رفاه اجتماعی
سال:1380 | دوره:1 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

میزگرد و بحث با حضور آقایان دکتر مهدی تقوی، دکتر یداله دادگر، آقای محمد مالجو ودکتر فریبرز رئیس دانا (به عنوان دبیر جلسه) ...

سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور گزارشی تحت عنوان «نظام هدفمند یارانه ها» بر اساس تکلیف در تبصره 5 قانون بودجه سال 1380 کل کشور تنظیم و در تاریخ 16/4/1380 از طریق ریاست سازمان، دراختیار وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی قرار داد. در اواخر تیرماه، این گزارش به دانشکده علوم بهزیستی و توانبخشی رسید و به توصیه ریاست دانشگاه، برای بحث و بررسی و نقد بازتاب به آن بلافاصله جلسه کارشناسی و پژوهشی با حضور ریاست دانشگاه و ریاست سازمان بهزیستی و نماینده دفتر ریاست جمهوری تشکیل شد. در ماه مرداد و نیمه اول شهریور سال 1380 کارشناسان عضو هیات پژوهشی و علمی مرکز مطالعات و تحقیقات رفاه اجتماعی و کارشناسان مدعو روی این طرح کار کردند و نتایج بررسی خود را طی جلساتی به بحث و بررسی گذاشتند. در انتها، گزارش زیر به عنوان بررسی نقد گزارش "نظام هدفمند یارانه ها " تهیه و در اختیار فصلنامه قرار گرفت. نظر همکاران پژوهشگر ما این بود که در این گزارش نارسائی ها و اشتباههای آماری، تحلیلی و نظری فراوان وجود دارد، به نحوی که کار استنباط و نتیجه گیری آن را کاملا مختل کرده است به این ترتیب، این گروه وظیفه خود دانست که بخشی از نتایج بررسی خود را به صورت اظهار نظرهای موجز و روشن از طریق چاپ در این فصلنامه در اختیار پژوهشگران و کارشناسان دانشگاهی، و آزاد و دولتی قرار دهند.

در سالهای اخیر شاهد ورود واژه سرمایه اجتماعی در گفتمان ها و اسناد علمی در قلمروهای جامعه شناسی، علوم اجتماعی، اقتصاد و اخیرا نیز علوم سیاسی بوده ایم. توجیه این تمرکز بر مقوله سرمایه اجتماعی مبتنی  بر نقشی است که سرمایه اجتماعی در تولید و افزایش سرمایه های انسانی، اقتصادی و محیطی ایفا می کند. سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی برای موفقیت در برنامه های رفاه اجتماعی از سلامت اجتماعی مورد بحث قرار می گیرد و به همین دلیل نیز امروزه در بررسی و تدوین شاخص های اجتماعی و توسعه توسط سازمانهای معتبر جهانی جایگاه خاصی را به خود اختصاص داده است. این مقاله که بر اساس مطالعه ای گسترده بر روی روز آمدترین و معتبرترین منابع مرتبط با موضوع سرمایه اجتماعی تهیه شده است، با تعریف سرمایه اجتماعی و ابعاد مختلف آن آغاز می شود، به مفاهیم مشترک در تعاریف متفاوت سرمایه اجتماعی می پردازد بحث را با اشاره ای به تفاوت سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی پیش می برد و آنگاه به طرح چارچوب نظری بحث سرمایه اجتماعی می پردازد و در پایان، رابطه سرمایه اجتماعی و مشکلات اجتماعی را با تاکید بر عامل اعتماد مورد بحث قرار می دهد.

توسعه و رشد سریع اقتصادی  در زمینه های اجتماعی سه نتیجه عمده را بر جای می گذارد که عبارتند از: افزایش درآمد سرانه، تسریع روند حرکت به سمت خانوار هسته ای و افزایش میزان نسبی جمعیت مدرن و توسعه یافته در بخش اقتصادی، اما این رشد و توسعه با ایجاد سیستم اجتماعی مناسب با آن همراه نشده است ...

علی رغم این واقعیت که کم توانهای ذهنی نیز به همان نوع و طیف اختلالات عاطفی دچار می شوند که افراد عادی، به ندرت برای آنها خدمات مشاوره و روان درمانی به عنوان اولین انتخاب منظور می شود، به جدی که عده ای از متخصصان بهداشت روانی اظهار کرده اند که کم توان های ذهنی با اختلالات روانی، از خدمات بهداشت روانی، کمترین بهره عایدشان می شود. همچنین، بسیاری از آنهایی که با کم توانهای ذهنی  کار می کنند به کرات مقاومت هایی به شکل تردید، اکراه و مخالفت مستقیم مراکز بهداشت روانی و متخصصان خصوصی را در مواجهه با کم توانهای ذهنی گزارش کرده اند. هدف این مقاله جلب توجه دست اندرکاران نظام مشاوره و روان درمانی به این موضوع است که برای برخورد با مشکلات عاطفی این قبیل افراد، باید از مشاوره و روان درمانی به عنوان اولین انتخاب استفاده کنند و در میان متخصصان تمایل بیشتری برای ارایه این قبیل خدمات به وجود آید. برای این  منظور ابتدا از ویژگی های ثمر بخش مشاوره و روان درمانی و نیز از عناصر موثر در دخالت های درمانی مفید بحث می شود و در انتها ضمن جمع بندی مطالب، پیشنهاداتی ارایه می گردد ...

