نشریه بین المللی مهندسی صنایع و مدیریت تولید (فارسی)(نشریه بین المللی علوم مهندسی)
سال:1387 | دوره:19 | شماره:1 |تعداد مقالات:13

امروزه انتقال تکنولوژی های جدید و برتر به عنوان یکی از راهکارهای حفظ مزیت رقابتی در بنگاه ها مدنظر می باشند. با توجه به نرخ بالای شکست پروژه های انتقال تکنولوژی در بسیاری از بنگاه ها، توجه به شناسایی عوامل بازدارنده و تسریع کننده جذب و توسعه تکنولوژی از اهمیت به سزایی برخوردار می باشد. یکی از عوامل مهم در شکست پروژه های انتقال تکنولوژی، عوامل سازمانی یا توانمندی سازمانی بنگاه ها در ایجاد سازگاری بین تکنولوژی های تازه وارد با ساختار سازمانی، فرهنگ سازمانی و منابع سازمانی می باشد. در این مقاله تلاش گردیده که نقش توانمندی سازمانی بر اثربخشی انتقال تکنولوژی در بنگاه های ایرانی مورد تحقیق اندازه گیری گردد. جهت نیل بدین هدف، ابتدا متغیرها یا شاخصهای تشکیل دهنده توانمندی سازمانی در این بنگاه ها شناسایی شده و سپس جهت اندازه گیری میزان موفقیت بنگاه در جذب تکنولوژی انتقال یافته، اقدام به شناسایی متغیرها یا شاخصهای تشکیل دهنده اثر بخشی انتقال تکنولوژی در بنگاه های ایرانی شده و نهایتا اثرات مجموعه متغیرهای توانمندی سازمانی بر اثربخشی انتقال تکنولوژی در بنگاه های فوق اندازه گیری شده است. در نتایج تحقیق مشخص گردید که توانمندی سازمانی در بنگاه های ایرانی بر اثربخشی انتقال تکنولوژی اثر معنی داری دارد و از بین متغیرهای تشکیل دهنده توانمندی سازمانی، هفت متغیر اثرات بالایی بر یازده متغیر از متغیرهای تشکیل دهنده اثربخشی انتقال تکنولوژی در بنگاه های ایرانی مورد تحقیق دارند. نتایج این تحقیق جهت بهبود اثربخشی پروژه های انتقال تکنولوژی در بنگاه های ایرانی مشابه، قابل استناد می باشد.

در این مقاله، یک مدل جدید هزینه گرا برای مساله موازنه خط مونتاژ ارایه شده است که شامل هزینه نیروی انسانی و خرید تجهیزات می باشد. رویکرد این مدل نسبت به هزنیه های مذکور به گونه ای است که علاوه بر اینکه با شرایط واقعی خطوط مونتاژ منطبق می باشد، امکان استفاده از تجهیزات مشترک بین کارهای مونتاژ را میسر می سازد. تابع هدف و محدودیت های این مدل در قالب روابط ریاضی بیان شده و روابطی نیز برای محاسبه حد پایین و بالای تابع هدف ارایه شده است. برای حل مسایل مربوط به این مدل از الگوریتم ژنتیک استفاده شده و بهترین مقادیر پارامترهای این الگوریتم برای ابعاد مختلف مسایل یافت می شود. همچنین عملکرد الگوریتم ژنتیک پیشنهادی با یک روش معروف موجود بنام (Random Task Assignment) RTA و نیز مقادیر حدود پایین مقایسه شده است که نتایج حاصل از این بررسی، مزیت و برتری نسبی الگوریتم ژنتیک را هم به لحاظ کیفیت جواب و هم از نظر زمان حل به خوبی آشکار می کند.

