محیط زیست جانوری
سال:1390 | دوره:3 | شماره:3 |تعداد مقالات:9

جیوه و ترکیبات آلی آن سمی ترین ماده برای اکوسیستم های آبی هستند. در این مطالعه به منظور امکان سنجی استفاده از پرهای اگرت ساحلی بعنوان شاخص زیستی آلودگی جیوه در تالاب بین المللی حرا، تجمع جیوه کل در بافت های پر بدن و شاهپر این گونه بررسی شد. علاوه بر این تاثیر پارامترهای ریخت شناسی و جنسیت نیز مورد ارزیابی قرار گرفت. اندازه گیری جیوه کل با استفاده از دستگاه AMA 254 و مطابق با روش 7473 EPA انجام گرفت. نتایج نشان داد غلظت های جیوه در پرهای بدن و شاهپر بترتیب 1.45±0.59 و 1.25±0.62 میلی گرم بر کیلوگرم وزن خشک بود. همچنین بین غلظت های جیوه کل در پرهای بدن و شاهپرها اختلاف معنی داری وجود نداشت (P>0.05). نتایج این تحقیق نشان داد که پارامترهای ریخت شناسی (وزن، طول کل، طول دو سر بال) و جنسیت، تاثیری بر تجمع جیوه کل در پرندگان ندارند. همچنین سطوح جیوه در بافت های پر این گونه زیر سطح آستانه اثرگذاری 5- 15 کیلوگرم بر میلی گرم بود و متعاقب آن آلودگی جیوه در حال حاضر در تالاب بین المللی حرا خطرناک محسوب نمی شود. در نهایت پیشنهاد می شود که اگرت ساحلی می تواند گونه مناسبی برای پایش آلودگی جیوه در این منطقه باشد.

جکوی برگ انگشتی گرانول دار با نام علمی Asaccus granularis گونه ای از جکوها می باشد که اخیرا در غرب فلات ایران کشف شده اند. مطالعات اندکی در زمینه های مختلف این گونه انجام شده است. در این تحقیق بررسی های متعددی در زمینه های تولیدمثلی و رفتاری این گونه انجام شده است. محل زیست این گونه در غرب ایران، شهرستان پلدختر می باشد و این تحقیق روی این گونه در طبیعت این منطقه صورت گرفته است. مهمترین نتایج بدست آمده از این تحقیق بدین شرح می باشد: تولیدمثل در این گونه در جنس ماده محدود به یک دوره خاص نبوده و می توان در طول فصول بهار و تابستان شاهد تولیدمثل فعال در این گونه بود، گونه مذکور شب زی است و طول زمستان خوابی نسبتا زیادی دارد. تعداد 14 نمونه از این گونه به آزمایشگاه منتقل و مورد بررسی قرار گرفت. نتایج تولیدمثلی در آزمایشگاه نشان داد که طول دوره جنینی این گونه پس از گذاشتن تخم تا بیرون آمدن از آن، در حدود یک ماه و نیم می باشد.

مارمولک جنس 1825، Phrynocephalus Kaup از شمال غربی چین تا ترکیه پراکنده است و یکی از اجزاء تشکیل دهنده فون مناطق بیابانی در آسیایی مرکزی می باشد؛ گونه Phrynocephalus mystaceus از گونه های مهم این جنس است. این گونه با نام فارسی آگامای سر وزغی (Toad-headed agama)، جزء عناصر فون ناحیه آرالی- خزری (Aralo-Caspian) می باشد. گونه Phrynocephalus mystaceus بعلت زیستگاه منحصر بفرد و محدود در کشور، همچنین به علت داشتن ویژگیهای مورفولوژیکی خاص از اهمیت بسزایی برخوردار است. این گونه تاکنون از استانهای خراسان رضوی و سمنان گزارش شده اما از استان خراسان جنوبی گزارشی ارائه نشده است.

این مقاله حاصل پژوهشی است که به منظور کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تغذیه ماهی کوتر مواج (Sphyraena putnamae) به مدت یکسال از فروردین تا اسفند 1389 در آبهای استان سیستان و بلوچستان انجام پذیرفت که طی آن تعداد 165 نمونه از این ماهی مورد زیست سنجی، کالبد شکافی و بررسی زیستی (تغذیه) قرار گرفتند. بررسی های تغذیه ای نشان داد که این ماهی با دارا بودن میانگین طول نسبی روده (RLG) 0.43±0.003 سانتیمتر، شدید گوشتخوار (ماهیخوار) بوده و بیش از 96 درصد محتویات معده را ماهیان تشکیل داده بودند. شاخص برتری غذایی (FP) برای ماهی کوتر مواج در دوره مطالعه شامل: ساردین ماهیان (23.8 درصد)، ماهی طلال (11.1 درصد) و موتو هندی (7.9 درصد) بیشترین میزان و برای کوتر ماهیان، حسون و اسکوئید هندی (هر کدام 1.6 درصد) کمترین میزان بود. شاخص خالی بودن معده (CV) بطور میانگین در کل دوره برابر با 71.52 درصد بود که نشان از تغذیه کم این آبزی دارد. اما با توجه به نوع صید تنها می توان شاخص در شهریور ماه را ملاک قرار داد که برابر با 32 درصد بود که نشان دهنده نسبتا پرخور بودن این ماهی می باشد. میانگین شاخص پربودن معده (FI) در کل دوره 28.48 درصد بود.

