مطالعات جامعه شناختی ایران
سال:1393 | دوره:4 | شماره:15 |تعداد مقالات:6

واگرایی قومی مساله ای اجتماعی است که اگر هوشمندانه با آن برخورد نشود می تواند ناخواسته باعث عدم رشد و توسعه نیافتگی جامعه شود، و در دراز مدت به صورت غیر آشکار، امنیت، انسجام ملی، تمامیت ارضی و یکپارچگی ملتی را در معرض تهدید و تجزیه قرار دهد. واگرایی قومی در استان ایلام به عنوان یکی از استان های غربی کشورکه از ترکیب قومیتهای مختلفی تشکیل و با مسائل اجتماعی عدیده ای مواجه می باشد مورد توجه است. هدف این مقاله مطالعه و بررسی وضعیت موجود استان، علل و عوامل اجتماعی موثر بر واگرایی، پیامدهای وضعیت اجتماعی موجود ناشی از آن و ارایه راهکارهای راهبردی و کاربردی در بین گروه های قومی در جامعه مورد مطالعه از نظر واگرایی است، روش بکار رفته از نوع پیمایش، مطالعه میدانی و اسنادی با استفاده از تکنیکهای تحلیل محتوا، پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده مشارکتی صورت گرفته است. یافته های تحقیق نیز نشان می دهد مولفه هایی همچون تداخل، پیچیدگی، شدت و ضعف عوامل جغرافیایی در حدود 65.8 درصد، عوامل اقتصادی در حدود 61.1 درصد و عوامل فرهنگی در حدود 64.8 درصد به عنوان موثرترین عوامل اجتماعی شناخته شدند. در پایان نیز از عدم هماهنگی در ماهیت و کارکرد مجموعه عناصر و مولفه های جغرافیایی، جمعیتی، معیشتی، فرهنگی و مدیریتی بعنوان عوامل بروز واگرایی در استان ایلام یاد شده است. همچنین راهکارهای راهبردی و کاربردی نیز در جهت کاهش یا از میان برداشتن مساله ارائه گردیده است.

خشونت اجتماعی یکی از معضلات اصلی هر جامعه ای است. در این مقاله به بررسی علل خشونت علیه زنان شهر نورآباد ممسنی و علت تحمل خشونت توسط آنان پرداخته شده است. هدف از این طرح شناخت عوامل موثر بر خشونت شوهران علیه زنان است. روش تحقیق پیمایشی است. از بین زنان شهر 375 نفر به روش ترکیبی خوشه ای و تصادفی ساده پرسشنامه 30 گویه ای را پرکردند. متغیر وابسته خشونت علیه زنان و متغیرهای مستقل درآمد، داشتن فرزند، جنسیت فرزندان، استفاده از وسایل ارتباط جمعی و نوع آن، مالکیت خانه، نوع خانه، اشتغال و اعتقاد به مشاور است و متغیرها از نظریه های منابع، فمینیسم و دیدگاه صاحب نظرانی چون کالینز، لرنر، مارشال، مارکس، انگلس، چیل بدست آمد. از روشهای آماری توصیفی چون توزیع فراوانی و آمار استنباطی چون ضریب همبستگی پیرسون، تحلیل واریانس یک طرفه، آزمون تی تست، جهت تجزیه و تحلیل استفاده شده است. نتایج نشان داد بیشترین نوع خشونت کلامی و روانی وکمترین نوع جنسی است. بین متغیرهای اعتقاد مردان به مشاور، نوع وسیله ارتباط جمعی مورد استفاده و خشونت علیه زنان رابطه است اما رابطه ای بین، استفاده از وسایل ارتباط جمعی، نوع منزل، تعداد و جنسیت فرزندان، در آمد زنان، اعتقاد زنان به مشاور، با خشونت نیست. 58.6 درصد از زنان بیان کردن با به دنیا آمدن فرزندان خشونت شوهران کاهش پیدا کرده است. 51.9 درصد از زنان علت تحمل خشونت را بخاطر حمایت از فرزند و آینده آن و تنها 3 درصد هم وابستگی اقتصادی به همسر را بیان کردند.

پژوهش حاضر به تاثیر سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل مهم در تسهیل و گسترش روابط افراد در تمامی ابعاد جامعه می پردازد و اینکه چه میزان این سرمایه در تمایل افراد به اهداء عضو به عنوان یکی از مهمترین کنش های اجتماعی در قرن حاضر می تواند موثر واقع شود. این پژوهش در چارچوب مطالعه علی- مقایسه ای، و با استفاده از روش پیمایشی انجام شده و ابزار گردآوری اظلاعات پرسش نامه بوده است. جمعیت آماری پژوهش کلیه افراد دارای کارت اهداء عضو از واحد فراهم آوری اعضاء پیوندی بیمارستان مسیح دانشوری ساکن شهر تهران که کارت اهداء عضو دریافت کرده بودند، و با استفاده از فرمول کوکران نمونه 382 نفری انتخاب شدند. یافته ها حاکی از آن است که 78 درصد پاسخگویان که کارت اهداء عضو را دریافت کرده اند، بر تصمیم خود پایبند بوده و تنها 21% آنها احساس تزلزل در تصمیم خود داشته اند. در 39.52 درصد از افراد دارای کارت اهداء عضو انگیزه اقدام خود را احساس مسوولیت نسبت به افراد جامعه مطرح شده است، %37.17 اعتقادات و باور های شخصی و 23.29 درصد اعتقادات مذهبی را عنوان کرده اند. همچنین نتایج نشان می دهد، سرمایه اجتماعی از نوع شناختی و ساختاری دارندگان کارت اهداء عضو بیشتر از سرمایه اجتماعی افرادی است که کارت اهداء عضو ندارند. در مولفه های سرمایه اجتماعی شامل اعتماد، شبکه روابط، تعهد فرد به هنجار ها، تعلق خاطر و فعالیت شهروندی، میزان فعالیت گروهی افراد دارای کارت اهداء عضو از میانگین نمره بالاتری بهرمند هستند.