ایران یکی از پنج کشور بزرگ مالک ذخایر غنی نفتی در جهان است. علیرغم رشد صادرات محصولات غیرنفتی، هنوز هم بخش اعظم اقتصاد کلان کشور بر نفت متکی است و بیش از %98 انرژی اولیه کشور از نفت تامین می شود. بنابراین اهمیت تحقیق در زمینه مباحث مرتبط با اقتصاد نفت و بویژه مدلی که بتواند قیمت نفت را پیش بینی نماید، بر هیچکس پوشیده نیست. امروزه علاقه فراوانی به استفاده از سیستم های هوشمند در جهت بهبود کیفیت تصمیمات مالی بوجود آمده است. بویژه شبکه های عصبی که از طریق آموزش، توانایی یادگیری از تجارب گذشته و بهبود سطح کارایی خود را دارا هستند، در این رابطه جایگاه ویژه ای دارند. لذا در این تحقیق با استفاده از یادگیری «هدایت شده» یک مدل شبکه عصبی برای «پیش بینی ماهانه قیمت نفت خام»، توسعه داده شده است. در فرآیند توسعه این مدل، تاثیر انواع متغیرهای فنی و بنیادی، تعداد نرون های لایه ورودی، تعداد لایه ها و نرون های پنهان، توابع تبدیل لایه ها، پیش پردازش مناسب داده ها، تقسیمات مختلف داده ها برای انتخاب مجموعه های آموزش و آزمایش، انواع الگوریتم های یادگیری بهبود یافته و انواع شبکه با انجام آزمایشهای فراوان بررسی شده است. در نهایت یک شبکه پیشخور سه لایه (N9-2-8-1) با میانگین خطای مطلق 74 سنت در مجموعه آموزش و 71 سنت در مجموعه آزمایش، بعنوان بهترین مدل انتخاب گردیده است.

یک فرض اساسی در کنترل فرآیند آماری و در تحلیل کارایی فرآیند، این است که مشاهدات گرفته از فرآیند مستقل باشند. هر چند بسیاری از فرآیندها درجه معینی از خود همبستگی را نشان می دهند، در این مقاله اثراتی که خود همبستگی روی واریانس فرآیند و ضریب کارایی ایجاد می نماید، مورد بحث واقع می شود و نشان داده می شود که وقتی خود همبستگی وجود دارد، برآورد واریانس نااریب نیست. همچنین در این مقاله دو روش ساده برای محاسبه ضریب کارایی فرآیند توسعه داده شده است. روش اول بر اساس فرض زیر گروههای منطقی میانگین و تحلیل واریانس مذکور، بنا شده است. روش دوم بر اساس محاسبه ضریب کارایی فرایند از طریق مدل اتور گرسیو ایجاد شده است.

مدیریت زنجیره تامین در نیمه دوم قرن گذشته توسعه فراوانی یافته و در قرن حاضر نیز این توسعه ادامه داشته است. یکی از زمینه هایی که امروزه مورد توجه فراوان قرار گرفته است، توسعه و انطباق روش های کنترل تولید و موجودی با فلسفه تولید بهنگام در سطح خطوط تولیدی و به منظور کنترل مناسب جریان مواد و محصولات در سطح زنجیره تامین است. به همین منظور در این مقاله سعی می شود تا سیاست کششی - فشاری کار در جریان ثابت (CONWIP) در شرایط زنجیره تامین تطبیق داده شده و مدل سازی می گردد. نرخ تقاضا، زمان تولید، راه اندازی و حمل و نقل به صورت احتمالی است. در فرآیند بهینه سازی نیز با توجه به ماهیت پیچیده زنجیره تامین، از روش بهینه سازی شبیه سازی استفاده خواهد شد که انعطاف پذیری فراوانی را به منظور حل مساله دارا می باشد. تابع هدف مساله به صورت مجموع هزینه های کار در جریان، کمبود و تامین مواد مخدر در نظر گرفته شده که می بایست حداقل گردد. پس از حل مدل، نتایج اجرای مدل مورد بررسی و تحلیل قرار خواهند گرفت.

