هنرهای زیبا
سال:1384 | دوره:- | شماره:21 |تعداد مقالات:14

امروزه نزدیک به یک قرن است که هنر پژوهان جهان درباره رضا عباسی، هنرمند نقاش دربار شاه عباس مطلب می نویسند. هنر پژوهان در نیمه اول قرن بیستم رضا، آقا رضا و رضا عباسی را سه تن مجزا فرض و درباره او و آثارش قلم فرسایی کرده اند. در نیمه دوم این قرن آثار هنر پژوهانی چون سچوکین و آنتونی ولش و شیلا کنبی منتشر می شود و این محققان به رفع اشتباهات محققان پیشین می پردازند و این نتیجه حاصل می شود که این سه تن یک نفر هستند در قالب سه اسم و رقم. به خصوص تک نگاری محققانه کنبی درباره آثار و احوال رضا عباسی به طور مستوفی کارستان و زندگی او را می پژوهد و نتایج در خور شایسته پیش رو می نهد. در این مقاله نگارنده از برای اثبات یکی بودن این سه تن به شواهد تاریخی و تاریخ نگاری دیگری نیز اشاره می کند و بر این نظر تاکید می ورزد که رضا، آقا رضا و رضا عباسی سه اسم و رقم هستند در قالب یک قلم.

اگر چه پس از قرن ها نظریه پردازی، تعریف واحدی برای معماری وجود ندارد، اما در یک نگرش کلی می توان معماری را خلق فضایی مناسب جهت پاسخگویی به نیازهای کالبدی و معنوی انسان، با توجه به خصوصیات محیطی معرفی نمود. معماری از دیرباز به عنوان یکی از مطرح ترین حرفه ها در خدمت انسان و جوامع انسانی قرار داشته و در آن آشنایی با علوم روز از اهمیت خاصی برخوردار بوده است.

آثار شکسپیر مورد الهام بسیاری از آهنگ سازان بزرگ بوده است. علی رغم این که شکسپیر در قرون 16 و 17 می زیسته لیکن اکثر آهنگ سازان قرن نوزدهم یا بهتر بگوییم آهنگ سازان دوره رمانتیک از آثار وی الهام گرفته و بر روی این آثار موسیقی ساخته اند، که در راس آنها از رومئو و ژولیت، اتللو، هاملت، ماکبث و توفان می توان نام برد.

مقاله حاضر با هدف مکان یابی مراکز امداد رسانی (جهت انجام عملیات نجات در شرایط وقوع زلزله) به مطالعه موردی یکی از مناطق پر تراکم و مرکزی شهر تهران ( منطقه 11) و میزان آسیب پذیری آن در مقابل زلزله احتمالی می پردازد. به همین منظور با تدوین معیارهایی که متاثر از شرایط طبیعی و کالبدی محدوده مورد نظر می باشند و با به کارگیری سیستم های اطلاعات جغرافیایی (GIS) نقشه های امکانات و عوامل محدود کننده منطقه با یکدیگر ترکیب شده و بدین ترتیب سایت های مورد نظر جهت استقرار مراکز امداد تعیین می شوند. پس از آن جهت مشخص کردن بهترین سایت از روش فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) که خود نیازمند به کارگیری معیارهای دیگری می باشد، به منظور تصمیم گیری نهایی استفاده می شود.مقاله پیش روی در صدد ارایه سیستمی منعطف، ساده، منطقی و قوی جهت مکان یابی مراکز امداد برای شهرهایی با ویژگی های متفاوت می باشد.

