 0 تا 15 سانتی متری انجام شد. پتانسیل معدنی شدن نیتروژن با استفاده از روش انکوباسیون بلند مدت - آبشویی اندازه گیری شد. در پایان فصل کشت نیز بخش هوایی ذرت برداشت گردید. نتایج نشان داد پتانسیل معدنی شدن نیتروژن در تیمارهایی که کود گاوی و لجن فاضلاب دریافت کرده بودند، تفاوت معنی داری نداشتند ولی هر دو این تیمارها نسبت به شاهد اختلاف معنی داری را نشان دادند. اضافه کردن 100 مگاگرم بر هکتار کود گاوی و لجن فاضلاب به خاک، پتانسیل معدنی شدن نیتروژن را نسبت به تیمار شاهد 4 برابر و نسبت به تیمار 25 مگاگرم در هکتار 1.7 برابر افزایش داد. هم چنین پتانسیل معدنی شدن نیتروژن در تیماری که سه سال پیاپی کود آلی دریافت کرده بود نسبت به تیمارهای دو سال کود دریافت کرده، یک سال کود دریافت کرده و شاهد، به ترتیب 2.1، 2.5 و 5 برابر افزایش را نشان داد. بین پتانسیل معدنی شدن نیتروژن با پاسخ های گیاه ذرت مانند عملکرد (r=0.531**) و جذب نیتروژن (r=0.568***) روابط معنی داری مشاهده شد. حاصل ضرب پتانسیل معدنی شدن نیتروژن در ثابت سرعت معدنی شدن نیز با پاسخ های گیاه، مانند عملکرد (r=0.710***) و جذب نیتروژن ذرت (r=0.734***) روابط معنی داری را نشان داد. نتایج بیانگر آن است که الگوی تاثیرپذیری نیتروژن کل در تیمارهای مورد مطالعه، متفاوت از الگوی تغییرات پتانسیل معدنی شدن نیتروژن است.

فرسایش خاک یکی از تهدیدهای مهم برای تولید کشاورزی و کیفیت محیطی به خصوص کیفیت آب و خاک است. برای انجام برنامه ریزی در یک حوضه آبخیز و انجام پروژه های حفاظتی لازم است تا اطلاعات کافی از مقدار هدر رفت خاک و میزان رواناب در دسترس باشد. مدل EUROSEM یک مدل پخشی، دینامیک و تک رخدادی است که برای شبیه سازی فرسایش، انتقال رسوب و ته نشست رسوب به وسیله فرایندهای شیاری و بین شیاری طرحی شده است. هدف از این مطالعه بررسی کارایی مدل EUROSEM در شبیه سازی رواناب و رسوب بر اساس اندازه گیری میزان فرسایش و رواناب واقعی در زیر حوضه سولیجان به مساحت 20 هکتار واقع در استان چهارمحال و بختیاری می باشد. زیر حوضه مورد مطالعه بر اساس اطلاعات نقشه پستی و بلندی زمین، کاربری اراضی، پوشش گیاهی، شیب و نقشه موقعیت جاده ها و کانال ها به 19 واحد همگن تقسیم بندی گردید. اطلاعات مختلف خاک، پوشش گیاهی، مشخصات سطح زمین و داده های اقلیمی برای واحدهای مختلف به وسیله مشاهدات صحرایی و اندازه گیری های آزمایشگاهی برآورد گردیدند. رواناب و رسوب واقعی نیز برای رخدادهای بارندگی مورد مطالعه اندازه گیری شدند. بعد از انجام آنالیز حساسیت مدل، مراحل واسنجی و اعتبار سازی مدل و شبیه سازی رواناب و رسوب صورت گرفت. نتایج نشان داد که مدل EUROSEM در این زیر حوضه برای پیش بینی رواناب کل و حداکثر دبی رواناب به پارامترهای هدایت هیدرولیکی اشباع، حرکت موئینگی و رطوبت اویه بیش از سایر عوامل حساس می باشد. هم چنین کل هدررفت خاک به پارامترهای ضریب زبری مانینگ شیاری و بین شیاری و چسبندگی خاک حساسبت بیشتری نشان داد. نتایج ارزیابی شبیه سازی مدل نشان داد که در زیر حوضه مورد مطالعه مدل قادر است میزان کل رواناب، اوج رواناب، کل رسوب و زمان اوج رسوب را به خوبی شبیه سازی نماید. ولی مدل نتوانست اوج دبی رسوب و زمان اوج رواناب را به خوبی شبیه سازی نماید. هر چند به نظر می رسد مدل EUROSEM قادر است رواناب و رسوب، زمان رسیدن به اوج رواناب و رسوب را در زیر حوضه ها و کل حوضه در رخدادهای جداگانه به خوبی پیش بینی نماید، لیکن پیشنهاد می شود تا کارایی مدل در شرایط مختلف آب و هوایی و خاک های مختلف و در حوضه های آبخیز متفاوت مورد ارزیابی قرار گیرد.

در کشور ما، به خاطر شد روزافزون جمعیت و توسعه شهرها از امکان گسترش سطح زیر کشت به مرور زمان کاسته می شود و در نتیجه نیاز شدیدی به استفاده بهینه از اراضی موجود احساس می شود. مطالعات تناسب اراضی با بررسی جنبه های فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی اراضی، استفاده بهینه و پایدار از هر زمینی را ممکن می سازد. هدف از این مطالعه تعیین تناسب کیفی، کمی و اقتصادی اراضی دشت مهران برای محصولات منطقه شامل گندم، ذرت و کنجد بوده است. مراحل مختلف این تحقیق شامل مطالعات صحرایی، آزمایشگاهی و ارزیابی اراضی بود. در ارزیابی کیفی مشخصات اقلیمی، پستی و بلندی و خصوصیات خاک منطقه با نیازهای رویشی در هر محصول مقایسه و بسته به میزان تطابق آنها کلاس تناسب کیفی به روش پارامتریک (ریشه دوم) تعیین شد. مبنای ارزیابی کمی، میزان عملکرد در واحد سطح و مبنای ارزیابی اقتصادی، سود ناخالص در واحد سطح در نظر گرفته شد. نتایج ارزیابی کیفی نشان داد که عمده واحدهای اراضی برای محصولات مورد نظر دارای کلاس تناسب متوسط هستند که این امر ناشی از محدودیت خصوصیات فیزیکی خاک می باشد. مقایسه کلاس های کیفی و کمی در مورد گندم و ذرت نشان می دهد که کلاس های کمی در سطح برابر یا بالاتری نسبت به کلاس های کیفی قرار دارند که ناشی از سطح مدیریت بالای کشت این محصولات است، در حالی که کلاس های کمی در مورد کنجد در سطح پایین تری نسبت به کلاس های کیفی قرار گرفته که این به واسطه مدیریت ضعیف در کشت و کار این محصول است. نتایج تناسب اقتصادی نشان داد که سودآورترین محصول در منطقه گندم بوده و تناوب زراعی گندم و کنجد در واحدهای تحت کشت این محصولات دارای سودآوری بیشتری از تناوب گندم و ذرت می باشد و این سودآوری در آینده با رعایت اصول صحیح مدیریت در مورد کنجد قابل بهبود می باشد.