در این مقاله، الگویی جامع برای ارزیابی عملکرد و رتبه بندی شرکت های توزیع برق معرفی می شود. در رویکرد پیشنهادی، مدل های تحلیل پوششی داده ها (Data Envelopment Analysis) بعنوان مدلی ناپارامتریک و حداقل مربعات معمولی تصحیح شده (Corrected Ordinary Least Squires) بعنوان مدلی پارامتریک، توسط مدل تحلیل مولفه های اصلی (Principal Component Analysis) با هم ترکیب می شوند تا رتبه های دقیق شرکت های توزیع برق بدست آمد.در این روش، ابتدا درجات کارایی شرکت های توزیع برق ایران را با استفاده از مدل های تحلیل پوششی داده ها (DEA) و حداقل مربعات معمولی تصحیح شده (COLS) بدست می آوریم و سپس جواب های حاصل از دو مدل DEA و COLS بعنوان شاخص های ورودی در مدل تحلیل مولفه های اصلی (PCA) مورد استفاده قرار می گیرند. در این مقاله، 38 شرکت توزیع برق در ایران را با استفاده از رویکرد پیشنهادی ربته بندی می کنیم و سپس جواب های حاصل را با استفاده از رویکرد میانگین هندسی درجات کارایی حاصل از مدل های DEA و COLS تصدیق و تعیین اعتبار می کنیم.

تجارت الکترونیکی به عنوان یکی از مهمترین جنبه های نوآوری در انجام فرآیندهای کسب و کار، توسط سازمانها و شرکتهای زیادی در سطح جهان به کار گرفته شده است. سازمانهای کوچک و متوسط به عنوان بخش عمده اقتصادی هر کشوری، نقش اساسی در بهبود و ارتقا شاخص های اقتصادی دارند و به همین دلیل اتخاذ روشها و ابزارهای نوآورانه و نوین انجام فرآیندها و امور کسب و کار مانند تجارت الکترونیکی نقش مهمی در موفقیت این گونه سازمانها خواهد داشت. در تحقیق حاضر، تلاش بر این است تا با بررسی و تحلیل انواع مدلهای ورود سازمانهای کوچک و متوسط به تجارت الکترونیکی، مولفه ها و شاخص های اثرگذار بر ارتقا عملکرد آنها در اتخاذ تجارت الکترونیکی شناسایی و تعیین شوند. بدین منظور بر اساس انواع تحقیقات قبلی و مطالعه ادبیات مرتبط با موضوع، و همچنین جمع آوری نظرات خبرگان مرتبط با حوزه تحقیق اقدام به شناسایی مدل اولیه ورود سازمانهای کوچک و متوسط به تجارت الکترونیکی شده است. عوامل فنی، عوامل سازمانی و نیز سیستم های بین سازمانی، بعنوان مولفه های تشکیل دهنده مدل پیشنهادی در نظر گرفته شده و شاخص های مرتبط با هر یک از آنها نیز شناسایی و تعیین شده اند. در ادامه با استفاده از پرسشنامه های طراحی شده بر مبنای مذکور نسبت به جمع آوری نظرات خبرگان دانشگاهی و حرفه ای اقدام شده و انواع شاخص های مرتبط با هر یک از مولفه ها و ارتباطات آنها با متغیرهایی مانند آمادگی الکترونیکی و همچنین متغیرهای عملکردی مورد ارزیابی قرار گرفته است. در نهایت با توجه به اصلاحات ایجاد شده، مدل نهایی و شاخصهای اثرگذار بر عملکرد سازمانهای کوچک و متوسط شناسایی شده اند. با استفاده از چنین مدلی می توان جایگاه یک سازمان کوچک و متوسط را از نظر شاخصهای عملکردی در ورود به تجارت الکترونیکی تعیین نموده و راهکارها و استراتژی های مناسب جهت بهبود نقاط ضعف عملکردی آنها ارایه نمود. به منظور ارزیابی عملکرد سازمانهای کوچک و متوسط در اتخاذ تجارت الکترونیکی از شاخص های کارت امتیازی متوازن در زمینه فناوری اطلاعات استفاده شده است.

در این مقاله دو مدل برای توسعه مساله کوله پشتی چند انتخابی فازی 1-0 پیشنهاد شده است. در اولین مدل محدودیتهای انتخاب اشیا در مساله کوله پشتی چند انتخابی 1-0 به صورت فازی در نظر گرفته شده و این مدل با استفاده از روش برنامه ریزی خطی فازی حل شده است. مدل دوم نیز با توسعه مدل اول به گونه ای تعیین شده است که وابستگی کافی در اشیا انتخاب شده در ترکیب وجود داشته باشد. مقایسه مدلهای پیشنهاد شده در این مقاله و مدلهای اولیه مساله کوله پشتی چند انتخابی فازی نشان می دهد که آنها کارایی بهتری از مدلهای اولیه داشته و استفاده از آنها خصوصا در مسایل واقعی که دارای ابعاد بزرگ هستند، بر مدلهای اولیه برتری دارد.