مقاله حاضر به بررسی نقش شهرسازی مدرن در بروز تخلفات ترافیکی عابرین پیاده بافت قدیم شهر تبریز می پردازد. روش این مطالعه، علاوه بر مطالعات کتابخانه ای دربرگیرنده مشاهدات محلی، تطبیق نقشه های موجود بافت و تحلیل های عقلانی می باشد. بررسی ها حاکی از آن است که در این بافت، تخلفات عابرین پیاده به گسستگی بافت فیزیکی، تراکم فعالیت های شهری ناشی از موقعیت مرکزی، تحدید قلمرو و فضایی و مکانی واحدهای زیستی، پیوستگی ضعیف شبکه های پیاده و نظایر آن بستگی دارد. از آن جا که بروز تخلفات، پیش از آن که ناشی از فرهنگ تخلف باشد عمدتا به طراحی غیر اصولی و عدم انطباق شبکه های جدید با شبکه های قدیم شهر بر می گردد؛ بنابراین، وجود آنها نه تنها امری طبیعی بلکه غیر قابل اجتناب نیز می باشد. بر اساس نتایج این بررسی، لازمه اصلاح یا کاهش فرهنگ تخلف در وهله اول، انجام اصلاحات طراحی و در مراتب بعدی آموزش و فرهنگ سازی می باشد.

موضوع این مقاله، روندی است که به تحلیل زیبا شناختی فضای شهری می انجامد. این روند بر پایه نظریه های مطرح فلسفه هنر قرار دارد و بدین ترتیب است:پس از اثبات عینی بودن و زیبایی و مشترک بودن داروی زیبا شناختی در مردم نظریه فرمالیسم مطرح می شود. تاثیر پذیری فرمالیسم از روانشناسی در نظرات آرنهایم دیده می شود و او با درآمیختن نظرات مزبور با روانشناسی گشتالت، رویکرد فرم گرای زیبا شناسی را مطرح می کند. زیبایی شناسی فرمی در تحلیل زیبا شناختی کالبد فضای شهری، نقشی پایه ای دارد. کالبد فضای شهری با توجه به ساختار بصری محیط به دو بخش عناصر بصری و نحوه ترکیب عناصر قابل تجزیه است. شرح جزییات هر کدام از این دو بخش در نهایت به تحلیل زیبا شناختی کالبد فضای شهری منجر خواهد شد. بدیهی است که به دلیل ضرورت ایجاز، مباحث مطروحه در حد مروری گذرا به رئوس مطالب هر بحث مطرح می شوند و روشن شدن کامل هر مبحث به عهده رساله خواهد بود.

قریب به یک و نیم قرن از شهرسازی مدرن در گستره گیتی می گذرد و سیر تحولات صورت گرفته و اندیشه ها و نظریات متعدد در این حوزه و سرعت تغییرات، امکان دستیابی به ویژگی ها و اصول ثابت در این دوران را سلب نموده است. بروز نحله های مختلف در این عرصه و شکل گیری پی در پی طرح های اجرایی ناشی از این تفکرات، فرصت داشتن یک جمع بندی مناسب را فراهم نیاورده است. با مراجعه به آرا و نظریات نوآوران آغازین، این امکان فراهم می گردد تا اصول ثابت و معنایی روشن از مفاهیم نو حاصل گردد. در این مقاله با کاوشی جدی در اثر سترگ اندیشمند شهیر آلمانی یوهان ولفگانگ فون گوته یعنی نمایشنامه فاوست، سعی شده تا الگویی در این رابطه معرفی گردد و سپس شواهد موجود بر اساس این الگو دسته بندی شود. الگویی که در این نوشتار از آن تحت عنوان "الگوی فاوستی توسعه" سخن به میان آمده است.

