مجله علوم زراعی ایران
سال:1379 | دوره:2 | شماره:2 |تعداد مقالات:7

کشت مخلوط دو یا چند گیاه، یک جامعه گیاهی را به وجود می آورند که ممکن است از منابع محدود مورد نیاز بهتر استفاده نمایند و در نتیجه کمیت و کیفیت محصول بهبود پیدا می کند. به این منظور دو گیاه ذرت و آفتابگردان در آزمایشی در قالب طرح آماری کرت های خرد شده، در سه تاریخ کاشت یکم، دهم و بیستم مرداد ماه سال زراعی 75-1374 به عنوان فاکتور اصلی و نسبت های اختلاط در کاشت 100:0، 75:25، 50:50 و 0:100 درصد به عنوان فاکتور فرعی در مزرعه آزمایشی مجتمع آموزش عالی رامین خوزستان کشت شدند. ارزیابی عملکرد با استفاده از روش نسبت برابری زمین (LER) نشان داد که بالاترین  LER محاسبه شده مربوط به نسبت 75% آفتابگردان و 25% ذرت می باشد که به ترتیب برابر 1.18 و 1.17 برای محصول تر و خشک بود. این موضوع نشان می دهد که با استفاده از روش کشت مخلوط می توان تا 18% اضافه محصول داشت. بیشترین پروتئین نیز به طور معنی داری در مخلوط 75% آفتابگردان و 25% ذرت افزایش یافت که این مقدار پروتئین برابر 2471 کیلوگرم در هکتار بود. روش های کشت مخلوط دو گیاه از نظر تولید دانه نسبت به کشت خالص برتری نشان ندادند. بیشترین محصول دانه در روش تک کشتی ذرت به مقدار 9603 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. بالاترین مقدار ماده خشک و دانه به ترتیب در تاریخ های کاشت 10 و 20 مرداد حاصل گردید.

امروزه کاربرد قارچ های میکوریزا که قابلیت همزیستی با ریشه بسیاری از گیاهان را دارند، رایج گشته و نقش آنها در تامین برخی نیازهای غذایی گیاهان به اثبات رسیده است. هم چنین اکتینومیست هایی از جنس Streptomyces sp. به دلیل افزایش مقاومت گیاه نسبت به عوامل بیماری زا از طریق تولید مواد آنتی بیوتیک، تحریک رشد و استحکام گیاه مورد توجه قرار گرفته اند. این تحقیق در زمینه اثر همزیستی این میکروارگانیسم ها بر روی گیاه گندم صورت گرفت و کاربرد آنها توام با مصرف کودشیمیایی فسفر بررسی گردید و هم چنین اثر متقابل این میکروارگانیسم ها نیز مورد مطالعه قرار گرفت تا بتوان بهترین ترکیب با کمترین مصرف کود شیمیایی فسفر را به دست آورد. سطوح کودی فسفر شامل چهار سطح (0، 30، 60 و 90 کیلوگرم P2O5 در هکتار) و برای هر یک از میکروارگانیسم ها نیز دو سطح (با مصرف و بدون مصرف) در نظر گرفته شدند که در زمان کاشت با بذر آغشته گردیدند. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و در سه تکرار به اجرا درآمد. نتایج به دست آمده مشخص نمودند که اثر کاربرد میکوریزا در اکثر صفات مورد بررسی مثبت و معنی دار بود ولی با افزایش میزان مصرف کود فسفر، کارآیی قارچ های میکوریزا کاهش یافت و بهترین نتیجه از نظر تاثیر این قارچ و همچنین میزان عملکرد دانه، در سطح 60 کیلوگرم P2O5 در هکتار به دست آمد. اثر سطوح فسفر بر روی فعالیت استرپتومایسس در اکثر صفات مورد بررسی معنی دار نگردید ولی یک تاثیر منفی و آنتاگونیستی بین دو میکروارگانیسم به کار رفته در این تحقیق، مشاهده شد به طوری که کاربرد توام آن ها با یکدیگر باعث کاهش اغلب صفات مورد بررسی گردید.

گسترش نقشه های لینکاژی در گندم های زراعی با استفاده از روش های مرسوم مولکولی با کندی مواجه بوده است زیرا، دارای سایز ژنومی بزرگ و محدودیت چند شکلی می باشند. اخیرا نشانگرRAPD-PCR ، به عنوان جایگزین شونده برای مشاهده چندشکلی بیشتر، پیشنهاد شده است. در این تحقیق روش RAPD به کمک آغازگرهای تکی اختیاری (10 بازی)، برای بررسی چند شکلی در بین 8 رقم گندم دوروم زراعی با منشا ایتالیا، و 9 نتایج پیشرفته آن، که از یک تلاقی دای آلل به دست آمده بودند، به کار گرفته شد، تعداد باندهای چند شکلی تولید شده به ترتیب 297 و 665 باند در ژل های پلی آکریل آمید و آگارز بود. واکنش تکثیر، قطعاتی را در محدوده سایزی 300 تا 3000 جفت باز نتیجه داد. باندها برای تشکیل ماتریس جفتی صفر و یک بر مبنای حضور و عدم حضور، رتبه بندی شدند، و بر اساس آن ماتریس فاصله بر مبنای ضریب تشابه نی(Nei)  تشکیل شد. نتایج تجزیه خوشه ای در ژل های آگارز، ارقام را در 5 گروه و در ژل های پلی اکریل آمید، در 4 گروه قرار داد. نتایج تجزیه مربع کای نیز نشان داد که ، بین ارقام و آغازگرها از لحاظ باند دهی تفاوت معنی داری وجود دارد. در این تحقیق همچنین باندهای اختصاصی که معرف لاین های 10F  بود، شناسایی شدند. همچنین نتایج نشان دادند که مارکرهایRAPD  برای مطالعه چند شکلی ژنتیکی، در گندم های دوروم، مناسب می باشند.