نمودارهای کنترل شوهارت، از مهمترین ابزار کنترل فرآیند آماری است که از طریق ترسیم مقادیر آماره نمونه ای مربوط به ویژگی کیفیتی مورد نظر در طول زمان بمنظور تشخیص انحرافات با دلیلی که کیفیت خروجی فرایند را تحت تاثیر قرار می دهد بکارگرفته می شوند. نمودارهای X و MR یکی از انواع نمودارهای کنترل تک متغیره برای پایش میانگین و پراکندگی مشخصه های کیفیتی متغیر محسوب می شوند که هر گاه نمونه تنها شامل یک محصول باشد مورد استفاده واقع می شوند. عملکرد ضعیف نمودار X هنگام مواجهه با مشاهدات غیرنرمال و وجود خود همبستگی در نمودار MR، به عقیده بسیاری از محققین اثربخشی این نمودارها را مورد تردید قرار داده است. از سوی دیگر با رواج بکارگیری متدولوژی بهبود کیفیت شش سیگما بویژه در صنایع تولیدی، ضرورت تشخیص کاهش در پراکندگی متغیر تحت بررسی بیش از پیش احساس می شود که متاسفانه نمودار MR از این قابلیت برخوردار نیست. این مقاله بر پایه استفاده از منطق فازی، یک روش ساده برای ارزیابی وضعیت میانگین و پراکندگی متغیر مورد بررسی ارایه می کند که ضمن مرتفع نمودن معایب فوق الذکر، می تواند الگوهای غیرعادی موجود در یک فرایند را نیز تشخیص دهد. رویکرد کنترل فرایند بر مبنای بکارگیری یک سیستم خبره فازی در مقایسه با روشهای سنتی، در ارزیابی وضعیت مقادیر انفرادی، برتری های قابل توجهی حاصل نموده است. عملکرد نمودار کنترل فازی برای شناسایی رفتارهای غیرعادی فرایند در قیاس با نمودار X و MR با استفاده از داده های حاصل از شبیه سازی مورد بررسی و مطالعه قرار گرفته و مزایای روش جدید تشریح گردیده است.

در این مقاله مدل ارزشیابی فناوری اطلاعات (IT) بمنظور اندازه گیری ارزش آن در کسب و کار، ارایه گردیده است. این مدل از روش ها و ابزارهای مختلفی در اندازه گیری بهره گرفته است که مهمترین آنها: الگوگیری، کارت امتیازی متوازن و روشهای کمی و کیفی هستند. طبقه بندی سه لایه ای IT در یک کسب و کار و ارتباط آنها به رویکرد تلفیقی برنامه ریزی نظام های اطلاعاتی، زیربنای مدل پیشنهادی را تشکیل می دهد. ارتباط این سه لایه با مفاهیم کارآیی و اثربخشی، مدل پیشنهادی را از چارچوبی مفهومی به مدلی کاربردی سوق می دهد. همچنین در این مقاله اثرات لایه های مختلف IT بر عملکرد نهایی سازمان از دیدگاه ذینفعان با استفاده داده های ثانویه بررسی گردیده است. در هر لایه از این چارچوب تعدادی سنجه در حوزه های چهارگانه روش کارت امتیازی متوازن استخراج و با نرخ روند، مقادیر مرجع بدست آمده از الگوگیری و سنجه های متناظر هزینه مقایسه می گردند. نتایج این مقایسه نشان دهنده نقایص و انحرافات برنامه ها و فعالیت های IT خواهد بود که با روشهای حل مساله خلاق، ریشه یابی خواهند گردید. گام آخر برنامه اندازه گیری ارزش IT، تدوین و اجرای برنامه اصلاحی است. این مطالعه می کوشد تا با بررسی ارزش های مختلفی که IT می تواند برای سازمان به ارمغان آورد به ارایه چارچوبی بپردازد که قبل و بعد از اجرای پروژه های IT به تخمین ارزش آتی یا ایجاد شده بپردازد.