پرسش از چگونگی آفرینش اثر معماری ما را به ورطه گسترده ای از معانی، مفاهیم و راهبردهایی می کشاند که دستیابی به پاسخی مناسب را نیازمند نگاهی ژرف به بنیان های هر یک از آنها بر می شمارد. این نوع نگاه ها می تواند ترسیم گر سویه های مختلفی باشند که با بهره گیری از آنها، آدمی به موضع و جایگاه خویش واقف می گردد. در راستای دستیابی به چنین هدفی، مقاله ابتدا به بررسی مفهوم زمان و تاثیر آن بر چگونگی تعریف چرخه آفرینش نزد فرهنگ های گوناگون پرداخته و آن را زمینه ساز یافتن مواضع آدمی در هستی قرار می دهد و در ادامه، آفرینش اثر معماری را در گردونه تعامل میان کشف و خلق تعریف می نماید. تمام تلاش این مقاله در نهایت ما را بدان جا راهبر می گردد که بتوانیم مسیری دقیق و روشن را برای بررسی ها و مطالعات آتی درباره بحث آفرینش آثار معماری بیابیم. تدوین این مسیر و سیر گام های مورد نیاز در طول انجام چنین مطالعه ای، از یافته های اصلی این تحقیق به شمار می آیند.

به منظور تدوین مبانی آفرینشگری در فرآیند طراحی معماری، در گام نخست به تعریف واژه های محوری چون خلاقیت، هوش و حافظه پرداخته شده است. رویکردهای اصلی آفرینشگری عبارتند از: آفرینشگری با محوریت شخص خلاق، فرآیند ذهنی، محیط، و انجام عمل. شیوه های پرورش آفرینشگری عبارتند از: خود شکوفایی، اعتماد به خود، پذیرا بودن تجربه، آموزش مقتضی و آموزش خلاق، پرورش خلاقیت درونی دانشجویان، آموزش فرآیندها و تدابیر اندیشه خلاقانه، ایجاد بستر و محیط مناسب برای بروز خلاقیت، در کنار تکرار هدفمند فرآیند طراحی؛ از راهبردهایی است که می توان به کمک آنها توانمندی های بالقوه دانشجویان را در زمینه طراحی معماری بهبود بخشید. استفاده از قدرت استدلال و منطق دانشجویان در کنار تحریک توانایی های ایشان در ارایه ایده های بدیع، پرورش هم زمان و متعامل هوش فضایی و خلاقیت، از مسایلی است که باید به صورت هوشیارانه از طرف اساتید محترم برنامه ریزی شده، در برنامه آموزشی مستقیم و غیر مستقیم دانشجویان قرار گیرد.

در معماری امروز گرایش به کالبد های چند عملکردی و چند وجهی مجددا مورد توجه قرار گرفته است، دیدگاهی که خصوصا در معماری سنتی ما از بدیهیات طراحی بوده است. مدرسه از جمله عملکردهایی است که با ویژگی های خاص خود نه تنها پتانسیل مناسبی در پذیرش عملکردهای مختلف دارد، بلکه می تواند نقش های متفاوتی در زمینه مسائل اجتماعی و فرهنگی ایفا نماید. در این مقاله سعی بر آن است که پتانسیل های ویژه مدرسه ای در خدمت محله، تحت عنوان مدرسه محله، معرفی شده، خصوصیاتی نظیر تمرکز منابع و چگونگی مکان یابی بهینه در محله با توجه به نظریه های برنامه ریزی و طراحی شهری مورد بررسی قرار گیرد و مشخصات دیگری نظیر مقطع تحصیلی آن پیشنهاد شود. تعیین مکان مناسب برای مدرسه محله، تاثیر این مکان یابی بر چگونگی سازمان دهی مرکز محله و سلسله مراتب عملکردهای آن و هم چنین تاثیر احداث مسیر پیاده محلی و میدان محلی در جوار مدرسه محله، بر شور و سرزندگی محله، از موارد پرداخته شده در مبحث نهایی می باشد.

