مطالعات اجتماعی - روان شناختی زنان (مطالعات زنان(
سال:1385 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

نگاهی به تاریخ روی دادهای اجتماعی، سیاسی، و فرهنگی ایران نشان می دهد که رخ دادهای بزرگ اجتماعی تاثیری مثبت یا منفی بر نقش های زنان دارد و نقش های ناپویا را به جنبش درآورده و زنان بیش ترین تاثیر مثبت را از روی دادهای یادشده پذیرفته اند. در ایران چندین پدیده بر پویایی نقش زنان تاثیر داشته است: دگرگونی هایی هم چون نوگرایی (مدرنیزاسیون) با سویه های خوش آیند و ناخوش آیند آن از دو سده پیش تا کنون و آغاز داد و ستدهای دانش گوناگون سیاسی، اجتماعی، خانواده گی، و پرورشی، دگرگونی ها اندیشه گی و اجتماعی و فرهنگی پدید آمده در انقلاب اسلامی ایران، دوره هویت یابی، و ویژگی های نوین جهانی شدن، هر یک به گونه ای در دگرگون شدن نقش زن دست داشته است. در قلمروی هنر، می توان پایه گذاری مدرسه ها و دانشکده های هنری را نیز به آن افزود. در این راه زنان هنرمند برجسته ای به آفرینش هنری پرداختند که در این نوشتار، آثار آنان دسته بندی و بررسی شده است.

فرآیند تولید در بخش کشاورزی و وابسته گی شدید این بخش به طبیعت و شرایط آب و هوایی و اثرپذیری آن از آفت ها و بیماری های نباتی، آن را متفاوت از دیگر زمینه های تولید و تجارت، و پر خطر و هم راه با خطر برای کشاورزان ساخته است. این، در حالی است که گروه بزرگی از کشاورزان ما، که سه کالای بنیادی و راهبردی کشاورزی (گندم، برنج، و جو) کشت می کنند، خرده پا هستند و از این رو، در برابر نشیب و فرازهای بازارهای داخلی و رقابت های خارجی آسیب پذیر اند. بخش کشاورزی برای رسیدن به اهداف توسعه باید بتواند از ظرفیت های نیروی انسانی خود - که نیمی از آن زنان اند - بهره کافی ببرد. در این میان، زنان روستایی، به ویژه آنان که سرپرست خانوار اند، بیش از دیگران در معرض خطر و از دیدگاه اقتصادی نیز معمولا شکننده تر اند. با نگرش به این که زنان، به ویژه در نوار شمالی ایران، بخشی عمده از کار کشاورزی را بر دوش دارند، نمی توان نقش و جایگاه آنان را در این بخش نادیده انگاشت.در این پژوهش، عوامل موثر بر خطرپذیری و درک خطر در زنان شالی کار شهرستان رشت، در سال کشت 83-84 بررسی شده است. برای این کار، 182 نفر از زنان شالی کار، از 5 بخش این شهرستان به روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی گزیده شدند و با آنان گفت و گو شد. یافته ها نشان داد که بیش تر زنان شالی کار در برابر خطر بی تفاوت بودند. هم چنین سن، پیشینه شالی کاری، و شمار اعضای خانوار، رابطه ای منفی و معنادار، و میزان سواد، سطح زیر کشت برنج، مقدار زمین ملکی شالی کار، و درآمد سالیانه از فروش برنج، رابطه ای مثبت و معنادار با خطرپذیری دارد. بررسی های مقایسه ای نیز تفاوتی معنادار در خطرپذیری شالی کاران با مالکیت های گوناگونی نشان داد.

در این نوشتار اثر فن آوری و به ویژه فن آوری اطلاعات بر اشتغال زنان با به کارگیری داده های مقطعی بین کشوری بررسی می شود. سپس دو گروه از کشورها، ایران (کاربران پویا و واپسین ها) با کشورهای دیگر (رهبران و رهبران بالقوه) مقایسه خواهد شد. برای این کار آزمون های رگرسیون خطی و غیر خطی به کار گرفته شده است. متغیرهای مستقل آزمون نوآوری در فن آوری، نوآوری های تازه (فن آوری اطلاعات)، نوآوری های پیشین، و مهارتهای انسانی، و متغیرهای وابسته آزمون نیز نرخ فعالیت اقتصادی، درآمد و افزایش توان مندی زنان است. داده های پژوهش از آمارهای آمده در گزارش توسعه انسانی 2001 گرد آمده است.یافته ها نشان می دهد که فن آوری اطلاعات تاثیری معنادار بر نرخ فعالیت اقتصادی زنان نداشته است، اما تاثیر آن بر میزان درآمد و افزایش توان مندی آنان معنادار بوده است؛ با این تفاوت که تاثیر فن آوری اطلاعات بر درآمد زنان در کوتاه مدت مثبت است و سپس با گذشت زمان کاهش می یابد.