این پژوهش با هدف شناسایی عوامل اجتماعی موثر بر انواع خشونت خانگی (با تاکید بر نقش نظام اقتداری در خانواده) بر زنان متاهلی که در نیمه اول سال 1392 برای شکایت به دادگستری مراجعه کرده بودند با استفاده از روش پیمایش و با ابزار پرسشنامه محقق ساخته انجام شد. نمونه آماری شامل تعداد 120 نفر از زنان متاهل مراجعه کننده به مجتمع قضایی (دادگاه) شهرستان شهریار بود که به روش نمونه گیری تصادفی انتخاب شده اند. یافته های پژوهش نشان داد نگرش مرد سالارانه، تجربه و مشاهده خشونت، نظام اجتماعی سنتی و فقدان منابع قدرت، تاثیر معنی داری بر خشونت علیه زنان دارد و همچنین، تفاوت معنی داری بین خشونت علیه زنان و سنین مختلف بدست آمد. مقایسه نتایج حاصله با پژوهش های مشابه، همسویی این نتایج در مورد بیشتر فرضیه های مطرح شده در پژوهش حاضر نشان داد. نتیجه نهایی پژوهش این بود که با توجه به شاخص های نظام اجتماعی سنتی، هر قدر روابط نابرابر قدرت، سلطه مردان بر زنان، نظام سلطه پدرسالارانه، برتری طبقه مردان بر زنان، و ستم بر زنان در جامعه بیشتر باشد میزان خشونت علیه زنان در خانواده نیز بیشتر می شود و نقش نظام اقتداری در شکل گیری و شیوع خشونت بیشتر و پررنگ ترمی شود.

از دیرباز آثار شرق شناسان همچون سفرنامه ها یکی از مهمترین منابع بررسی تاریخ اجتماعی و مناسبات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی مشرق زمین بشمار می روند. بطور کلی در متون شرق شناسی برای ارزیابی از عوامل تاخر توسعه یافتگی شرق نسبت به غرب، عامل استبداد درونی با خاستگاهی فرهنگی و به ویژه مذهبی (اسلامی) برجسته شده در حالیکه سیطره پدیده ای همچون استعمار غرب مورد غفلت قرار گرفته است. با توجه به اینکه نهضت شرق شناسی یکی از جریان های تاثیرگذار در روند تجدد و جهانی شدن در کشورهای مشرق زمین محسوب می شود، این پژوهش درصدد بررسی تفسیر و نحوه بازنمایی آراء برخی از مستشرقان از سنت در فرایند مدرنیته و جهانی شدن است. در این راستا درصدد پاسخ به این پرسش هایی از این قبیل هستیم، آیا تجربه غرب قابل تعمیم به همه تمدن ها به ویژه تاریخ ایران است؟ سنت در آرای شرق شناسان عامل پیشرفت به شمار می آید یا مانع از آن؟ در این پژوهش با بازخوانی آراء برخی از مستشرقان همچون کنت دوگوبینو، ماکس وبر، کارل مارکس و... در پی پاسخگویی به سوالات فوق برآمده و در بخش مبانی نظری از نظریه های ادوارد سعید، برایان ترنر، میشل فوکو و. .. بهره گرفته شده است. روش تحقیق مورد استفاده در این بررسی، تحلیل گفتمان است.

جوامع سنتی که در چند قرن گذشته تحت تاثیر فرایند مدرنیزاسیون قرار گرفته اند حالتی بینابین یافته که برخی آنها را جوامع در حال گذر یا در حال توسعه نام نهاده اند. فرایند مدرنیزاسیون چنان گسترش یافته که عملا تمام مرزهای فرهنگی، جغرافیائی، قومی، ملی و ایدئولوژیکی را درنوردیده است و همه فرهنگها را تحت تاثیر قرار داده و هیچ فرهنگی از گرداب مدرنیته در امان نمانده است. مناطق لک نشین استان لرستان با ویژگیهای مختص خویش جامعه ای سنتی بوده که تحت تاثیر مولفه های مدرنیسم به جامعه ای در حال گذر تبدیل شده است. و نتیجه آن تحولاتی بوده که در عرصه ارزش ها و هنجارها شکل گرفته و معضلاتی که عمومیت یافته و به زندگی مردم رسوخ کرده است. پشتوانه تئوریک تحقیق نظریه دگرگونی فرهنگی رونالد اینگلهارت بوده و جامعه آماری تحقیق شامل مردان وزنان بالای 15 سال ساکن در استان لرستان (مناطق لک نشین) می باشد که حجم نمونه ای به تعداد 384 نفر از سه شهر نورآباد، کوهدشت والشترانتخاب شده است. پرسش نامه مهمترین ابزار گردآوری اطلاعات بوده و نتایج به دست آمده نشان می دهد که به زبان اینگلهارتی جامعه لکستان در دوره کمیابی به سر می برد، بنابراین مهمترین اولویت های ارزشی افراد ارزش های مادی هستند و افراد هنوز به سطح ارزش های فرا مادی نرسیده اند.