چغندرقند
سال:1395 | دوره:32 | شماره:2 |تعداد مقالات:9

پدیده ساقه روی (بولتینگ) در چغندرقند موجب فیبری شدن ریشه، افزایش ناخالصی ها و کاهش کیفیت می شود.به منظور تهیه هیبرید مقاوم به ساقه روی تعداد 464 پایه پدری تتراپلوئید در سه منطقه کاشمر، داراب و مغان در سال 89-1388مورد ارزیابی قرار گرفت. تعداد 11والد پدری منتخب با یک والد مادری دیپلوئید تلاقی داده شد. مقاومت به ساقه روی و صفات کمی و کیفی هیبریدهای تریپلوئید حاصل به همراه پنج رقم شاهد مقاوم به ساقه روی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 91-1390 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول مقایسه و ارزیابی گردید. از نظر درصد ساقه روی بین ارقام اختلاف معنی دار وجود داشت. کمترین درصد ساقه روی مربوط به هیبرید (19669-9-HSF-4) * (474*7112) با 1.02 درصد و بیشترین درصد ساقه روی مربوط به هیبرید (19669-11-HSF-8) * (474*7112) با هشت درصد بود. از نظر عملکرد ریشه و عملکرد قندسفید نیز بین هیبریدها اختلاف معنی دار وجود داشت. بیشترین عملکرد قندسفید مربوط به هیبرید (19669-2-HSF-4) * (474*7112) با 9.80 تن در هکتار وکمترین عملکرد قندسفید مربوط به هیبرید (12460-2-HSF-2) * (474*7112) با عملکرد 5.83 تن در هکتار بود. بر اساس نتایج، هیبرید حاصل از گرده افشان 19669-9-HSF-4 دارای کمترین درصد ساقه روی و هیبرید حاصل از گرده افشان 19669-11-HSF-8 دارای بیشترین درصد ساقه روی بودند. باتوجه به جمیع صفات مورد بررسی، هیبرید (19669-7-HSF-2) * (474*7112) به عنوان هیبرید برتر برای استان خوزستان و مناطق مشابه توصیه می شود.

نماتد سیستی (Heterodera schachtii Schmidt) یکی از عوامل محدودکننده رشد چغندرقند می باشد. با توجه به اهمیت و گستردگی این نماتد در ایران و به منظور جلوگیری از کاهش خسارت آن استفاده از ارقام مقاوم توصیه می شود. پیش نیاز تهیه رقم مقاوم، وجود ژنوتیپ های مقاوم است. در این تحقیق مقاومت 70 ژنوتیپ چغندرقند در برابر نماتد سیستی به صورت طرح کامل تصادفی در سه تکرار در سطح گلخانه و طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در سطح مزرعه در اصفهان بررسی شد. تجزیه آماری داده های حاصل از آزمایشات گلخانه ای و مزرعه ای با نرم افزار SAS و گروه بندی خوشه ای آن ها توسط نرم افزار SPSS نشان داد که ژنوتیپ های 53 (SB-2)، 69 (NE 0911)، 16 (SB32-HSF-5) کمترین تعداد سیست و ژنوتیپ های 16 (SB32-HSF-5) و 5 (SB31-HSF-2) کمترین میزان تخم و لارو و فاکتور تولیدمثل را دارا بودند. دو لاین 16 (SB32-HSF-5) و 5 (SB31-HSF-2)، به عنوان مقاوم ترین ژنوتیپ ها شناخته شدند و در یک خوشه قرار گرفتند. به این ترتیب، می توان از ژنوتیپ های فوق الذکر در برنامه های اصلاحی به منظور تهیه رقم مقاوم بهره جست.