مکتب نگارگری بغداد در دوره آل جلایر تمامی تجاربی را که پیشتر مکتب تبریز ایلخانان و مکتب بغداد سده ششم هجری بدست آورده بودند، به ارث برد و با بهره گیری از این تجارب نگارگری به نوآوری ها و دستاورهای در خوری دست یافت. در این مکتب نگارگری بود که خط نستعلیق از برای بهره گیری هر چه زیباتر از خوشنویسی برای کتب ادبی غنایی یا تغزلی بوسیله میرعلی تبریزی اختراع شد. در این مکتب نگارگری بود که تحولی چشمگیر در ترکیب بندی نگاره ها به وقوع پیوست و رنگ بندی درخشانی در آنها به کار رفت. برای نخستین بار برای القای مفاهیم عرفانی از تشعیر یا حاشیه نگاری استفاده شد و دیوان سلطان احمد جلایر از کهن ترین آثاری است که در آن تشعیر به کار رفته است. کلا آنچه در مکتب نگارگری بغداد مطمح نظر هنرمندان قرار گرفت، صحنه های عاشقانه و غنایی از مثنوی های تغزلی همچون خمسه خواجوی کرمانی و نظامی گنجوی بود. سلسله آل جلایر که مواریث فرهنگی ایلخانان را در غرب ایران صاحب شده بود در شکل گیری و پیشرفت آن مکتب کوشید و افرادی چون شیخ اویس و فرزند او سلطان احمد که علاوه بر خطاطی در نقاشی و تصویرگری هم مهارت در خور داشتند، با حمایت از هنرمندانی چون شمس الدین، عبدالحی و جنید در غنای این مکتب نقشی قاطع بر عهده گرفتند. در این مقاله این کوشندگی ها و بازمانده های مکتب نگارگری بغداد به بحث و فحص گرفته شده است.

یافته های این تحقیق، حاصل پژوهش های میدانی، تجربی و تخصصی نویسنده در رشته گرافیک و مطالعات کتابخانه ای و تاریخی بوده و به روش تحلیلی و تطبیقی سعی در توصیف ابعاد مهم مدیریت هنری کمال الدین بهزاد در دوره طلایی تاریخ هنر ایران را دارد.هدف از این تحقیق، بررسی شیوه و الگوی مدیریت هنری کمال الدین بهزاد است. فرضیه های تحقیق عبارتند از:1- شرایط تجربی و هنری کمال الدین بهزاد متناسب با تصدی مدیریت هنری بوده است. او از نظر هنری استادی تمام و از نظر مدیریتی تجربه موفق مدیران قبلی را درک کرده بود و شایسته این مقام بود.2- شیوه مدیریت کمال الدین بهزاد را می توان از نگارنده های وی و فرمان استیفای کلانتری کتابخانه همایونی به اسم استاد کمال الدین بهزاد استنباط کرد.3- بر اساس نظام آموزشی حاکم بر آن دوره نظام آموزشی (استاد - شاگردی)، می توان نتیجه گرفت که تربیت شده آن نظام؛ کمال الدین بهزاد، شیوه مدیریتی از نوع رهبری را اعمال می کرده است.

بهمنیان نخستین حکومت مستقل مسلمان در جنوب هند بودند که در قرون 8، 9 و 10 هجری بر این منطقه حکومت کردند. بنیان گذار این خاندان اصل و نسبی ایرانی داشت و به همین دلیل وی و جانشینانش توجه فراوانی به فرهنگ و تمدن ایرانی و به کارگیری ایرانیان در مناصب مختلف سیاسی و اجتماعی از قبیل وزارت و صدارت نشان دادند. در این دوره بسیاری از دانشمندان و معماران و صنعت گران ایرانی به دکن مهاجرت کردند و باعث رونق فرهنگ و تمدن ایرانی به ویژه در زمینه هنر و معماری در این سرزمین گردیدند. بناهای ساخته شده در دوره بهمنیان اغلب به دست معماران ایرانی و تحت تاثیر سبک معماری رایج در ایران به ویژه تیموریان بود. برخی از بناهای موجود در بیدر چون مدرسه گاوان تقلید کاملی از مدارس چهار ایوانه ایرانی است. این مقاله به بررسی تاثیر معماری ایرانی در برخی از بناهای این دوره پرداخته است.