روابط خاک و گیاه (علوم و فنون کشت های گلخانه ای)
سال:1395 | دوره:7 | شماره:26 |تعداد مقالات:15

هیدروژل ها به دلیل جذب مقادیر زیاد آب قادرند ضمن جلوگیری از فرونشت عمقی آب، کارایی مصرف آب در گیاهان را افزایش داده و اثرهای خشکی ناشی از تنش شوری را در آن ها کاهش دهند. به منظور بررسی اثر دو نوع سوپرجاذب استاکوزورب و زانوس بر رشد خیار گلخانه ای در شرایط خاک شور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و با 12 تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه یزد اجرا گردید. در مرحله اول آزمایش، اثر کاربرد پلیمرهای سوپرجاذب استاکوزورب و زانوس در سه سطح (صفر، 3 و 6 گرم در کیلوگرم خاک خشک) بعد از 25 روز از تاریخ کاشت با اندازه گیری صفات تعداد برگ، ارتفاع گیاه و طول و عرض برگ بررسی شد. در مرحله دوم، صفات فوق به همراه شمارش تعداد گل بعد از 35 روز و صفات وزن تر و خشک در پایان دوره رشد گیاه اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که استفاده از استاکوزورب در خاک شور (EC=5 دسی زیمنس بر متر)، در هر دو مرحله نمونه برداری، مقادیر کلیه صفات مورد بررسی را نسبت به شاهد به طور معنی داری افزایش داد. کاربرد دو مقدار مختلف وزنی هیدروژل زانوس در خاک شور، بجز بر تعداد گل، اثر معنی داری بر سایر صفات مورد اندازه گیری در مقایسه با شاهد نداشت. تغییرات تعداد گل در هر دو هیدروژل و تفاوت آن در دو سطح مقدار کاربردی، نشان داد که استفاده از سوپرجاذب می تواند در افزایش عملکرد تحت شرایط دشوار بسیار مهم تلقی شود.

اندوفیت های میکروبی که از مهمترین میکروارگانیسم های خاک محسوب می شوند با ایجاد تغییرات ژنتیکی، فیزیولوژیک و اکولوژیک در گیاهان میزبان خود، عملکرد آنها را در واحد سطح افزایش می دهند. قارچ Pirifomospora indica از اعضای راسته Sebacinales می باشد که باعث افزایش بیومس گیاه و مقاومت آن به تنش های زنده و غیرزنده می گردد. در تحقیق حاضر، تاثیر غلظت های صفر (شاهد)، 80، 160، 250 و 330 اسپور در میلی لیتر، قارچ اندوفیت P. indica بر ارتفاع بوته، شاخص کلروفیل و شاخه زایی گیاه توت فرنگی در کشت هیدروپونیک در قالب طرح کاملا تصادفی در 28 تکرار مورد بررسی قرار گرفت. قارچ P. indica در غلظت های مختلف به صورت روش تزریق پای بوته به گیاهان توت فرنگی تلقیح شد. دو ماه پس از مایه زنی قارچ، ارتفاع بوته با دستگاه کولیس دیجیتال و شاخص کلروفیل با استفاده از دستگاه SPAD اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که بیشترین میزان شاخص کلروفیل، شاخه زایی و ارتفاع بوته مربوط به تیمار 330 اسپور در میلی لیتر به ترتیب با 15، 30 و 24.5 درصد افزایش نسبت به شاهد می باشد. همچنین، بین تیمارهای 80، 160 و 250 اسپور در میلی لیتر در مورد صفات مذکور اختلاف معنی داری مشاهده نشد. در حالی که تیمار 330 اسپور در میلی لیتر با بقیه تیمارها اختلاف معنی داری (P£0.01) داشت. بنابراین، می توان نتیجه گرفت که غلظت های زیاد قارچ P. indica می تواند باعث افزایش صفات مذکور شود و در نتیجه تاثیر مثبت بر رشد و عملکرد گیاه توت فرنگی داشته باشد.

