چغندرقند
سال:1392 | دوره:29 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظورتهیه والد گرده افشان مقاوم به سفیدک سطحی از جمعیت نسبتا مقاوم 14442 استفاده گردید. از این جمعیت در سال اول تعداد 50 بوته مقاوم در مزرعه بر اساس شاخص مقاومت، گزینش شده و سپس بذر هاف سیب (برادر خواهر ناتنی) تهیه گردید. از بین 50 بوته مقاوم تنها 39 بوته بذر کافی تولید کردند. بذور برداشت شده از این 39 بوته هاف سیب در شش تکرار یک خطی کشت شده و مجددا برای بیماری ارزیابی شدند. از بین 39 هاف سیب مورد ارزیابی، تعداد سه هاف سیب (H.S13،H.S24 وH.S35 ) که آلودگی کمتری (شاخص آلودگی کمتر از عدد 2.5 را نشان دادند) نسبت به بقیه داشتند انتخاب شدند. از هر فامیل گزینش شده فوق تعداد 50 بوته انتخاب و در چادرهای ایزوله کشت شد تا بذر هاف سیب جدید تولید شود. این بذور که جمعا تعداد 88 فامیل جدید بوجود آوردند، هاف سیب جدید نامیده شدند. بذر 88 هاف سیب جدید در شش تکرار یک خطی کشت و مجددا برای بیماری ارزیابی شدند. از بین هاف سیب های جدید، هاف سیب شماره 5، 17 و 22 از نظر مقاومت به بیماری برتر از سایرین بودند. از هر هاف سیب جدید تعداد 35 ریشه و جمعا تعداد 105 ریشه برای تولید S1 انتخاب شدند. هریک از 105 ریشه انتخابی به چهار قسمت تقسیم (کلون) و در زیر یک قفس ایزوله کشت شدند تا بذر S1 به دست آید. با توجه به مشکلات تهیه بذر S1 در زیر قفس ایزوله از بین 105 ریشه گزینش شده تنها تعداد 13 ریشه قادر به تولید بذر کافی با قوه نامیه مناسب گردیدند. بنابراین تعداد 13 بذر خودگشن یا S1 با مقاومت بسیار خوب نسبت به بیماری سفیدک سطحی به دست آمد. بذور خودگشن شده یا S1 (ژرم پلاسم جدید) مجددا برای مقاومت به بیماری سفیدک سطحی آزمون شدند. نتایج نشان داد که در هر نسل گزینش مقاومت نسبت به بیماری افزایش یافت و پاسخ به گزینش مثبت بود، به طوری که کمترین میزان آلودگی (12.9 درصد) در بوته های S1 مشاهده شد. جمعیت S1ها نسبت به جمعیت اولیه 14442 به میزان 72.6 درصد پیشرفت سلکسیون نشان داد. با توجه به مقاومت خوب بوته های S1 می توان از آن ها به عنوان گرده افشان برای تولید رقم مقاوم به بیماری سفیدک سطحی استفاده نمود.

گیاه سگ دندان خاردار (Pycnocycla spinosa) از خانواده چتریان است که بیشتر در مناطق کوهستانی در استان های اصفهان، یزد و فارس می روید. میزان قابل توجهی ساکارز در ریشه ی این گیاه وجود دارد. جهت تعیین بهترین زمان برداشت گیاه، از ابتدای فصل رویش به صورت هفتگی ریشه گیاه جمع آوری و با استفاده از دستگاه پلاریمتر میزان ساکارز ریشه آن اندازه گیری شد. نتایج نشان داد، میزان ساکارز ریشه گیاه سگ دندان خاردار از هفته ی اول تا دهم برداشت روندی افزایشی دارد و سپس تا هفته هفدهم دوباره کاهش می یابد. کم ترین مقدار آن در هفته دوم برداشت در پانزدهم اردیبهشت ماه برابر با 8.5 درصد و بیشترین مقدار آن در هفته دهم برداشت در نهم تیرماه برابر با 17.0 درصد وزن خشک ریشه تعیین شد، هم چنین کمترین مقدار قند معادل با 2.6 درصد و بیشترین مقدار آن برابر با 5.3 درصد وزن تر ریشه ی گیاه بود. با توجه به نتایج به دست آمده بهترین زمان برداشت ریشه از اوایل تیر ماه تا اوائل مرداد ماه است، تا به توان بیشترین مقدار ساکارز را در فرآیند استخراج از ریشه گیاه به دست آورد. نظر به این که درصد تقریبی ساکارز در ساقه گیاه نیشکر بین 17-12 و در ریشه چغندرقند بین 18-14 درصد وزن تر گیاه است و این دو گیاه به عنوان منابع اصلی تامین کننده شکر اقلیم مناسب خود را دارا می باشند به نظر می رسد که ریشه گیاه سگ دندان خاردار در صورتی که فاقد ترکیبات سمی و مضر باشد پس از مطالعات کافی به تواند به عنوان یک گزینه مناسب زراعی در مناطق و زمین های غیرمرغوب جهت تولید شکر منظور شود. پیشنهاد می شود این گیاه به عنوان یک منبع طبیعی گیاهی شیرین کننده دارای ساکارز مورد مطالعه قرار گیرد.