آگاهی بر سرعت معدنی شدن نیتروژن از منابع مختلف آلی یک عامل کلیدی برای تعیین نیاز کودی نیتروژن گیاه با حداقل آثار منفی زیست محیطی است. به منظور بررسی سرعت معدنی شدن نیتروژن کمپوست، ورمی کمپوست و کود دامی یک آزمایش انکوباسیون گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار، چهار تیمار (کمپوست، ورمی کمپوست، کود دامی و شاهد) در دو سطح دمایی (8 و 25 درجه سانتی گراد) و دو سطح رقابتی (50 و 85 درصد ظرفیت مزرعه ای) به مدت 90 روز انجام گردید. آمونیم و نیترات حاصل از فرایند معدنی شدن به روش اسپکتروفتومتری اندازه گیری شدند. مدل های مختلف سینتیکی با داده های معدنی شدن نیتروژن برازش داده شد. نتایج نشان داد که مدل سینتیکی ترکیب مرتبه صفر - مرتبه اول بهترین مدل سنتیکی برازش یافته با داده هاست. بیشترین مقدار نیتروژن معدنی شده (Nmin) از کوددامی 87.78 mgN/kg) معادل 14.54 درصد نیتروژن کل) در دمای 25 درجه سانتی گراد و کمترین مقدار 22.62 mgN/kg) معادل 4.62 درصد نیتروژن کل) از کل تیمار کمپوست در دمای 8 درجه سانتی گراد حاصل شد که این محاسبه، فرضیه کمتر بودن تجزیه پذیری کود کمپوست را تقویت می کند. شاخص قابلیت دسترسی نیتروژن (N0k) برای تیمارهای کودی به ترتیب کود دامی > ورمی کمپوست > کمپوست دارد. با افزایش دما و افزایش رطوبت خاک، معدنی شدن نیتروژن افزایش یافت و تاثیر دما بیشتر از تاثیر رطوبت خاک بود. مقدار نیتروژن معدنی شده (Nmin) با نیتروژن قابل معدنی شدن بالقوه (r=0.583*) (N0) و شاخص قابلیت دسترسی نیتروژن (r=0.834**) (N0k) هم بستگی نشان داد.

پالایش سبز روش نوینی است که از گیاهان برای زدودن آلودگی ها از خاک آلوده بهره می برد. این روش در مقایسه با سایر روش های پالایش، بسیار کم هزینه و ساده است. مدل های پالایش سبز برای شناخت بیشتر فرایندهای حاکم بر پدیده پالایش و مدیریت خاک های آلوده اهمیت ویژه ای دارند. بررسی منابع نشان می دهد که تاکنون به دلیل پیچیدگی پیوستار خاک – گیاه - نیوار، مدل های انگشت شماری برای پالایش سبز تکوین یافته اند. هدف از این پژوهش، مدل سازی پالایش سبز خاک های آلوده به سرب و کادمیم بود. بدین منظور، نظریه نوینی بر مبنای رفتار خاک (هم دمای برون جذبی خاک) و گیاه (نرخ جذب آلاینده به وسیله گیاه) در برابر آلاینده ها ارایه شد. بدین منظور، خاکی با بافت لوم شنی با غلظت های مختلف سرب و کادمیم آلوده شد. پس از پر کردن گلدان ها، بذر شاهی (Barbarea verna) و اسفناج (Spinacia oleracea L.) در آنها کشت گردید. گیاهان در پنج بازه زمانی برداشت شدند. غلظت کل سرب و کادمیم در گیاه و خاک به ترتیب با روش اکسیداسیون تر و اکسیداسیون با اسید نیتریک 4 مولار عصاره گیری و با دستگاه های جذب اتمی و کوره گرافیتی اندازه گیری شد. مدل های ارایه شده با استفاده از داده های آزمایشگاهی واسنجی گردید و کارایی آنها با ملاک های کمی آزموده شد. نتایج نشان داد که هم دمای برون جذبی خاک برای سرب و کادمیم از مدل خطی پیروی می کند. با افزایش غلظت سرب در خاک، توانایی شاهی و اسفناج در زدودن آلودگی افزایش داشت. لیکن در آلودگی کادمیمی خاک این توانایی برای شاهی و اسفناج ثابت بود. در پایان با ترکیب واکنش خاک (هم دمای برون جذبی خاک) و واکنش گیاه (نرخ جذب فلز از خاک به وسیله گیاه) به آلودگی سربی و کادمیمی خاک، مدل هایی با کارایی بالا (R2>0.98) برای برآورد زمان لازم برای پالایش سبز سرب از خاک به دست آمد. با وجود این، مدل های ایجاد شده تنها برای به دست آوردن برآوردی کلی از زمان لازم برای پالایش سبز کادمیم از خاک توانا نشان دادند (R2@0.70).