این نوشتار در پی دسته بندی و روشن ساختن دیدگاه های مخالفان حضور زنان در دستگاه قضایی کشور است. برای این کار، در کنار تشریح جایگاه زنان در دستگاه قضایی کشور و بیان دگرگونی های حضور زنان در سال های پس از انقلاب، تلاش شده است بنیان های استدلال مخالفان قضاوت زنان بررسی شود. بررسی مدارک مخالفان حضور زنان در جایگاه قاضی، نشان می دهد که نه آیه ها و روایت ها، و نه دیگر استدلال ها، مانند سست نهادی زنان، برای بازداشتن آنان از کار قضاوت پذیرفتنی نیست.

سازگاری زناشویی یکی از برجسته ترین موضوع های تاثیرپذیر از متغیرهای روان شناختی و شخصیتی است. یافته های پژوهشی نشان داده است که افراد آندروژن سازگاری و سلامت روانی بیش تری دارند. در این پژوهش نیز رابطه آندروژنی و سلامت روانی با سازگاری زناشویی در زنان بررسی شده است. نمونه پژوهش دربردارنده  200 آزمودنی زن است که با روش نمونه گیری تصادفی طبقه ای از میان زنان کارمند شهر اردبیل گزیده شدند. داده ها با پرسش نامه نقش جنسیتی بم، پرسش نامه سلامت عمومی گلدبرگ، و مقیاس سازگاری زناشویی اسپنی یر گردآوری و با روش های هم بسته گی پی یرسون، رگرسیون چند متغیره، و آزمون t بررسی شدند.یافته ها نشان داد هم بسته گی سازگاری زناشویی زنان با آندروژنی (r=0.38) و سلامت روانی (r=0.35) هم سو و معنادار (P=0.01) و رابطه ای چند متغیره است. هم چنین زنان با آندروژنی بیش تر، سازگاری زناشویی بهتری از زنان با آندروژنی کم تر دارند. یافته ها نشان داد که زنان با آندروژنی کم، دارای افسرده گی، اضطراب، نا به سامانی در کارکرد اجتماعی، و دردهای بدنی بیش تری هستند و سازگاری زناشویی در آنان کم تر است. یافته های این پژوهش با یافته های پژوهش های دیگر هم خوانی دارد. توجه به نقش آندروژنی در مشاوره های پیش از زناشویی و هم چنین کاربرد آن در مراکز درمانی و بالینی از راه کارهای عملی این پژوهش است.

این پژوهش با دو هدف بررسی چه گونه گی نگرش دختران جوان به دوستی و معاشرت پیش از ازدواج، و هم چنین بررسی رابطه زمینه های فرهنگی جامعه پذیری با نگرش دختران به دوستی و معاشرت پیش از ازدواج انجام شده است. برای این کار، 360 نفر از دختران دانش جو از دانشگاه های شیراز 253) نفر( و علوم پزشکی شیراز 107) نفر( با میانگین سنی 21.9 سال به شیوه پیمایشی بررسی شدند.یافته ها نشان داد که نگرش و سوگیری بیش از نیمی از دختران دانش جو 55.6) درصد( به این گونه دوستی ها میانه بوده است. تحلیل های دو متغیره نشان داد که هم بسته گی نگرش دختران به روابط پیش از ازدواج، با متغیرهای اولویت های ارزشی، باورهای دینی، پای بندی به ارزش های دینی، نگرش دوستان، نگرش خانواده، تحصیلات پدر و مادر، دانشگاه محل تحصیل، و برخی ابزارهای رسانه ای، معنادار بوده است؛ در حالی که هم بسته گی آن با زمان حضور در دانشگاه و به کارگیری ابزارهای رسانه ای هم چون روزنامه و مجله معنادار نبوده است. تحلیل چند متغیره نیز نشان داد که تنها سه متغیر پای بندی به ارزش های دینی، نگرش دوستان، و نگرش خانواده، بر روی هم 60.5 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین می کند که در این میان، موثرترین متغیر، پای بند به ارزش های دینی بوده است. به طور کلی، می توان گفت اگر چه دگرگونی های این گستره از روابط، به سوی ارزش های مدرن پیش می رود، اما دختران، هم چنان گذشته، میان ارزش های سنتی و مدرن سرگردان اند.

شمار اندکی از زنان به پست های مدیریتی بخش دولتی ایران گماشته شده اند و شمار آنان در پست های مدیریتی سطح بالا کم تر است. فراهم سازی راه بردهای مناسب برای رفع این کاستی و افزایش شمار زنان در پست های مدیریتی بخش دولتی، در گروه شناسایی عامل های پدید آورنده این وضع (عامل های پدید آورنده سقف شیشه ای) است که این کار با بررسی پیشینه پژوهش شدنی است. در این نوشتار، با بررسی پیشینه پژوهش، عامل های پدید آورنده سقف شیشه ای شناسایی می شود. سپس با بهره گیری از دیدگاه های کارشناسان و روش دلفی، این عامل ها در یک نمودار درختی با چهار بعد و بیست و هفت عامل رسم و با روش های آماری و شیوه های تصمیم گیری چند معیاره رتبه بندی شد. نتایج نشان داد که عامل های فرهنگی و اجتماعی بیش ترین تاثیر را در گماشته نشدن زنان به پست های مدیریتی دارند.