پنج رقم جو طی مدت دو سال (1372و1374) از نظر میزان آلودگی و خسارت زنبور ساقه خوار غلات Cephus pygmaeus (L.) مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفتند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با پنج تیمار و چهار تکرار در ایستگاه تحقیقاتی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر اجرا شد. تیمارها عبارت بودند از پنج رقم جو شاملU.N.K ، ریحان، فائز، کارون و دسناد. درصد آلودگی ساقه ها و همچنین میزان کاهش وزن دانه در ارقام مورد بررسی و در کلیه تکرارها تعیین گردید. بر روی مشاهدات اندازه گیری شده، در پایان سال دوم تجزیه واریانس مرکب صورت گرفت و میانگین ها به روش دانکن گروه بندی شدند. محاسبات آماری نشان داد که در بین ارقام مورد آزمایش از نظر درصد آلودگی و درصد کاهش وزن دانه اختلاف معنی دار وجود دارد. رقم فائز با میانگین آلودگی 0.74 درصد کمترین و رقم کارون با میانگین 10.31 درصد بیشترین آلودگی را به آفت داشت. از نظر کاهش وزن دانه جو دسناد با میانگین 5.296 درصد کمترین و جو ریحان با میانگین 13.25 درصد بیشترین کاهش وزن را نشان داد.

به منظور بررسی اثر تراکم های بوته روی تلفات ساقه اصلی و هر یک از پنجه ها در مراحل مختلف رشد گندم، آزمایشی بصورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در مزرعه آزمایشی دانشگاه شهید چمران اهواز در سال زراعی 77-1376 اجرا گردید. فاکتورها شامل رقم در چهار سطح (فلات، اترک، ویناک و مارون) و تراکم بوته در پنج سطح (200، 300، 400، 500 و 600 بوته در مترمربع) بودند. نتایج آزمایش نشان داد که در ارقام و تراکم های مختلف درصدی از ساقه های اصلی تلف شده و سنبله تشکیل ندادند. در ارقامی که از پتانسیل پنجه زنی بالاتری برخوردار بودند درصد بیشتری از ساقه های اصلی تلف شدند، بطوری که در ارقام فلات، اترک، ویناک و مارون به ترتیب 15.41، 14.91، 7.91 و 5.74 درصد از ساقه های اصلی از بین رفتند. از نظر زمانی تا مراحل انتهای پنجه زنی، به غلاف رفتن (بوتینگ)، گرده افشانی، شیری بودن دانه و رسیدن محصول، بطور میانگین بترتیب 0، 1.51، 3.96، 7.53 و 10.99 درصد ساقه های اصلی تلف شدند. همچنین با افزایش تراکم بوته، حذف ساقه اصلی از نظر زمانی زودتر انجام گرفت. در مورد پنجه ها، از پنجه اول بطرف پنجه های دوم، سوم و الی آخر، تلفات آنها بیشتر شد، بطوری که از پنجه اول تا پنجه ششم بترتیب 54.77، 70.93، 86.77، 96.33، 98.7 و 100 درصد از بین رفتند، و نیز روند حذف شدن هر پنجه از نظر زمانی به زمان جلوتری هدایت شد.

به منظور ارزیابی تنوع ژنتیکی و مطالعه عکس العمل ژنوتیپ های گندم بهاره نسبت به تغییرات شرایط محیطی، شانزده ژنوتیپ گندم (4 ژنوتیپ گندم دوروم و 12 ژنوتیپ گندم نان) در دو آزمایش جداگانه هر یک در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در شرایط مطلوب و تنش خشکی بعد از گرده افشانی در سال زراعی 78-1377 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اهواز مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که اثر محیط برای شاخص برداشت و وزن هزار دانه به ترتیب در سطوح احتمال 5 و 1% معنی دار بود. واریانس بین ژنوتیپ ها از نظر عملکرد دانه، وزن هزاردانه، شاخص برداشت دانه و عملکرد بیولوژیکی معنی دار گردید. در هر دو شرایط مطلوب و تنش خشکی همبستگی عملکرد دانه با شاخص برداشت دانه و عملکرد بیولوژیکی در سطح احتمال 1% معنی دار بود. در تجزیه کلاستر بر اساس تشابه صفات، بالاترین مقدار تشابه در تغییرات صفات در ژنوتیپ های مورد مطالعه، به عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیکی تعلق داشت. تفاوت ضریب تنوع ژنتیکی صفات مورد مطالعه در شرایط تنش معنی دار نشد، در حالیکه در شرایط مطلوب بین تغییرات عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیکی و شاخص برداشت دانه تنوع ژنتیکی معنی دار وجود داشت. بطور کلی به نظر می رسد که اثرات متقابل فرآیندهای داخلی گیاه بخصوص روابط منبع-  مخزن مسیر حرکت مواد و انباشت آنها در دانه را هدایت می کنند.