در پژوهش حاضر از عکسبرداری دیجیتال جهت برآورد مقدار پوشش گیاهی، شاخص سطح برگ و نیتروژن جذب شده توسط چغندرقند استفاده گردید. برای این منظور عملیات زراعی کشت چغندرقند رقم پارس در سال های زراعی 92-1391 و 93-1392 در خاک لوم رسی سیلتی انجام شد. تیمارهای این پژوهش شامل دو سطح آبیاری 100 و 50 درصد نیاز آبی و چهار سطح کود صفر، 60، 120 و 180 کیلوگرم بر هکتار نیتروژن بود. عکس ها در طول فصل رشد و به وسیله دوربین دیجیتال مدل canon تهیه شد. با استفاده از نرم افزار ILWIS باندهای اصلی شامل قرمز، سبز و آبی (RGB) از عکس ها استخراج و ترکیبات مختلف باندهای اصلی تهیه گردید. در مرحله بعد همبستگی ترکیبات به دست آمده با مقدار نیتروژن جذب شده توسط گیاه بررسی شد. نتایج به دست آمده نشان داد که رابطه شاخص GMR (باند سبز منهای باند قرمز) همبستگی مناسبی (0.84) با مقدار نیتروژن جذب شده توسط چغندرقند داشت. با استفاده از نرم افزار MATLAB درصد پوشش سبز گیاه چغندرقند به دست آمد و همبستگی آن با ترکیب به دست آمده (GMR) با مقدار ضریب تبیین 0.78 مشخص شد. هم چنین با استفاده از رابطه ای که بین درصد پوشش و ضریب خاموشی وجود داشت، مقدار ضریب خاموشی برای دوره ابتدایی رشد چغندرقند برابر 0.49 تخمین زده شد.

به منظور بررسی جنبه های فیزیولوژیکی تنش کم آبی بر صفات مهم 14 ژنوتیپ چغندرقند آزمایش دو ساله ای در سال های 1388 و 1389 به صورت کرت های خرد شده در قالب طرح بلو ک های کامل تصادفی در چهار تکرار در موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند در کمالشهر کرج اجرا شد. سطوح آبیاری در این آزمایش در دو سطح (S1 : آبیاری نرمال پس از 80 میلی متر تبخیر از طشتک کلاس A و S2 : تنش کم آبی پس از 180 میلی متر تبخیر از طشتک کلاس A) بود که از طریق تغییر در دور آبیاری اعمال شد. آبیاری از زمان کشت تا استقرار کامل گیاه (مرحله شش تا هشت برگی) برای کلیه تیمارها مشابه و از این مرحله به بعد بر اساس میزان تبخیر از طشتک تبخیر کلاس A برای هر تیمار انجام شد. بیشترین عملکرد ریشه به ژنوتیپ های SBSIDR-5، SBSIDR-8 و SBSIDR-14 و کمترین میزان به ژنوتیپ SBSIDR-2 تعلق داشت، هرچند که تمامی ژنوتیپ ها در یک گروه آماری قرار گرفتند. همچنین اثرات سال بر میزان پتاسیم و سدیم ریشه معنی دار شد. سدیم در ژنوتیپ های 5، 1 و 7 در کمترین میزان خود قرار داشت و ژنوتیپ 4 از بالاترین میزان برخوردار بود. ژنوتیپ 4 از لحاظ سدیم نسبت به ژنوتیپ های 1، 5، 6، 7، 9 و 10 در گروه آماری متفاوت قرار گرفت. با توجه به جمیع جهات، ژنوتیپ 5 (SBSIDR-5) به عنوان گرده افشان برتر انتخاب شد.

به منظور ارزیابی آلودگی ارقام و لاین های مختلف چغندرقند به بید چغندرقند (Scrobipalpa ocellatella) در سال 1392 آزمایشی با 24 رقم و لاین چغندرقند، در شرایط آلودگی طبیعی در مزرعه در کرج انجام و با توجه به چند نسلی بودن این آفت، درصد آلودگی تیمارها در طول فصل زراعی (8 مرحله، 10 روز یکبار) مورد ارزیابی قرار گرفت. بعد از آخرین مرحله نمونه برداری در تاریخ 25 شهریور، تیمارها با استفاده از روش محاسبه فواصل انحراف معیار از میانگین در چهارگروه با آلودگی کم، متوسط، زیاد و بسیارزیاد گروه بندی شدند. ارقام تجاری پایا، مراک و 7K43 به عنوان ارقام با آلودگی کم و ارقام رزیر، دوروتی و لاین پدری جلگه در گروه ارقام با آلودگی بسیارزیاد دسته بندی شدند. بر اساس مشاهدات مزرعه ای اولین علایم آلودگی به آفت در زمان شش تا هشت برگی بوته ها و در اوایل تیرماه مشاهده شد ولی درصد آلودگی تا اواخر تیرماه بسیارکم (کمتر از 0.34-1.37%) و در شهریور به بیش از 50 درصد رسید. با توجه به نتایج این تحقیق پیشنهاد می شود جهت برنامه های اصلاحی چغندرقند، از پتانسیل مقاومت موجود در بین ارقام برای کنترل خسارت این آفت استفاده شود.