موفقیت در محیط تجاری نیاز به مدیریت سیستم ارتباطات پیچیده دارد که در واقع این ارتباط تعیین کننده مدل توزیع بین عوامل لجستیک می باشد که به منظور رساندن مواد اولیه به مراکز تولیدی تا رسیدن به دست مشتری می باشد در این مقاله مدل بهینه توزیع لجستیک در شرایط وجود یک تولید کننده و چند انبار توزیع توسعه داده شده است در این مدل با در نظر گرفتن مسیر، وسیله حمل، حجم وسیله حمل و همچنین سایر هزینه های حمل بهترین مقدار برای حمل از مسیر و وسیله مورد نظر پیشنهاد شده است محدودیت های از قبیل ظرفیت و تعداد انبار توزیع، حجم وسیله حمل، در نظر گرفته شده است مثالی در این زمینه حل شده که با تغییر هزینه ها سعی در ایجاد بهترین جواب و بررسی نتایج به عمل آمده است.

چیدمان قطعات مستطیل شکل در یک فضای مستطیل شکل، عنصر اصلی بسیاری از مسایل برش و چیدمان می باشد. از آن جمله می توان به مسایل برش، مسایل چیدمان صندوق و مسایل بارگیری پالت توزیع کننده اشاره کرد. مجموعه قطعاتی را در نظر بگیرید که هر یک دارای طول، عرض و ارزش وزنی مشخصی می باشند. همچنین یک فضای مستطیل شکل با طول و عرض مشخص، مورد نظر است. قرار است از مجموعه قطعات فوق، قطعاتی در فضای مستطیلی چیده شود به طوری که مجموعه ارزش وزنی قطعات چیده شده بیشینه باشد. برای دستیابی به الگوی دوبعدی فوق، روش جدیدی مبتنی بر رویکرد تولید ستون ارایه می گردد. در روش فوق در هر حلقه از الگوریتم حل مساله، یک الگوی یک بعدی مبتنی بر قیمت های سایه ای تولید خواهد شد. مجموعه الگوهای یک بعدی در کنار هم، الگوی دوبعدی چیدمان را خلق می کنند. در انتهای مقاله، طبق تحلیل صورت گرفته، روش فوق با سایر روشهای موجود با رویکرد برنامه ریزی ریاضی، مقایسه شده است.

تاکنون مقالات زیادی درباره تاثیر خود همبستگی مشاهدات بر عملکرد نمودارهای کنترل شوهارت به رشته تحریر در آمده است. پیشرفت تکنیکهای بازرسی خودکار که امکان ممیزی و ارزیابی مشخصه های کیفی محصولات را همگام با روند تولید آنها فراهم ساخته است نیز روز به روز بر اهمیت این موضوع می افزاید. آگاهی از روشهای مختلف جایگزین نمودارهای کنترل مرسوم بمنظور پایش فرایندهای خود همبسته، مهندسین و کاربران را برای استفاده موثر از تکنیکهای آماری نظارت بر فرایند یاری خواهد نمود. از سوی دیگر توسعه بکارگیری تکنیکهای سری زمانی در این زمینه، موجب عدم توجه کافی به دیگر روشهای آماری و ناآشنایی با خواص فرایندهای خود همبسته گردیده است. با توجه به این امر، در این مقاله ضمن معرفی و ارایه مثال از مهمترین رویکردهای نظری جهت ترسیم نمودار کنترل برای مشاهدات انفرادی، بهنگام وجود خود همبستگی، به مقایسه عملکرد آنها به لحاظ میزان حساسیت در تشخیص تغییرات میانگین یک فرایند اتورگرسیو پرداخته شده است. نهایتا سعی شده است با ارایه خطوط راهنما برای انتخاب مناسبترین روش از بین روشهای ارایه شده، شرایط بکارگیری هر روش متناسب با خصوصیات فرایند تحت بررسی نیز مورد تجزیه و تحلیل قرار داده شود.