ماهی کور غار ایران بعنوان یک گونه نادر و منحصر بفرد، با جمعیتی اندک تنها در غاری در کوه های اطراف شهرستان درود از استان لرستان یافت می شود. در این تحقیق دستگاه ادراری- تناسلی این ماهی از نظر مورفولوژی و بافت شناسی مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور 10 عدد از این ماهی در دو فصل متفاوت (بهار و تابستان) از محل زیستگاه صید و به آزمایشگاه منتقل گردید. پس از کشتن و تثبیت نمونه ها در فرمالین، دستگاه ادراری- تناسلی آن مورد بررسی های آناتومی و بافت شناسی قرار گرفت. مطالعات انجام شده نشان داد که موقعیت قرارگیری بیضه و تخمدان در روی کیسه شنا و پشت دستگاه گوارش می باشد. کلیه ها بصورت توده بافتی تقریبا استوانه ای شکل نیز در پشت ستون فقرات دیده می شوند. از نظر بافت شناسی قسمت راسی کلیه ها عمدتا شامل بافت های لنفاوی و در بدنه آن تعداد جسمک های کلیوی بسیار اندک می باشد. بیضه ها و تخمدان ها بصورت اندام های کیسه مانند طویلی دیده می شوند که قسمت زیادی از حفره عمومی بدن را اشغال می کنند. از نظر بافتی بیضه ها دارای لوله های منی ساز پراکنده ای بودند که با توجه به عملکردشان از نوع محدود نشده می باشند. تخمدان ها نیز با فولیکول هایی در اندازه های مختلف پر شده اند. این فولیکولها از یک اووسیت درشت و لایه بسیار نازکی از سلولهای فولیکولی تشکیل می شوند. با توجه به نتایج بافت شناسی به نظر می رسد که چرخه تولید مثل در این گونه فصلی باشد.

به منظور بررسی کشتار کپور ماهیان در شرایط معمولی و با استفاده از جریان الکتریسیته و تاثیر آنها بر برخی شاخص های کیفی گوشت، آزمایشی در اردیبهشت ماه 1389 به مدت 5 ماه در مرکز تحقیقات آبزی پروری دانشکده شیلات دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شد. تعداد 40 ماهی با وزن متوسط 1300±30 گرم و طول متوسط 37±11 سانتیمتر برای آزمایش مورد استفاده قرار گرفت. با قرار دادن ماهیان در آکواریومی که دارای آند و کاتد به ابعاد 60 ´ 40 ´ 30 سانتیمتر و سه چهارم آن از آب معمولی پر گردیده بود، قرار داده شدند. آند و کاتد به دستگاه منبع تغذیه متصل و با تغییر ولتاژ برق، آستانه تحریک، دردناکی و مرگ آنها ثبت گردیده و مشخص شد که آستانه تحریک کپور ماهیان نسبت به جریان الکتریسیته یکسان بوده و اختلاف معنی داری بین آنان مشاهده نگردید (P>0.05) ولی، آستانه دردناکی در ماهی فیتوفاگ از همه کمتر(6±0.38)  ولت و ماهیان کپور، آمور و بیگ هد مشابه بود (7.5±0.49 ولت). همچنین آستانه مرگ در ماهیان کپور و بیگ هد مشابه بوده (18±1.21 ولت) و با ماهیان آمور و فیتوفاگ (15±1.01 ولت) این اختلاف معنی دار بود(P<0.05) . همچنین با بررسی میزان pH و TVN گوشت کپور ماهیان در شرایط کشتار طبیعی و با استفاده از جریان الکتریسیته در یک دوره سه ماهه مشاهده گردید که تغییرات pH گوشت ماهیان در شرایط کشتار طبیعی اختلاف معنی داری را بلافاصله پس از کشتن نداشتند. در حالی که در انتهای ماه دوم و سوم در برخی از گونه ها این اختلاف معنی دار بود (P<0.05). با اندازه گیری میزان TVN در دو شرایط نامبرده شده، مشخص گردید که تغییرات TVN در شرایط کشتار با جریان الکتریسیته اختلاف معنی داری را تا انتهای ماه سوم نشان نداد ولی، این تغییرات در شرایط کشتار طبیعی در انتهای ماه سوم معنی دار بود (P<0.05). بطوریکه ماهی بیگ هد حداقل میزان TVN و کپور و فیتوفاگ دارای حداکثر میزان TVN بوده اند.