مدیریت صحیح عملیات کشاورزی و حفظ مواد آلی خاک، از جمله عوامل مهم در کشاورزی پایدار می باشند. مقدار ماده آلی خاک یکی از شاخص های مهم کیفیت خاک محسوب می شود. ذخایر لبایل مواد آلی به عنوان شاخص خوبی از کیفیت خاک که بیشتر به تغییرات عملیات مدیریتی حساس می باشد، می تواند مورد بررسی قرار گیرد. تحقیق حاضر با هدف بررسی برخی از ذخایر لبایل کربن آلی خاک به عنوان شاخص ارزیابی تاثیر مدیریت های متفاوت زراعی در دو خاک آهکی صورت گرفت. این مطالعه در دو محل 1- کرت های تحت کوددهی با چهار سطح 0، 25، 50 و 100 مگاگرم کود گاوی در هکتار با تناوب زراعی ذرت - گندم (C1, C2, C3, C4) و در کرت های زیر سیستم های کاشت (C5, C6, C7) با سابقه تناوب مشخص در مزرعه تحقیقاتی لورک و 2- در سیستم های کاشت با تاریخچه کشت مشخص (C8, C9, C10) در مزرعه ایستگاه تحقیقاتی فزوه اجرا گردید. نمونه برداری خاک از دو عمق 0-5 و 5-15 سانتی متر از وسط کرت ها انجام شد. در نمونه های خاک مقادیر کربن آلی، کربوهیدرات قابل عصاره گیری با آب داغ، ذرات مواد آلی (POM)، کربن آلی و مقدار کربوهیدرات قابل عصاره گیری با آب داغ در بخش POM و میانگین وزنی قطر خاکدانه های پایدار در آب اندازه گیری شد. اجزای اندازه گیری شده مواد آلی و پایداری خاکدانه ها، تحت تاثیر مدیریت های گوناگون، تفاوت معنی داری نشان دادند. بیشترین مقدار کربوهیدرات و پایداری خاکدانه در منطقه لورک در پلات های 100 مگاگرم کود گاوی در هکتار و در منطقه فزوه در زمین زیر کشت یونجه به دست آمد. هم چنین نتایج نشان داد که میانگین وزنی قطر خاکدانه های پایدار در آب هم بستگی بیشتری با مقدار کربوهیدرات های قابل عصاره گیری با آب داغ نسبت به سایر اجزای کربن آلی داشتند. بخش کربوهیدرات قابل عصاره گیری با آب داغ به تغییرات مدیریتی در کوتاه مدت حساسیت بیشتری نشان داده و به عنوان شاخص خوبی از کیفیت خاک به ویژه در ارتباط با تشکیل خاکدانه می تواند در ارزیابی کیفیت خاک مورد توجه باشد.

مطالعه تنوع ژنتیک باکتری های ریزوبیومی و ارزیابی کارآیی همزیستی آنها در جمعیت های بومی خاک به منظور شناخت پاسخ آنها به سویه های تلقیح شده به خاک و هم چنین نقش مدیریت های متفاوت بر تنوع این باکتری ها از اهمیت ویژه ای برخوردار است. مطالعات بسیار اندکی پیرامون تنوع ژنتیکی باکتری های ریزوبیومی بومی ایران انجام شده و گزارشی راجع به باکتری های بومی ریزوبیومی از لحاظ ژنتیکی ارایه نشده است. به همین منظور تنوع ژنتیکی 150 جدایه باکتری سینوریزوبیومی جدا شده از خاک های استان همدان با به کارگیری تکنیک RCR/RFLP 16S-23S rDNA مطالعه شدند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که به طور کلی جدایه های مورد مطالعه در سه گروه کاملا متفاوت قرار گرفتند. گروه اول 122 (I) جدایه از 150 جدایه را شامل شد و این گروه خصوصیات ژنتیکی Sinorhizobium meliloti را نشان دادند. گروه دوم (II) شامل 25 جدایه بود و این گروه هم متعلق به Sinorhizobium medicae بود. گروه سوم (III) شامل دو جدایه بود که خصوصیات ژنتیکی کاملا متفاوت با دو گروه قبلی داشت. شاخص تنوع شانون جدایه های مورد مطالعه در بین یازده واحدهای فیزیوگرافی مختلف (تپه، اراضی نسبتا مسطح، فلات، کوهپایه، اراضی پست و اراضی متفرقه) متفاوت بوده و یا برخی از خصوصیات خاکی هم بستگی نشان داد. شاخص تشابه متفاوت در بین واحدهای فیزیوگرافی بیانگر تفاوت در گروه های موجود در هر واحد فیزیوگرافی بود.

خاک ورزی از جمله عوامل مدیریتی مهمی است که می تواند موجب تخریب یا بهبود ساختمان خاک شود. نوع ادوات خاک ورزی و شکل چرخ های ماشین کشاورزی موجب تغییر ساختمان خاک می شود، لذا یک آزمایش مزرعه ای در مرکز تحقیقات کشاورزی همدان روی یک خاک Coarse Loamy Mixed Mesic Calcixerolic Xerocrepts جهت اندازه گیری و بررسی اثرات خاک ورزی و تراکم ناشی از تردد چرخ ها بر برخی از خصوصیات فیزیکی خاک انجام شد. تیمارها شامل دو روش خاک ورزی با گاوآهن برگردان دار و خاک ورزی حفاظتی (CP MP) بود که با استفاده سه تراکتور رایج در ایران [John Deer (J), Romany (R) and Massey Ferguson (MF)] اجرا شدند. محل تردد و بدون تردد از دیگر تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق بودند. آزمایش به صورت کرت های خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. نمونه های خاک در آخر فصل رشد گندم از محل تردد چرخ و محل بدون تردد از چهار لایه برداشت شد و از نظر چگالی ظاهری (BD)، شاخص مخروطی (CI) و میانگین وزنی قطر خاکدانه ها (MWD) مقایسه شدند. اثر هر دو روش خاک ورزی در روی BD در هیچ کدام از لایه معنی دار نبود، در حالی که، با افزایش عمق BD افزایش پیدا کرد. تردد چرخ ها موجب افزایش معنی دار BD نگردید، ولی با افزایش عمق اثر تراکم کاهش پیدا کرد. خاک ورزی حفاظتی به طور معمول، پایداری خاکدانه ها را افزایش داد که توسط MWD مورد ارزیابی قرار گرفت. شاخص مخروطی روندی مشابه BD داشت، با این تفاوت که به دلیل حساسیت بیشتر CI در محل تردد در تیمار CP بیشتر از MP بود. ولی چنین تفاوتی در محل بدون تردد مشاهده نگردید. هم چنین CI در محل تردد نسبت به بدون تردد به طور معنی داری افزایش یافت. تراکتور جان دیر در دو لایه اول و دوم موجب افزایش معنی دار CI نسبت به MF گردید، ولی بین تراکتور R و J تفاوتی مشاهده نگردید. شخم با گاوآهن قلمی MWD را در محل بدون تردد افزایش داد که در لایه چهارم معنی دار شد. تردد چرخ ها موجب افزایش معنی دار MWD در لایه دوم گردید و در دیگر لایه ها تفاوت معنی داری مشاهده نشد. در لایه سوم تراکتور رومانی موجب بهبود ساختمان خاک گردیده و MWD را به طور معنی داری افزایش داد. به طور کلی تراکتور رومانی موجب تخریب کمتر ساختمان خاک شده و روش های خاک ورزی بعضی از ویژگی های فیزیکی خاک را تغییر دادند.