به منظور مقایسه تاثیر قارچ میکوریزا و کود فسفات زیستی با کود دامی بر خصوصیات رشد و وزن خشک گیاه دارویی گشنیز، آزمایشی گلدانی در دانشکده علوم کشاورزی گیلان به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملا تصادفی در سه تکرار در سال 1391 اجرا شد. فاکتورهای مورد آزمایش شامل قارچ میکوریزا Glomus mosseae (تلقیح و عدم تلقیح)، کود فسفات زیستی در سه سطح (صفر، 35 و 70 کیلوگرم در هکتار) و کود دامی (گاوی) در سه سطح (صفر، 10 و 20 تن در هکتار) بود. نتایج نشان داد که تلقیح میکوریزایی و کود فسفات زیستی تاثیر معنی داری بر تمامی صفات مورد ارزیابی داشت. بیشترین وزن خشک بوته، قطر ساقه، تعداد شاخه های فرعی، ارتفاع بوته، طول ریشه، وزن خشک ریشه، کلروفیل و کاروتنوئید کل برگ در اثر تلقیح میکوریزا حاصل شد که به ترتیب 24، 200، 23، 50، 13، 33، 36 و 58 درصد بیشتر از کاربرد 20 تن در هکتار کود دامی بود. ولی بیشترین تعداد چتر در بوته در اثر کاربرد 70 کیلوگرم در هکتار کود فسفات زیستی حاصل شد که 4% بیشتر از کاربرد 20 تن در هکتار کود دامی بود. طبق نتایج، کودهای زیستی، شامل تلقیح میکوریزا و کود فسفات زیستی، شرایط بهتری را نسبت به کود دامی در افزایش عملکرد گیاه دارویی گشنیز جهت دستیابی به کشاورزی پایدار در شرایط گلخانه ای فراهم آوردند.

با توجه به افزایش استفاده از کود های ورمی کمپوست در کشت های گلخانه ای، اثر کاربرد کود ورمی کمپوست در کشت گیاه گوجه فرنگی بر ویژگی های این گیاه و یکی از آفات مهم آن، سفیدبالک گلخانه (Trialeurodes vaporariorum (Hem:Aleyrodidae، بررسی شد. در تمام آزمایش ها، پنج تیمار شامل گیاهان شاهد و تیمار شده با کود جامد به میزان 30 و 60 درصد بستر کشت و عصاره آبی ورمی کمپوست 20 و 40 درصد استفاده گردید و اثر ورمی کمپوست بر سفیدبالک گلخانه در دو حالت دارای حق انتخاب (آزاد در انتخاب میزبان) و بدون حق انتخاب (محدود به گیاه خاص) بررسی شد. نتایج، نشان دهنده افزایش معنی دار وزن خشک اندام هوایی و ریشه گوجه فرنگی در اثر کاربرد کود ورمی کمپوست بود، به طوری که بیشترین افزایش (به ترتیب 18 و 12 برابر) در تیمار کود جامد 60% مشاهده شد. بیشترین میزان نیتروژن (mg/kg 0.43)، پتاسیم (mg/kg 14.56) و فنول (ppm 1130.46) در گیاهان تیمار کود جامد 60% ثبت گردید. همچنین، درصد آلودگی برگ ها به تخم سفید بالک با کاربرد کود ورمی کمپوست کاهش یافته، به گونه ای که کمترین میزان به ترتیب در تیمار کود جامد 60% (6.67 درصد)، کود جامد 30% (8.97 درصد) و عصاره آبی 40% (10.53 درصد) به دست آمد. میزان مرگ و میر در پوره سن دوم، که مرحله ثابت شدن حشره روی گیاه و شروع مکیدن شیره گیاهی است، با کاربرد کود، افزایش 10 درصدی نشان داد.