در این پژوهش، بذر10 اکوتیپ سس زراعی از مزارع چغندرقند آلوده در اردبیل، آذربایجان غربی، قزوین، خراسان و البرز در سال 1392 جمع آوری و درصد و سرعت جوانه زنی آن ها اندازه گیری شد. تاثیر مدت نگه داری بذر در انبار و همچنین تیمار بذر با اسیدسولفوریک غلیظ (98%) بر وضعیت خواب و خصوصیات جوانه زنی بذر اکوتیپ ها، در محیط ژرمیناتور و همچنین قدرت آلوده کنندگی اکوتیپ ها بر روی چغندرقند در محیط گلخانه بررسی شد. آزمایشات انجام شده در آزمایشگاه (با چهار تکرار) و در محیط گلخانه (با سه تکرار) در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. بین اکوتیپ ها در همه صفات مورد بررسی اختلاف معنی دار (P£0.01) وجود داشت. حداقل و حداکثر درصد جوانه زنی قبل از تیمار بذر با اسید به ترتیب 3 و 29 درصد و بعد از تیمار با اسید، به ترتیب 13 و 87 درصد بود.بیشترین تاثیر تیمار با اسید بر شکست خواب بذر، در اکوتیپ پارس آباد مغان مشاهده شد. اکوتیپ جمع آوری شده از جهان آباد قزوین، به تیمار با اسید عکس العمل منفی نشان داد و درصد جوانه زنی آن کاهش یافت. نگه داری بذر به مدت یکسال تاثیرمعنی داری بر شکست خواب نداشت. اختلاف طول گیاهچه، وزن تر و خشک هزار ژرم (هزار گیاهچه) اکوتیپ ها در سطح یک درصد معنی دار شد. کمترین طول گیاهچه و وزن خشک هزار ژرم به ترتیب با 3.2سانتی متر و 09/0گرم مربوط به اکوتیپ جهان آباد قزوین بود.قدرت آلوده کنندگی اکوتیپ ها نیز با همدیگر متفاوت و اختلاف احتمال 99درصد معنی دار بود. اکوتیپ های تهیه شده از ارومیه و مشکین دشت البرز به ترتیب بیشترین و کمترین قدرت آلوده کنندگی چغندرقند را داشتند. با توجه به این که رفتارهای بیولوژیکی اکوتیپ های سس از الگوی ثابتی پیروی نکرد، لذا شناخت خصوصیات بیولوژیکی آن ها می تواند در پیشرفت برنامه های مدیریتی کنترل این علف هرز موثر باشد.

به منظور شناسایی نشانگرهای SSR و EST-SSR در چغندرقند، مجموعا 2884 توالی EST و همچنین توالی ژن FLC-Like، یکی از ژن های کلیدی کنترل کننده گلدهی در چغندر، از پایگاه NCBI استخراج شد. بعد از انجام سرهمبندی توالی ها و ساخت توالی های غیرتکراری، همه کانتیگ ها به منظور شناسایی SSRs های دو تا شش نوکلئوتیدی مورد جستجو قرار گرفتند. سپس طراحی آغازگرهای اختصاصی از نواحی حفاظت شده اطراف این SSR ها انجام شد. تعداد 300 توالی معادل 14 درصد از کل توالی های EST دارای ریزماهواره بودند و به طور متوسط نواحی بیان شونده در چغندرقند به ازای هر 4.6 کیلو باز دارای یک ریزماهواره بوده و فراوانترین آن ها تکرارهای سه تایی (36.33) بودند. تعدا 15 جفت آغازگر اختصاصی طراحی شده بر روی 12 رقم و لاین چغندر با آزمون PCR بررسی شد و شش نشانگر چندشکل شناسایی شد که چهار مورد از آن ها از توالی های ژن های کنترل کننده گلدهی هستند. این نشانگرها قادر به تولید دو تا چهار الل در هر مکان بوده و محتوای اطلاعات چندشکلی (PIC) آن ها بین 0.4 تا 0.66 بود. این اطلاعات EST-SSR و نشانگرهای جدید SSR شناسایی شده، منابع مهمی برای مطالعات ژنتیکی، تاکسونومی، اصلاح مولکولی، شناسایی ارقام در مطالعات آینده بر روی چغندر قند است.