شناخت شکل های شیمیایی فسفر موجود در خاک و تعیین مقدار هر یک از آنها می تواند ضمن کمک به شناخت فرایند تکامل خاک و درک فرایندهای ژنتیکی آن در ارزیابی حاصل خیزی خاک نیز به کار رود. در این پژوهش 20 نمونه خاک از اعماق صفر تا 30 سانتی متری و 30 تا 60 سانتی متری در موقعیت های بالا، میانه و پایین چهار ردیف اراضی نواحی خشک (جی و زیار اصفهان) و نیمه خشک (فرخشهر و شهرکرد) انتخاب شدند. بر روی هر ردیف ارضی موقعیت بالای شیب شامل خاک کم عمق روی مواد مادری، میانه شیب شامل خاک غیر زراعی با پوشش طبیعی منطقه و در پایین شیب اراضی کشاورزی قرار داشت. خاک ها به روش دنباله ای برای تعیین مقادیر شکل های مختلف فسفر معدنی عصاره گیری شدند. میزان فسفر کل در خاک های مورد آزمایش بین 302 تا 1135 و با میانگین 715 میلی گرم در کیلوگرم خاک قرار داشت. حدود 65 تا 89 درصد فسفر کل خاک های مورد مطالعه را فسفر معدنی و 11 تا 35 درصد فسفر کل آنها را فسفر آلی تشکیل می داد. مقدار فسفر معدنی بین 204 تا 897 با میانگین 571 میلی گرم در کیلوگرم خاک و فسفر آلی بین 70 تا 238 و با میانگین 144 میلی گرم در کیلوگرم خاک متغیر بود. میزان فسفر کل، فسفر معدنی و فسفر آلی در تمامی ردیف های اراضی مورد مطالعه از اراضی غیرزراعی به اراضی زراعی افزایش و از خاک های سطحی (عمق صفر تا 30 سانتی متر) به خاک های عمقی (عمق 30 تا 60 سانتی متر) کاهش نشان داد. در خاک های مورد مطالعه آپاتایت (Ca10-P)، فسفات های آلومینیوم (AlP)، اکتاکلسیم فسفات (Ca8-P)، فسفات های آهن (Fe-P)، فسفات های محبوس در اکسیدهای آهن (Oc-P) و دی کلسیم فسفات (Ca2-P) به ترتیب بیشترین درصد از فسفات معدنی خاک ها را شامل می شدند.

ویژگی های خاک نقش مهمی در جذب فسفر دارد. اطلاعات درباره جذب فسفر در خاک های همدان محدود است. هدف از این پژوهش بررسی سرعت جذب فسفر در تعدادی از خاک های همدان به وسیله دو نوع عصاره گیر بی کربنات سدیم 0.5 نرمال (روش اولسن) و بی کربنات آمونیوم - دی تی پی ای در مدت 2520 ساعت و انتخاب بهترین معادله سینتیکی جهت توصیف جذب فسفر و بررسی هم بستگی خصوصیات جذب فسفر با ویژگی های خاک بود. به این منظور 200 میلی گرم فسفر در کیلوگرم خاک به صورت KH2PO4 به نمونه های خاک اضافه شد. خاک های کود داده شده با رطوبت ثابت 20 درصد وزنی به مدت 2520 ساعت در انکوباتور در دمای 25±1 درجه سانتی گراد نگه داری و در زمان های 1، 2، 4، 8، 24، 48، 72، 96، 120، 144، 168، 240، 336، 504، 672، 840، 1008، 1176، 1344، 1512، 1680، 1848، 2016، 2186، 2352 و 2520 ساعت پس از اضافه کردن کود فسفره به خاک ها، عمل نمونه برداری و عصاره گیری فسفر توسط عصاره گیر اولسن و بی کربنات آمونیوم - دی تی پی ای انجام و معادله های سینتیکی مرتبه صفر، مرتبه اول، پخشیدگی پارابولیکی، تابع نمایی و الوویچ ساده شده بر داده ها برازش داده شد. نتایج این پژوهش نشان داد که سرعت جذب فسفر در ابتدا سریع بوده، سپس کاهش یافت و به مقدار ثابتی رسید. مقدار فسفری که پس از 2520 ساعت خوابانیدن جذب شد در روش اولسن و بی کربنات آمونیوم - دی تی پی ای به ترتیب در دامنه 162.6-253.8 و 193.3-253.1 میلی گرم در کیلوگرم بود. با توجه به بالا بودن ضرایب تشخیص و کم بودن خطای استاندارد برآورد معادله های سینتیکی، دو معادله الوویچ ساده شده و تابع نمایی بهتر از معادله های دیگر جذب فسفر را تشریح نمودند. دامنه تغییرات ضرایب سرعت در معادله الوویچ ساده شده و تابع نمایی توسط عصاره گیر اولسن به ترتیب 0.036-0.49 و 0.157-0.304 میلی گرم در کیلوگرم در ساعت و در روش بی کربنات آمونیوم - دی تی پی ای به ترتیب 0.074-0.76 و 0.184-0.382 میلی گرم در کیلوگرم در ساعت بود. نمودار معادله ها در 336 ساعت دارای شکستگی بود. بنابراین دو معادله بر داده ها برازش شد (صفر تا 336 و 336 تا 2520 ساعت). در بخش اول نیز با توجه به بالا بودن ضرایب تشخیص و کم بودن خطای استاندارد برآورد معادله های سینتیکی الوویچ، تابع نمایی و پخشیدگی پارابولیکی بهتر از معادله های دیگر جذب فسفر را تشریح نمودند. ضرایب سرعت تعیین شده در این معادله ها در خاک ها تغییرات زیادی داشت. در بخش دوم معادله های سینتیکی قادر به توصیف جذب فسفر نبودند. نتایج این مطالعه نشان داد که سرعت جذب فسفر در خاک متفاوت بود و تحت تاثیر مقدار کربنات کلسیم، آهن و آلومینیوم بلوری و بی شکل می باشد.