به منظور مطالعه صفات فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی هفت رقم چغندرقند PP8, Jolge] و SBSI1 (ارقام داخلی)،Suprema ,palma ,monotunno ,Giada  (ارقام خارجی)[ تحت شرایط تنش یخ زدگی در محیط کنترل شده، تحقیقی در دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به صورت آزمایش فاکتوریل بر مبنای طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد و گیاهان در مرحله گیاهچه ای در معرض دماهای یخ زدگی (صفر، 2، 4، 6، 8، 10، 12، 14، 16 و 18 درجه سانتی گراد زیر صفر) قرار گرفتند. سپس شاخص های درصد نشت الکترولیت ها، فلورسانس اولیه برگ خو گرفته به روشنایی (Fs)، فلورسانس حداکثر برگ خو گرفته به روشنایی (Fms)، فلورسانس متغیر (DF) و کارآیی فتوشیمیایی فتوسیستم (DF/Fms) II، میزان فتوسنتز خالص، تعداد و سطح برگ، طول و قطر ریشه چه و درصد بقاء مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج نشان دادند رقمMonotunno به ترتیب با میانگین 88 درصد بقا و 26 درصد نشت الکترولیت نسبت به سایر ارقام برتری دارد. حداقل و حداکثر دمای 50 درصد کشندگی بر اساس درصد بقا (LT50su) به ترتیب به میزان 16.9- و 15.2- درجه سانتی گراد و نیز بیشترین و کمترین مقدار کارآیی فتوشیمیایی فتوسیستم II، به ترتیب با میانگین 0.7 و 0.59 در ارقام Monotunno و SBSI1 مشاهده گردید. نتایج هم چنین نشان دادند که بین درصد نشت الکترولیت ها و درصد بقا (r=-0.65***) و نیز صفات مرتبط با بازیافت گیاه همبستگی منفی و معنی داری (p£0.001) وجود دارد. در حالی که همبستگی درصد بقا با تعداد برگ (r=0.88***) و طول ریشه (r=0.87***) مثبت و معنی دار بود. وجود همبستگی مثبت و معنی دار (r=0.97***) بین درصد بقا با نسبت DF/Fms و نیز همبستگی منفی و معنی دار نسبت DF/Fms با LT50su (r=0.85) و دمای 50 درصد کشندگی بر اساس نشت الکترولیت ها (LT50el) (r=0.84***)نشان داد ارقامی که درصد نشت الکترولیت کمتر و بقاء بالاتری پس از دوره بازیافت دارند دارای نسبت DF/Fms بیشتری هستند. نتایج هم چنین نشان دادند که در ارقام متحمل به یخ زدگی، با کاهش درصد نشت الکترولیت ها،LT50su و LT50el به طور معنی داری کاهش یافته و بین این دو شاخص نیز همبستگی مثبت و معنی داری (r=0.75*) وجود دارد.