در مطالعات جمعیتی معمولا ارقام بیکاری را با آمارهای رسمی مختلفی در زمینه های رنجوروارگی و مرگ و میر مقایسه می کنند. تفسیر آمارها نیز اغلب با تاخیر معینی صورت می گیرد، چون آثار بیکاری بر بسیاری از بیماریها انتظار می رود که فقط پس از چند سال قابل مشاهده باشند. این مطالعات بر روابط میان بیکاری ومرگ و میر (به طور کلی)، بیماریهای قلبی- عروقی، درمان در بیمارستانهای روانپزشکی، خودکشی، و قتل متمرکز بوده اند. میان بیکاری و شمار افرادی هم که برای نخستین بار به خاطر مشکلات روانی خود به جست و جوی کمک برمی خیزند، رابطه ای پیدا شده است. در بریتانیا نشان داده شده که با افزایش میزان بیکاری بر تعداد بستری شدگان بیمارستانهای روانپزشکی افزوده می شود. این افزایش بویژه در مورد کسانی بارز بوده که پیشتر نیز به خاطر مشکلات روانی خودتحت درمان بوده اند. از سوی دیگر در میان کسانی که به مدت بیش از 6 ما بیکار بوده اند، میزان بستری کمتر بوده است.

پیامدهای خواسته و ناخواسته توسعه و اثرات آن بر سلامت فرد و جامعه، موضوع اصلی این نوشته است، این نوشته یک فصل از بیست فصل کتاب «سلامت بهتر» است که توسط چند تن از صاحب نظران به رشته نگارش در آمده است. کوشش عمده نویسندگان بر این نکته است که از گذشته تا کنون چه چالشهایی بین ایجاد توسعه و ارتقای سلامت وجود دارد و در آینده و اوایل قرن بیست و یکم، این چالشها به چه سمت و سویی، سیر خواهد کرد؟ نویسندگان، حداقل ده مورد اصلی و چالش برانگیز را در ارتباط  با موضع و رابطه سلامت و توسعه ذکر می کنند و برای کشورهایی که خواهان توسعه هستند، مواردی را بر می شمارند که باید بدانها توجه ورزند و در مسیر دست یابی به توسعه، بکوشند تا با تنش های کمتری از آنها عبور کنند. پیام اساسی این نوشته را می توان ارزیابی پیش از هر اقدام و کاهش هزینه های دستیابی به توسعه، با توجه به حفظ و ارتقای سلامت فردی و اجتماعی منابع انسانی در مسیر توسعه خلاصه کرد. یکی از مجادلات همیشگی این است که بین «سلامت بهتر» و «توسعه بیشتر» همبستگی خطی و یک سویه ای وجود دارد یا نه؟ جواب چندان ساده نیست، زیرا هر دو مفهوم یاد شده تا حد زیادی غیر قابل اندازه گیری بوده و هر کدام دارای عناصر نظری متعددی هستند. هرچند باید اذعان کرد که «توسعه بیشتر» مقارن با «سلامت متفاوت» بوده است، ولی نه الزاما سلامت بهتر، این یک واقعیت تردید ناپذیر است که اغلب کشورهای دارای درآمد سرانه بالا، به طور میانگین دارای امید زندگی و طول عمر طولانی تری هستند، اما امید به زندگی بیشتر و طولانی تر، مشگلات خاص و وابسته ای را نیز به دنبال داشته است که در ابعاد اجتماعی، بهداشتی هستند. از گذشته تاکنون، ارتباط «توسعه و سلامت» دارای چالش های متعددی بوده است که حداقل به ده مورد بالغ می شود و در سال های آینده، یعنی سال های اولیه قرن بیست و یکم، اهمیت بیشتری خواهند یافت که از جهاتی به یکدیگر پیوسته و زنجیروار و وابسته هستند. واقعیت این است که جغرافیای سلامت و بهداشت به عنوان یک زیر مجموعه فعال در مرز باریک بسیاری از علوم اجتماعی و پزشکی در حال فعالیت است.