در اکثر مناطق دنیا فسفر بعد از نیتروژن مهم ترین عنصر محدود کننده رشد محصولات کشاورزی می باشد. اطلاعات درباره سرعت آزاد شدن فسفر در خاک های همدان محدود است. هدف از این تحقیق مطالعه سرعت رهاسازی فسفر در ده نمونه از خاک های استان همدان به وسیله عصاره گیری مرحله ای با استفاده از بی کربنات سدیم 0.5 مولار با pH=8.5 در مدت 1752 ساعت و هم بستگی ثابت های سرعت معادلات سینتیکی با خصوصیات خاک و شاخص های گیاه ذرت بود. نتایج این پژوهش نشان داد رهاسازی فسفر از خاک ها در ابتدا سریع و سپس به آهستگی ادامه یافت. بعد از گذشت 1752 ساعت مقدار فسفر آزاد شده در خاک ها بین 586-309 میلی گرم در کیلوگرم متغیر بود. فسفر تجمعی آزاد شده به وسیله شش مدل سینتیکی ارزیابی شد. نتایج تجزیه های آماری نشان داد که رهاسازی فسفر توسط معادلات پخشیدگی پارابولیکی، مرتبه اول و تابع نمایی به خوبی قابل توصیف بود. نتایج مطالعات هم بستگی نشان داد که برخی ضرایب آزاد شدن فسفر از جمله شیب و عرض از مبدا معادلات مرتبه اول، انتشار پارابولیکی، تابع نمایی، و نیز مقادیر فسفر آزاد شده پس از 168 و 1752 ساعت با ویژگی های خاک مانند مقدار فسفر قابل دسترس اولیه، درصد کربنات کلسیم، شن و سیلت هم بستگی معنی داری دارند. نتایج ارتباط با شاخص های گیاهی با ضرایب سرعت معادلات سینتیکی نشان داد شیب معادله مرتبه اول با شاخص های گیاهی هم بستگی معنی داری نداشت. ثابت های معادلات انتشار پارابولیک، تابع نمایی و فسفر آزاد شده پس از 1752 ساعت هم بستگی معنی داری با شاخص های گیاهی داشتند. نتایج این تحقیق نشان داد سرعت آزاد شدن فسفر در خاک ها متفاوت و فاکتور مهمی در تامین فسفر مورد نیاز گیاه می باشد.

استفاده از سرباره و لجن تراکتور کنورتور، از محصولات فرعی صنایع فولاد، جهت افزایش کیفیت دو نوع کود آلی و اثر آنها بر تغذیه گیاه ذرت بررسی شد. این آزمایش به صورت انکوباسیون دو کود آلی، کود گاوی و ورمی کمپوست کود گاوی در نمونه های 3 کیلوگرمی در رطوبت ظرفیت مزرعه و دمای اتاق به مدت سه ماه انجام شد. تیمارهای غنی سازی شامل سطوح مختلف 0، 5 و 10 درصد آهن خالص از سرباره و لجن کنورتور کارخانه ذوب آهن و سولفات آهن تجاری بودند که در ابتدای انکوباسیون به کودهای فوق الذکر اضافه شدند. سپس نمونه برداری از تیمارها در زمان های 0، 10، 25، 45، 65 و 90 روز پس از شروع آزمایش صورت گرفت. سپس کودهای غنی شده به میزان 17 گرم بر کیلوگرم (50 تن در هکتار) در گلدان های 3 کیلوگرمی با خاک مزرعه چاه اناری دانشگاه صنعتی اصفهان مخلوط گردید. در هر گلدان دو گیاه ذرت رقم سینگل گراس 704 کشت گردید و پس از 70 روز عملکرد و غلظت آهن، منگنز، روی و مس اندام هوایی گیاه تعیین گردید. نتایج نشان داد که استفاده از سولفات آهن تجاری باعث افزایش آهن و منگنز قابل استخراج کود با DTPA شد. در غنی سازی به وسیله لجن کنورتور بهترین نتیجه در تیمار 10 درصد آهن مخلوط با ورمی کمپوست کود گاوی و در زمان حدود 60 روز به دست آمد. تیمار 5 درصد آهن خالص سرباره در کود گاوی باعث افزایش آهن و منگنز قابل استخراج با DTPA با گذشت زمان شد، ولی تیمار 10 درصد تاثیر چندانی در افزایش آهن و منگنز قابل استخراج با DTPA نداشت. بیشترین مقدار کل آهن گیاه در تیمارهای غنی شده با سولفات آهن وجود داشت. بعد از تیمار سولفات آهن مقدار آهن کل گیاه در تیمار 10 درصد لجن کنورتور نسبت به سایر تیمارها بیشتر بود. از طرف دیگر بیشترین میزان کل منگنز گیاه مربوط به تیمار 5 درصد لجن کنورتور مخلوط با ورمی کمپوست کود گاوی بود. در مجموع با توجه به تاثیر تیمار لجن کنورتور در افزایش جذب عناصر غذایی کم مصرف؛ آهن، منگنز، روی و مس گیاه؛ به نظر می رسد تیمار 10 درصد آهن خالص از لجن کنورتور مطلوب ترین نتیجه را در غنی سازی کود دامی داشته است.

برخی فرایندهای صنعتی، همچون آبکاری و استخراج طلا، سیانور مصرف می کنند که متعاقبا به فاضلاب این صنایع وارد می شود. چون ترکیبات سیانور سمی هستند، باید فاضلاب های حاوی سیانور قبل از تخلیه به محیط زیست، تصفیه شوند. چندین روش برای حذف یا سمیت زدایی سیانور وجود دارد که از متداول ترین آنها در عمل، زوال طبیعی سیانور، کلریناسیون قلیایی و اکسیداسیون با پراکسید هیدروژن هستند. با توجه به مشکلات فنی و اقتصادی مرتبط با این روش های تصفیه، اخیرا فرایندهای تصفیه بیولوژیکی مورد توجه قرار گرفته اند. در گیاه پالایی، از قابلیت گیاهان برای حذف آلاینده ها استفاده می شود. هدف عمده این تحقیق امکان سنجی و بررسی پتانسیل گیاه پالایی توسط گیاهان غیر چوبی در امر پاک سازی خاک آلوده به سیانور است. آزمایش های این تحقیق در قالب طرح فاکتوریل کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. سه گیاه غیر چوبی سورگوم (به عنوان گیاه سیانوژنیک)، فستوکا با اندوفایت و فستوکا بدون اندوفایت (به عنوان گیاهان علفی) برای تصفیه خاک آلوده به سیانور استفاده شدند. آنالیز واریانس داده های مربوط به کاهش سیانور خاک و نیز تجمع سیانور در گیاه نشان داد که گیاه پالایی روش مناسبی برای پالایش خاک های آلوده به سیانور با غلظت کم، می باشد. در ضمن مشاهده شد که گیاه سیانوژنیک سورگوم در حذف سیانور خاک از راندمان بهتری نسبت به گیاهان علفی فستوکا برخوردار است، لیکن بخش قابل توجهی از سیانور خاک در بافت های سورگوم تجمع می یابد.