در این پژوهش ضریب همکاری گروهی نویسندگان مقاله های منتشر شده در نشریه چغندرقند، بررسی و مشخص شده است. این پژوهش به روش علم سنجی انجام شده و جامعه آماری آن را 224 عنوان مقاله فارسی منتشر شده از سال 1380 تا 1394 تشکیل می دهد. یافته های پژوهش نشان می دهد که در یک دوره 15 ساله، 396 نویسنده به تعداد 806 بار در نگارش 224عنوان مقاله همکاری داشته اند. از مجموع نویسندگان 85 درصد را مردان و 15 درصد را زنان تشکیل می دهند. از میان کشورهایی که در انتشار مقاله ها مشارکت داشته اند، 99درصد مقالات را نویسندگان ایرانی و تنها یک درصد از مقالات را نویسندگانی از کشورهای سوریه، انگلستان، آلمان و بلژیک تولید کرده اند. از میان موسسات و مراکز علمی، نویسندگان موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند 235 بار (29.2 درصد) در تهیه و تولید مقالات مشارکت داشته اند و رتبه نخست را کسب کرده اند و پس از آن مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی اصفهان با 54 و دانشگاه تهران با 38 بار مشارکت در تولید مقاله، در ردیف دوم و سوم قرار دارند. اغلب نویسندگان به انجام کار گروهی و تولید آثار علمی مشترک یا هم تالیفی گرایش دارند و 92 درصد مقاله ها به صورت هم تالیفی نگارش شده است. از میان مقالات گروهی، بیشترین فراوانی مربوط به مقاله های دارای چهار نویسنده است که 29.5 درصد را شامل می شود. در این پژوهش ضریب همکاری گروهی نویسندگان محاسبه و میانگین آن عدد 682% حاصل شد که نشان می دهد روحیه همکاری گروهی و هم تالیفی در میان نویسندگان این نشریه بسیار مناسب است.

پیچیدگی بوته چغندرقند در ویروس (Beet curly top virus (BCTV ایجاد می شود. با توجه به اهمیت ارقام مقاوم در مدیریت این ویروس، در سال 1391 تعداد 54 ژنوتیپ چغندرقند همراه با شاهد حساس در برابر بیماری در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در شرایط مزرعه ای با آلودگی طبیعی در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت در استان کرمانشاه ارزیابی شدند. اندازه گیری شدت آلودگی در مزرعه در شهریور ماه انجام و پس از تعیین شاخص بیماری، مقایسه ژنوتیپ های مختلف با یکدیگر و با شاهد انجام شد. از آزمون های لکه گذاری بافتی (TBIA) و واکنش زنجیره ای پلیمراز با استفاده از آغازگرهای اختصاصی به منظور ردیابی آزمایشگاهی BCTV در ژنوتیپ های مورد بررسی استفاده گردید. نتایج تجزیه آماری داده های مزرعه نشان داد که بین ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر مقاومت به بیماری کرلی تاپ اختلاف معنی دار وجود دارد. نتایج آزمون های سرولوژیکی و مولکولی آلودگی 45 ژنوتیپ از مجموع 55 ژنوتیپ مورد بررسی را تایید نمود. در مجموع 10 ژنوتیپ شامل S1-89023، S1-89035، S1-89032، S189006، S189018، O.T.607-21-88، O.T.607-34-88 31374، S1-89026 و O.T.13687-6-88 که کمترین میزان آلودگی را در مقایسه با سایر ژنوتیپ ها داشتند به عنوان مقاوم در نظر گرفته شدند.