این بررسی با هدف شناسایی گونه های ماهیان رودخانه سرباز در استان سیستان و بلوچستان از مرداد ماه 1388 تا مرداد ماه 1389 بطور فصلی در 10 ایستگاه انجام پذیرفت. ایستگاهها از ارتفاع 20 متر تا 862 متر از سطح آبهای آزاد در نظر گرفته شد. 5 ایستگاه در بالادست و 5 ایستگاه پایین دست سد پیشین برای نمونه برداری از ماهیان رودخانه مشخص گردید. پس از صید ماهیان توسط دستگاه الکتروشوکر، نمونه ها جهت شناسایی گونه ها به آزمایشگاه منتقل شدند. پس از آن زیست سنجی نمونه ها و تحلیل داده ها انجام شد. در مجموع 514 نمونه ماهی صید و مورد بررسی قرار گرفت. در مجموع 12 گونه ماهی شناسایی شد که متعلق به 7 خانواده کپور ماهیان (Cyprinidae)، گاو ماهیان (Gobiidae)، سگ ماهیان (Balitoridae)، سرماری ماهیان (Channidae)، کپور ماهیان دندان دار (Cyprinodontidae)، گامبوزیا ماهیان (Poeciliidae) و کفال ماهیان (Mugilidae) می باشند. از مجموع گونه های شناسایی شده 72 درصد متعلق به خانواه کپور ماهیان، 12 درصد متعلق به گاو ماهیان، 9 درصد متعلق به خانواده سرماری ماهیان، 7 درصد متعلق به خانواده سگ ماهیان و درصدی ناچیزی (یک صدم درصد) متعلق به کپور ماهیان دندان دار بودند. خانواده گامبوزیا ماهیان که در برخی از برکه های مسیر رودخانه سرباز و همچنین کفال ماهیان که در منتهی الیه رودخانه زیست می کنند در درصد فراوانی منظور نگردیده است. از 12 گونه شناسایی شده، گونه های Gambusia holbrooki، Liza abu و Cyprinus carpio غیربومی می باشند.

این تحقیق به منظور زیست سنجی و بررسی وضعیت زیستی لاک پشت های منقار عقابی جزیره کیش در سال 89- 1388 انجام شد. 21 لاک پشت بطور تصادفی مورد زیست سنجی قرار گرفتند. نتایج بدست آمده شامل: متوسط وزن لاک پشت ها 40.143±1.03 کیلوگرم، متوسط طول مستقیم کاراپاس65±0.718  سانتیمتر، متوسط طول منحنی کاراپاس 71.57±0.559 سانتیمتر، متوسط عرض مستقیم کاراپاس 50.619±0.703 سانتیمتر، متوسط عرض منحنی کاراپاس 65.214±0.493 سانتیمتر و متوسط تعداد تخم 92.5 عدد بود. بیشترین همبستگی بین وزن و طول منحنی کاراپاس با ضریب همبستگی r= 0.765 بدست آمد. نتایج این تحقیق نشان داد که بین لاک پشت های منقار عقابی جزایر ایرانی خلیج فارس از لحاظ پارامترهای زیستی اختلاف معنی داری وجود ندارد. همچنین نتایج نشان دادند که لاک پشت های منقار عقابی جزایر ایرانی خلیج فارس از لاک پشت های منقار عقابی سایر کشورهای حوزه خلیج فارس و دریای عمان بزرگتر و از لاک پشت های سایر نقاط دنیا کوچکترند. هدف از انجام این تحقیق آگاهی از وضعیت زیستی این گونه ارزشمند برای برنامه ریزی بهتر در برای حفاظت از آن می باشد.

مروزه بیشترین تخریب های محیط زیستی متوجه زیستگاه ها است. از این رو، نیاز به روش هایی است که به کمک آنها بتوان زیستگاه ها را ارزیابی کرد و در گذر زمان افت کیفیت آنها را بدست آورد. در این تحقیق زیستگاه پایکای افغانی (Ochotona rufescens) با استفاده از دو روش رگرسیون منطقی دوتایی (Binary logistic regression) و  Evaluation Procedure Habitat (HEP)انجام شد و در انتها نتایج حاصل از این دو روش با هم مقایسه گردید. فاکتورهای عمده ای که بعنوان متغیر زیستگاهی برای ارزیابی زیستگاه گونه مد نظر و مورد سنجش قرار گرفتند عبارت از: میانگین شیب غالب، جهت جغرافیایی، ارتفاع و پوشش زمین بودند. نتایج حاصل از هرو دو روش مدل سازی حاکی از آن بود که متغیر پوشش زمین نقش مهمی در مطلوبیت زیستگاه پایکا دارد و زیستگاه مطلوب این گونه را مناطق صخره ای و پرتگاههایی با شیب بیش از 30 درجه، با فاصله کم بین صخره ها تشکیل می دهند. همچنین جهت ترجیحی این گونه با فاصله زیادتر از شمال جغرافیایی و بیشتر جهت شرقی و جنوبی است. نتایج نشان دادند که نقش ارتفاع بسته به سایر متغیرها می تواند مثبت یا منفی باشد و معمولا پایکاها در این منطقه در ارتفاعی بین 2100 تا 2300 متر زیست می کنند. همچنین مدلی برای مطلوبیت زیستگاه (HSI) پایکا و همچنین مدل هایی برای پیش بینی حضور این گونه ارائه گردیده است.