استفاده از سیستم های مختلف خاک ورزی پس از تغییر ناآگاهانه و غیر علمی کاربری اراضی سبب تسریع تجزیه ماده آلی خاک شده و سایر ویژگی های فیزیکی و شیمیایی آن را تحت تاثیر قرار می دهد. این امر به ویژه در اراضی حاشیه ای و مناطق پرشیب کوهستانی، عموما سبب افزایش امکان تخریب و فرسایش خاک و در نتیجه جاری شدن سیل های ویرانگر می گردد. این پژوهش با هدف بررسی اثر تبدیل اراضی مرتعی به زمین کشاورزی بر برخی از ویژگی های فیزیکی و شیمیایی خاک مانند چگالی ظاهری، میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، مقدار ماده آلی و رسانایی الکتریکی خاک انجام گرفته است. بدین منظور از هشت منطقه در جنوب و جنوب غربی اصفهان از دو بخش مرتع دست نخورده و مرتع دست خورده و از دو لایه 15.0 و 30.15 سانتی متری، نمونه برداری خاک انجام شد. پس از انجام آزمایش های مربوطه، نتایج مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت. نتایج نشان داد که تغییر کاربری اراضی مرتعی مورد مطالعه به کشاورزی در برخی از مناطق بر حسب نوع استفاده از اراضی پس از تغییر کاربری آنها (کشت دیم یا آبی، عملیات خاک ورزی و کوددهی) سبب افزایش تقریبا 39 درصدی در میزان ماده آلی خاک و در برخی نیز سبب کاهش 26 درصدی در میزان آن شده است. رسانایی الکتریکی خاک نیز در اثر این تغییر کاربری تقریبا 41 درصد افزایش یافت. در حالی که تغییر کاربری به کشاورزی سبب ایجاد اختلاف معنی دار آماری در ویژگی های میانگین وزنی قطر خاکدانه ها، وزن مخصوص ظاهری و واکنش خاک در دو لایه مذکور نشد. بنابراین به نظر می رسد که اگرچه در مناطق مورد مطالعه در این پژوهش، تغییر کاربری اراضی و انجام عملیات کشت و کار، تاثیر معنی داری از نظر آماری بر برخی از ویژگی های خاک نداشته است، ولی در نهایت می تواند موجب کاهش کیفیت و افزایش تخریب آن شده و پیامدهای نامطلوبی را به دنبال داشته باشد.

نقشه شکل های فرسایش خاک از نقشه های پایه در مطالعات فرسایش و رسوب است که در مدیریت و برنامه ریزی حوزه های آبخیز حایز اهمیت است. برای تهیه نقشه 1:250000 شکل های فرسایش خاک، مطالعه ای در حوزه آبخیز جاجرود در استان تهران انجام شد. از ترکیب لایه های زیر به عنوان روش های مختلف تهیه نقشه واحدهای کاری استفاده گردید: الف- پوشش گیاهی، زمین شناسی و شیب ب- کاربری، زمین شناسی و شیب ج- کاربری، حساسیت سنگ ها به فرسایش و شیب و د- کاربری، حساسیت سنگ ها به فرسایش و واحدهای اراضی. نقشه واحدهای کاری حاصل از تلفیق لایه های اطلاعاتی به همراه سه روش دیگر شامل نقشه های واحدهای کاری مبتنی بر ه- واحدهای اراضی و- واحدهای حساسیت سنگ ها و ز- واحدهای فتومورفیک حاصل از تفسیر تصاویر ماهواره ای، در حوزه مورد بررسی قرار گرفتند. با تعیین شدت و نوع شکل های مختلف فرسایش خاک در 314 نقطه و به کمک روش تیسن و بهره گرفتن از تصاویر ماهواره ای در تفکیک و تلفیق مرز واحدها، نقشه شکل های فرسایش تهیه شد. این نقشه با هر یک از نقشه های واحدهای کاری الفت تا ز مقایسه شد. نتایج نشان داد که از روش های تلفیق لایه ای با توجه به ملاحظات اقتصادی، روش د، بهتر جواب داده است. روش واحدهای اراضی و حساسیت سنگ ها با صحت های 53.0 و 42.9 درصد روش های مناسبی در تهیه نقشه شکل های فرسایش نبودند. روش تفسیر تصاویر ماهواره ای دارای صحت 72.0 درصد در تهیه نقشه شکل های فرسایش بود. جذر میانگین مربعات خطاهای واحدهای کاری نشان داد که روش های واحدهای اراضی و حساسیت سنگ ها دارای خطای بیشتری نسبت به روش های تلفیق لایه ای و تفسیر تصاویر ماهواره ای بودند. بیشترین ضریب تغییرات صحت واحدهای کاری مربوط به روش های واحدهای اراضی و حساسیت سنگ ها و کمترین ضریب تغییرات صحت واحدهای کاری و در نتیجه بالاترین دقت مربوط به روش تفسیر تصاویر ماهواره ای و تلفیق لایه ای بود. در کل، نقشه واحدهای کاری حاصل از تفسیر تصاویر ماهواره ای، بهترین روش در تهیه نقشه شکل های فرسایش معرفی می گردد.

این مطالعه به منظور بررسی تاثیر رابطه خصوصیات ژئومورفولوژیک کفه رسی (claypan) بر کاربری اراضی و تنزل اراضی انجام گرفته است. بانک اطلاعات با جمع آوری نقشه ها و گزارش های مربوط به منطقه تشکیل شد و مدل تغییرات رقومی (Digital Terrain Model) کفه رسی فراهم گردید. با استفاده از فناوری سیستم اطلاعات جغرافیایی نقشه شبکه های مسیر جریان های آب زیرزمینی (Drainage network)، شاخص انتقال رسوب (Sediment Transport Index) و شاخص رطوبتی خاک (Wetness Index) تعیین گردید. در کفه رسی گودال هایی عمدتا پر شده از مواد رسوبی جدیدتر وجود دارد و هر گودال دارای یک حوضه آبخیز است. شوری و کاربری اراضی تابع موقعیت این گودال هاست. در صورتی که این چاله ها به طریقی طبیعی یا مصنوعی زه کشی شوند آن حوضه ها باز می باشند و اراضی قرار گرفته بر روی آنها غیر شور یا با شوری متوسط خواهند بود در غیر این صورت مناطقی باتلاقی (Marshland) یا آبگرفته (Waterlogged) را تشکیل می دهند یا پوسته های نمکی (Salt crust) در اثر تبخیر سطحی در سطح خاک آن مناطق توسعه می یابد. رابطه شوری خاک سطحی و عمق کفه رسی نشان می دهد با در نظر گرفتن عوامل موثر بر زه کشی اراضی با داشتن هدایت الکتریکی و در نظر گرفتن باز یا بسته بودن گودال ها می توان عمق کفه رسی را تخمین زد.