به منظور بررسی تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن بر اجزاء عملکرد، سهم هریک از قسمت های مختلف گیاه چغندرقند در کشت پاییزه از ماده خشک کل، تعداد برگ، شاخص سطح برگ، سرعت پوشش سایه انداز و میزان جذب نیتروژن، این آزمایش در سال های 1382 و 1383 در مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول اجرا گردید. در این تحقیق پنج مقدار نیتروژن شامل صفر، 60، 120، 180 و 240 کیلوگرم در هکتار و دو رقم منوژرم شیرین و رسول در یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار بررسی شد. سال های آزمایش از نظر بیشتر خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند با یکدیگر اختلاف معنی داری نشان دادند. در سال اول بین اثرات مقادیر نیتروژن بر روی عملکردریشه تفاوت معنی داری وجود نداشت و در یک گروه قرار گرفتند (میانگین 93 تن در هکتار)، در حالی که درصد قند به طور معنی داری تحت تاثیر مصرف نیتروژن قرار گرفت و بالاترین مقدار (13.7درصد) مربوط به سطح نیتروژن صفر بود. در سال دوم تیمارهای نیتروژن از نظر عملکردریشه با یکدیگر اختلاف معنی دار نشان دادند و بالاترین عملکرد مربوط به سطح نیتروژن 240 کیلوگرم در هکتار (80.9 تن در هکتار) بود، اما از نظر درصد قند بین آن ها اختلاف معنی داری وجود نداشت. در هر دو سال بین دو رقم مورد بررسی از نظر کلیه خصوصیات کمی و کیفی اختلاف معنی دار وجود نداشت. افزایش مصرف نیتروژن موجب افزایش سهم دمبرگ و طوقه و کاهش سهم ریشه از بیوماس کل نموده، اما بر سهم ماده خشک برگ از بیوماس کل تاثیری نداشت. در سال اول تیمارهای نیتروژن از نظر تعداد برگ، شاخص سطح برگ و زمان سایه انداز کامل با یکدیگر اختلاف معنی دار نشان ندادند، درحالی که در سال دوم بین تیمارها اختلاف معنی دار وجود داشت، به طوری که افزایش نیتروژن موجب افزایش شاخص سطح برگ، تعداد برگ و تسریع در زمان کامل شدن سایه انداز گردید. در سال اول بین سطوح مختلف نیتروژن از نظر تاثیر بر مقدار نیتروژن قسمت های مختلف گیاه اختلاف معنی داری وجود نداشت و مقدار کل نیتروزن جذب شده به وسیله چغندرقند در آخر دوره رشد در حدود 574 کیلوگرم در هکتار بود. درسال دوم مقدار نیتروژن جذب شده از خاک به وسیله چغندرقند تحت تاثیر سطوح نیتروژن مصرفی قرار داشت به طوری که مقدار نیتروژن حذب شده در سطوح نیتروژن صفر و 240 کیلوگرم در هکتار به ترتیب 186 و 351 کیلوگرم در هکتار بود.

برآورد مقدار بهینه کود مصرفی برای کاهش هزینه تولید و مخاطرات زیست محیطی و افزایش عملکرد ضروری است. نیاز بهینه و اقتصادی کود با استفاده از برازش یک مدل بر داده های عملکرد نسبت به کود مصرفی به دست می آید. در تحقیق حاضر به منظور تعیین مدل مناسب تابع تولید چغندرقند نسبت به مصرف کود نیتروژن و برآورد مقدار بهینه اقتصادی کود مدل های چندجمله ای درجه دو، جذری، میچرلیخ، هیپربولیک مثلثاتی، چندجمله ای درجه دو با آستانه و خطی با آستانه استفاده شد. داده های مورد استفاده نتایج یک آزمایش در پنج سطح کودی نیتروژن خالص شامل: صفر، 60، 120، 180 و 240 کیلوگرم در هکتار و با سیستم آبیاری نشتی در سه تکرار در دو سال 1382 و 1383 بود. مقدار بهینه اقتصادی کود نیتروژن بر اساس قیمت های کود و محصول در سال های مذکور به دست آمد. مقدار کود با توجه به نسبت قیمت کود به محصول و نوع مدل مورد استفاده متفاوت بود. نتایج این تحقیق نشان داد که مدل چندجمله ای درجه دو برای توصیف تابع تولید و مقدار بهینه اقتصادی کود در زراعت چغندرقند مناسب است. با کاربرد این مدل مقدار بهینه اقتصادی کود نیتروژن در سال های 1382 و 1383 به ترتیب 235.8 و 248.9 کیلوگرم در هکتار به دست آمد. مقدار بهینه اقتصادی کود نیتروژن با استفاده از این مدل در سال 1390 بر اساس مدل سال 1382 با نرخ مصوب و آزاد کود اوره به ترتیب 234.7 و 225.1 کیلوگرم در هکتار و بر اساس مدل سال 1383 به ترتیب 247.9 و 240.8 کیلوگرم در هکتار به دست آمد.