کانی گچ موجود در خاک بر بسیاری از خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و مینرالوژیکی خاک و در نتیجه جنبه های مدیریتی، طبقه بندی و ارزیابی اراضی تاثیر می گذارد. بنابراین دانستن مقدار دقیق آن برای اهداف مدیریتی، مهندسی، اصلاح اراضی و طبقه بندی خاک ها ضروری می باشد. در اغلب آزمایشگاه های خاک شناسی ایران، روش استون علی رغم محدودیت های زیاد به عنوان روش استاندارد اندازه گیری گچ به کار می رود. هدف از این تحقیق مقایسه روش های مختلف اندازه گیری گچ و انتخاب مناسب ترین روش می باشد. مناطق مورد مطالعه، شامل جعفرآباد برخوار و سپاهان شهر می باشند. نمونه گیری از اعماق مختلف شش پروفیل خاک انجام و از بین نمونه ها، تعدادی با دامنه وسیعی از مقدار گچ کم تا زیاد انتخاب شدند. مقدار گچ خاک ها توسط هشت روش استون، کربنات سدیم، رزین، تفاضل کلسیم و منیزیم، سولفات عصاره رقیق شده، کربنات آمونیوم، سیترات سدیم و اسید کلریدریک اندازه گیری شد. به منظور محاسبه درصد همپوشانی روش ها، پس از اضافه شدن مقدار معین گچ با درصد خلوص مشخص به خاک ها، مجددا مقدار گچ آنها توسط هشت روش مذکور اندازه گیری گردید. برای مقایسه دقت روش ها از دو شاخص تغییرات و درصد بازیابی و هم چنین نزدیک بودن خطوط رگرسیونی به خط 1:1 استفاده شد. نتایج به دست آمده نشان دادند، از بین هشت روش مورد بررسی روش کربنات سدیم، دقیق ترین روش اندازه گیری گچ می باشد. پس از آن روش رزین می تواند به عنوان روش دقیق اندازه گیری میزان گچ در خاک های غیرشور استفاده گردد. روش های سیترات سدیم و اسید کلریدریک برای مقادیر مختلف گچ و روش کربنات آمونیوم برای خاک هایی تا حدود %30 گچ، از نظر دقت در اولویت سوم قرار دارند. روش های استون، تفاضل کلسیم و منیزیم و روش سولفات عصاره رقیق شده از دقت کافی برخوردار نبوده، زیرا عصاره گیر آن که در این روش ها مورد استفاده قرار می گیرد، قادر به استخراج کامل گچ نمی باشد. نتایج حاصل موید این مطلب است که عامل اصلی تفاوت در دقت روش ها، نوع عصاره گیر گچ بوده و از بین عصاره گیری های مورد بررسی، کربنات سدیم کارایی بالاتری دارد.

به منظور بررسی تراکم خاک در اثر تردد ماشین های کشاورزی آزمایش های مزرعه ای در طی دو سال زراعی (83-84) در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در منطقه باجگاه، روی گیاه ذرت انجام گرفت. تیمارها شامل وزن تراکتور در دو سطح و الگوی تردد در چهار سطح (بدون تردد اضافی، تردد بین خطوط کشت، تردد روی ردیف کشت و تردد در کل زمین) بود. اثر وزن روی نرخ رشد، جرم حجمی ریشه و عملکرد محصول معنی دار نبود، اما اثر تیمار تردد روی نرخ رشد، جرم حجمی ریشه و عملکرد معنی دار بود. تیمار تردد در کل زمین به طور متوسط 3.97 تن در هکتار و تیمار بدون تردد اضافی با 6.65 تن در هکتار به ترتیب کمترین و بیشترین عملکرد را نشان دادند.

این مطالعه در پارک جنگلی نور انجام شد. به منظور تعیین واکنش رشد حلقه ها به متغیرهای اقلیمی، 35 پایه زبان گنجشک از آشکوب غالب گرفته شد و پهنای حلقه های رویشی هجده ساله اخیر در قطر برابر سینه اندازه گیری شد. هدف این مطالعه یافتن متغیرهای اقلیمی موثر در رشد حلقه های رویشی گونه زبان گنجشک در سال جاری رویشی و سال های قبل از آن (یک، دو و سه سال قبل از سال جاری رویشی) توسط رگرسیون چندگانه در شمال ایران بود. مجموعا 85 متغیر ماهانه، سالانه، سه فصل سال (بهار، تابستان و پاییز) و فصل رشد و متغیرهای اقلیمی بارندگی، دما، شاخص حرارتی، تبخیر و تعرق و تعادل آبی مورد آزمون قرار گرفت. بهترین مدل رگرسیون چندگانه، واکنش رشد زبان گنجشک را با شرحی حدود 83 درصد از تغییرات واریانس کل تخمین زد. نتایج نشان داد که رشد زبان گنجشک با متغیرهای اقلیمی سال های قبل از سال جاری رویشی وابستگی دارد. متغیرهای اقلیمی یک و دو سال قبل از سال جاری رویشی بیشترین نقش را در رشد این گونه نشان دادند (55 درصد). به طوری که تبخیر و تعرق در ماه های تیر و شهریور و بارندگی در اردیبهشت - خرداد در دو سال و بارندگی در فروردین - اردیبهشت در سه سال قبل از سال جاری رویشی همگی با ضرایب اثر مثبت نقش خود را روی رشد این گونه آشکار ساختند. نتایج معلوم کرد که زبان گنجشک شرایط گرم تر را در انتها و اواسط فصل رشد در حضور رطوبت قابل دسترس و بارندگی را در ماه های ابتدای فصل رویش (اردیبهشت - خرداد دو سال قبل) بیشتر می پسندد.

بررسی تاثیر حاصل از کاشت گونه های مختلف سوزنی برگ و پهن برگ روی تنوع زیستی پوشش گیاهی دارای اهمیت بسزایی است، چرا که ما را در انتخاب نوع گونه و یا دخالت های مناسب عملیات پرورشی در عرصه های جنگلکاری یاری می دهد. طرح تحقیقاتی سازگاری سوزنی برگان غیربومی در قالب آماری بلوک های کامل تصادفی، در 3 تکرار و با 8 تیمار در کرت هایی به ابعاد 20 در 20 متر و از سال 1373 اجرا شده است. تیمارهای مورد بررسی در این تحقیق شامل گونه های مختلف سوزنی برگ مورد استفاده در طرح تحقیقاتی به همراه جنگلکاری افرا، در اطراف عرصه اجرای طرح و مناطق فاقد پوشش درختی است. برای تعیین خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک جدای از حفر یک پروفیل، در هر یک از تیمارهای مورد بررسی 3 نمونه از افق سطحی (0-10 سانتی متر) و در مجموع 24 نمونه خاک تهیه گردید. میانگین هر یک از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی نمونه های خاک در پلات های مورد ارزیابی همچون سایر خصوصیات کمی و کیفی تیمارهای مختلف کاشته شده و در عرصه فوق الذکر در قالب بلوک های کامل تصادفی مورد آزمون آماری قرار گرفته است. تنوع پوشش گیاهی با استفاده از شاخص های سیمپسون، N2 هیل، شانون - وینر و مک آرتور تعیین گردید. هم چنین به منظور تعیین غنای پوشش گیاهی از شاخص مارکالف و منهینیک استفاده شد. در مرحله بعد به منظور شناخت ارتباط بین تنوع زیستی گونه های علفی و بوته ای کف عرصه با مجموعه ای از متغیرهای کمی و کیفی تیمارهای مختلف مورد بررسی و خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک در سطح عرصه های فوق الذکر، از روش تجزیه و تحلیل مولفه های اصلی گردید و نتیجه آن روی محورهای اصلی نمایش داده شد. نتایج این تحقیق نشان داده است که تیمارهای عرصه فاقد پوشش درختی و گونه های سوزنی برگ کریپتومریا ژاپونیکا و کاج دریایی، با دارا بودن حداقل ماندگاری و کمترین درصد پوشش لاشبرگ، امکان بیشترین توسعه از لحاظ فراوانی و غنای پوشش گیاهی را فراهم آورده اند و این در حالی است که در ارتباط با تیمارهای گونه سوزنی برگ کاج تدا و جنگلکاری های افرا، با دارا بودن بالاترین میزان ماندگاری و بیشترین میزان درصد پوشش لاشبرگ، کمترین مقدار شاخص های تنوع زیستی پوشش گیاهی در سطح کف عرصه ها را به خود اختصاص داده اند.

جنگل های طبیعی استان زنجان بیشتر در مناطق کوهستانی واقع شده اند. تهیه نقشه جنگل ها، مراتع و سایر پدیده ها زمینی به خصوص در مناطق کوهستانی مشکل و پرهزینه است. برای این منظور استفاده از داده های ماهواره ای با قدرت تفکیک مکانی متوسط راه حل مناسبی به نظر می رسد. در این بررسی از تصاویر هفت باند طیفی ماهواره لندست 7 مربوط به سال 2002 برای مکان یابی و تهیه نقشه جنگل های طبیعی استان زنجان استفاده شده است. تحلیل مولفه های اصلی Principal Component Analysis (PCA) به منظور استخراج مولفه های اصلی و کاهش حجم داده ها به کار برده شد. سه تصویر جدید PCA1، PCA2 و PCA3 که 76.67 درصد از واریانس کل را شرح دادند به عنوان مولفه های اصلی انتخاب شده و بقیه به عنوان اختلال در نظر گرفته شد. با استفاده از تحلیل به عامل ها (FA) و شاخص های پوشش گیاهی به ترتیب 9 و 8 تصویر جدید تهیه و در یک فایل سیستم اطلاعات جغرافیایی رستری (RGIS) در محیط نرم افزار ILWIS ذخیره گردید. ماتریس ضریب هم بستگی و فاکتور مطلوبیت 27 داده تصویری محاسبه و از بین آنها 12 گروه سه تایی برای تهیه نقشه و مکان یابی جنگل های طبیعی استان زنجان مناسب تشخیص داده شد. مقدار شاخص کاپا برای گروه باندی سه تایی l3, l4, l5 برابر با KIP=0.86 بوده که از همه گروه ها بیشتر است و در نتیجه بهترین ترکیب برای طبقه بندی در شرایط استان زنجان است. در بین 27 تصویر، بیشترین مقدار OIF مربوط به گروه باندی سه تایی PCA3, FA2, MIR با مقدار 233.44 و کمترین آنها مربوط به ترکیب l7، l5، l4 با مقدار 83.63 است. درستی کلی، متوسط و تولید کننده نقشه تهیه شده داده های سنجنده ETM+ ماهواره لندست 7 به ترتیب 88.45، 73.69 و 70.23 درصد است. نتایج این بررسی نشان می دهد، که پدیده های یک پارچه و همگن مانند مناطق کشاورزی، مراتع و جنگل های طبیعی با تراکم زیاد با استفاده از داده های سنجش از دور با قدرت تفکیکی مکانی متوسط (ETM+) قابل تفکیک بوده و تهیه نقشه آنها با دقت قابل قبول امکان پذیر است.

برای حفظ ذخایر با ارزش ماهیان خاویاری، تعیین وضعیت دقیق مراحل مختلف رسیدگی غدد جنسی و روند تغییرات رشد غدد جنسی بسیار حایز اهمیت است. در پژوهش حاضر روند رشد و تکامل سیستم تولید مثلی 74 قطعه از فیل ماهیان پرورشی آب لب شور (در سن 4 تا 5 سالگی) از طریق مطالعات بافت شناسی به روش تکه برداری (بیوپسی) و آماده سازی بافت گناد مورد بررسی قرار گرفت. مراحل رسیدگی جنسی فیل ماهیان 4 ساله جنس نر عبارت بود از: 6 درصد در مرحله I، 11 درصد در مرحله I-II، 61 درصد در مرحله II، 3 درصد در مرحله II-III، 11 درصد در مرحله III-IV و 8 درصد در مرحله IV-V. در جنس ماده نیز 3 درصد در وضعیت نامشخص، 3 درصد در مرحله I، 11 درصد در مرحله I-II، 60 درصد در مرحله II، 14 درصد در مرحله II-III و 9 درصد در مرحله III قرار داشتند. اما در جراحی سال بعد مشاهده شد که در جنس نر تنها 12.5 درصد در مرحله II رسیدگی، 25 درصد در مرحله II-III رسیدگی جنسی، 50 درصد در مرحله III و 12.5 درصد نیز در مرحله IV رسیدگی جنسی قرار داشتند. در مورد جنس ماده نیز 62.5 درصد از نمونه ها در مرحله II رسیدگی و 37.5 درصد نیز در مرحله گذر از مرحله II به II-III قرار داشتند. نتایج حاصل نشان داد که مراحل رسیدگی جنسی در دو جنس یکسان نبوده و از اوایل رشد گنادی تفاوت نشان می دهد. طولانی ترین مرحله رسیدگی جنسی در فیل ماهی مرحله II می باشد که این مدت در جنس ماده طولانی تر از جنس نر است. رسیدگی جنسی و گذر از مرحله II در جنس نر سریع تر از ماده رخ می دهد. ماهیان نر 5 ساله دارای رشد سوماتیک بالاتری بودند که این مساله ارتباط ویژگی های سوماتیک و غدد جنسی را نمایان می سازد. سرعت رشد گنادیک در محیط های پرورشی بیشتر از طبیعی و در آب لب شور بیشتر از آب شیرین بود که این سرعت رشد بخصوص در جنس ماده تفاوت قابل ملاحظه ای دارد، لذا می توان محیط آب لب شور را محیطی مناسب جهت مولدسازی و تولید خاویار معرفی نمود.