به منظور بررسی امکان کشت پائیزه چغندرقند (Beta vulgaris L.) در مناطق مستعد استان فارس، این تحقیق به صورت آزمایش کرت های دو بار خرد شده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار از سال 1384 به مدت سه سال زراعی در منطقه فسا اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل سه تاریخ کاشت، پنج مهر، 25 مهر و 15 آبان در کرت اصلی، دو رقم چغندرقند مولتی ژرمBR1 و منوژرم رسول در کرت فرعی و سه زمان برداشت 10 اردیبهشت، پنج خرداد و 30 خرداد در کرت های فرعی فرعی بود که با هم مقایسه گردید. درطول دوره رویش یادداشت برداری هایی شامل، شمارش تعداد بوته، بوته های به ساقه رفته (بولتینگ)، بوته های گمشده و نمره رشد انجام شد. در زمان برداشت، پس از شمارش تعداد ریشه و توزین آن ها، نمونه خمیر برای تعیین درصد قند، میزان نا خالصی ها (پتاسیم، سدیم و نیتروژن آمینه) و قند ملاس تهیه شد. نتایج نشان داد که تیمارهای تاریخ کاشت، درصد بولتینگ را به طور معنی داری در سطح احتمال یک درصد تحت تاثیر قرار می دهد. تاریخ کشت پنجم مهر دارای بیشترین درصد بولتینگ (18.409 درصد) و تاریخ کاشت 25 مهر و 15 آبان به ترتیب با 5.420 درصد و 2.870 درصد کمترین درصد بولتینگ را داشتند. دو رقم BR1 و رسول از نظر درصد بولتینگ، عملکرد ریشه، درصد قند و عملکرد شکر سفید تفاوت معنی داری نشان ندادند. بیشترین درصد بولتینگ معادل 9.96 درصد مربوط به برداشت 30 خرداد، بود. بیشترین عملکرد ریشه و شکر سفید به ترتیب 58.486 و 5.36 تن در هکتار مربوط به تاریخ کاشت پنجم مهر و برداشت 30 خرداد بود. با توجه به افزایش عملکرد در تاریخ کاشت پنجم مهر و برداشت 30 خرداد استفاده از ارقام مقاوم به ساقه روی برای بهبود کمیت و کیفیت بیشتر محصول توصیه می شود.

تحقیقی برای تعیین تعداد روزهای مناسب کاری کاشت مکانیزه و برداشت نیمه مکانیزه چغندرقند در شهرستان نهاوند در سال 1389 انجام پذیرفت. مهم ترین عامل محدودکننده عملیات کشاورزی در تقویم زراعی برای تولید محصولات، زمان عملیات است که آن هم برای برخی از عملیات (از قبیل خاک ورزی) تابعی از میزان رطوبت خاک می باشد. مواردی که در این تحقیق برای تعیین تعداد روزهای کاری ماشین مورد ارزیابی قرار گرفتند عبارت بودند از: تعیین محدوده مجاز موثرترین عامل محدودکننده کاشت مکانیزه و برداشت نیمه مکانیزه چغندرقند، تعیین برخی عوامل موثر بر تغییر عامل محدودکننده و بررسی و تعیین احتمال وقوع تعداد روزهای مناسب برای کاشت مکانیزه و برداشت نیمه مکانیزه چغندرقند. محدوده مجاز رطوبت خاک برای بافت خاک لوم رسی به گونه ای که قابلیت انجام عملیات را داشته باشد 14.5 درصد وزنی تعیین شد. دراین محدوده، خاک قابلیت پذیرش 6.34 میلی متر رطوبت (بارندگی) برای کاشت و 10.62 میلی متر برای برداشت در عمق انجام عملیات در هر نوبت بارندگی یا آبیاری را دارد. برخی عوامل تاثیرگذار بر تغییر رطوبت خاک عبارت است از: میزان و شدت بارندگی، وضعیت زهکشی خاک، درصد رطوبت موجود در هوا، تبخیر و تعرق، رواناب سطحی خاک، میزان و شدت تابش خورشید (طول روز و شب)، درجه حرارت محیط، میزان پوشش گیاهی و بافت خاک می باشند. در محدوده زمانی کاشت 19.3 درصد بارندگی و در دوره برداشت 7.5 درصد بارندگی تبدیل به رواناب می شود. بنابراین حداکثر بارش مجاز در وضعیتی که خاک را از حالت مناسب برای انجام عملیات ماشینی کاشت و برداشت خارج نکند به ترتیب 7.6 و 11.41 میلی متر در هر نوبت بارندگی خواهد بود. برای خروج رطوبت اضافی بعد از این بارش ها برای عملیات کاشت و برداشت به ترتیب پنج و هفت روز زمان لازم است. بنابراین تعداد روزهای کاری برای عملیات کاشت مکانیزه حدود 20 روز، و برای عملیات برداشت نیمه مکانیزه حدود 23 روز با اطمینان 99 درصد، برآورد شده است.

در روش پلاریمتری تعیین عیار عصاره حاصل از 26 گرم خمیر چغندرقند نرمال 23 میلی لیتر منظور می شود تا با 177 میلی لیتر محلول شفاف کننده حجم کل معادل 200 میلی لیتر شود. افزایش ماده خشک و تفاله چغندرقند تحت هر نوع تنش و پلاسیدگی می تواند موجب کاهش حجم عصاره حاصل از 26 گرم چغندرقند از 23 میلی لیتر گردد. این تحقیق با هدف تعیین عیار چغندرقند تولیدی تحت شرایط تنش خشکی، شوری و ریشه های پلاسیده در مزرعه پس از برداشت انجام شد. ریشه های مورد آزمون تحت شرایط نرمال، خشکی، نیمه شور و شور در دو منطقه کرج و اصفهان در سال 1389 تولید گردیدند. پس از برداشت، ریشه ها در معرض پلاسیدگی قرار گرفته و هر کدام به طور مستقل در قالب آزمایش فاکتوریل (3×3) بر پایه طرح کاملا تصادفی با 12 تکرار مورد آزمون قرار گرفتند. عامل پلاسیدگی ریشه (A) در سه سطح شامل: -a1 ریشه تازه تولید شده در شرایط مطلوب با 76±1 درصد رطوبت وزنی، -a2 ریشه پلاسیده در حد 70±1 درصد رطوبت وزنی و -a3 ریشه کاملا پلاسیده با 65±1درصد رطوبت وزنی بودند و فاکتور (B) روش عصاره گیری در سه سطح شامل: -b1 روش عصاره گیری هضم سرد، -b2 روش فرانسوی بر اساس حجم عصاره و –b3 روش هضم گرم بودند. صفات درصد قند، درصد ماده خشک، درصد تفاله (مارک)، بریکس و هدایت الکتریکی کلیه نمونه ها اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که پلاسیدگی ریشه موجب افزایش ماده خشک ریشه از 24 به 32 درصد و تفاله از 4.7 به 7.1 درصد گردید. نتایج روش عصاره گیری متداول با روش فرانسوی و روش هضم گرم برای ریشه های نرمال اختلاف معنی داری نداشت. ولی تفاوت در شرایط تنش متوسط شوری (P<0.05)، تنش خشکی و شوری (P<0.01) معنی دار بود. به طورکلی، بین دو روش عصاره گیری فرانسوی و هضم گرم در تمام شرایط اختلاف معنی داری مشاهده نشد. بین روش متداول و روش فرانسوی در محدوده ماده خشک 24 تا 27 درصد اختلاف معنی داری (P<0.01) به دست نیامد. لذا با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق و سهولت اجرای روش هضم سرد توصیه می شود از روش هضم سرد برای ریشه های با ماده خشک تا 27 درصد و از روش فرانسوی برای ریشه های با ماده خشک بالاتر از 27 درصد استفاده شود.

هدف از این مطالعه محاسبه نرخ رشد بهره وری کل عوامل تولید چغندرقند برای استان های مختلف و سپس تجزیه نرخ رشد بهره وری به منابع آن یعنی تغییرات تکنولوژی، تغییرات کارایی مدیریت و تغییرات کارایی مقیاس می باشد. روش مورد استفاده برای اندازه گیری نرخ رشد بهره وری کل عوامل و تجزیه آن، شاخص بهره وری مالم کوئیست می باشد، که برای اندازه گیری توابع مسافت در آن از روش تحلیل فراگیر داده ها استفاده می شود. نتایج نشان داد که به طور متوسط در سطح کل کشور، بهره وری کل عوامل تولید چغندرقند در فاصله سال های 1379 تا 1386 حدود 47 درصد رشد داشته است. هم چنین مقایسه کل عوامل تولید چغندرقند در استان ها نشان داد که در سه استان قزوین، مرکزی و همدان در طول دوره مورد بررسی وضعیت بهره وری بدتر شده است و دلیل آن عمدتا به عدم کارایی فنی مدیریت در این استان ها بر می گردد. بنابراین پیشنهاد می شود این استان ها با الگو قراردادن استان های موفق در زمینه بهره وری وضعیت تولید خود را بهبود بخشند.