به منظور مطالعه اثر سطوح روی، همزیستی میکوریز آربوسکولار و ماده آلی بر رشد و جذب عناصر غذایی کم مصرف گیاه ذرت در یک خاک آهکی، آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار اجرا گردید. در این آزمایش، روی در سه سطح (صفر، 5 و 10 میلی گرم روی در کیلوگرم خاک)، دو نوع ماده آلی (کود گوسفندی و کمپوست زباله شهری، هر یک در دو سطح صفر و 1% وزنی) و قارچ در دو سطح (بدون قارچ و مایه زنی با قارچ Glomus intraradices) به خاک افزوده شدند. پس از گذشت 8 هفته، گیاهان برداشت شده و جهت انجام تجزیه شیمیایی به کار رفتند. ریشه ها جهت تعیین درصد کلونیزاسیون ریشه مورد آزمایش قرار گرفتند. نتایج نشان داد که با افزایش سطح روی مصرفی، میزان ماده خشک، درصد کلونیزاسیون ریشه، جذب کل روی و مس افزایش، و جذب کل آهن و منگنز گیاه ذرت کاهش یافت. همزیستی قارچ میکوریز آربوسکولار با گیاه ذرت سبب افزایش ماده خشک، درصد کلونیزاسیون ریشه و جذب کل روی، آهن، منگنز و مس گردید. کاربرد هر دو نوع ماده آلی سبب افزایش میزان ماده خشک، درصد کلونیزاسیون ریشه و جذب کل روی، آهن، منگنز و مس گیاه ذرت گردید.

این تحقیق به منظور ارزیابی اثرهای مستقیم کودهای آلی و بیولوژیک بر عملکرد و میزان جذب عناصر غذایی دو رقم گندم بومی منطقه سیستان، به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه زابل انجام شد. فاکتور کود در 8 سطح] ورمی کمپوست (F1)، ورمی کمپوست+ کمپوست (F2)، ورمی کمپوست+ میکوریز (F3)، ورمی کمپوست+ میکوریز+ کمپوست (F4)، کمپوست (F5)، کمپوست + میکوریز (F6)، میکوریز (F7) و نمونه شاهد (عدم کاربرد کود، F8) [به همراه دو رقم گندم بولانی ((C1 و کراس بولانی (C2) در نظر گرفته شد. نتایج بررسی اثر متقابل تیمارها نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (1.13 گرم در گلدان) از ترکیب تیمارهای میکوریز و کراس بولانی (F7C2) به دست آمد. برای درصد نیتروژن جذب شده توسط گندم، ترکیب های تیماری کمپوست + میکوریز و کراس بولانی (F6C2) و ورمی کمپوست+ کمپوست و کراس بولانی (F2C2) مناسب تر هستند. بیشترین درصد پروتئین (10.27 درصد) نیز از ترکیبات F6C2 و F2C2 به دست آمد. به طور کلی، ترکیب های کودی F6C2 و F2C2 برای رقم های گندم بولانی و کراس بولانی مناسب به نظر می رسند.

این مطالعه به منظور بررسی اثر اکسید روی (نانو و معمولی) و قارچ Glomus intraradices بر اجزای عملکرد و غلظت عناصر کم مصرف در گیاه لوبیا سبز، با آرایش فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی و سه تکرار، در شرایط گلخانه انجام شد. فاکتورهای آزمایش شامل دو سطح گلوموس اینترارادیسز (حضور و عدم حضور)، دو نوع اکسید روی (نانو و معمولی) و چهار سطح اکسید روی (صفر، 50، 100 و 200 میلی گرم بر کیلوگرم) بودند. نتایج نشان داد که تیمار 100 میلی گرم بر کیلوگرم نانوذرات اکسید روی با گلوموس اینترارادیسز تاثیر معنی داری بر رشد و عملکرد لوبیا سبز داشتند. غلظت روی، مس و آهن در گیاه، وزن خشک ریشه و ساقه در گلدان، طول ریشه و ساقه در گلدان و وزن 100 دانه افزایش یافت. تیمارهای نانوذرات اکسید روی، همه پارامترهای اندازه گیری شده را نسبت به تیمارهای اکسید روی معمولی بهبود بخشیدند. همچنین، گلوموس اینترارادیسز تاثیر معنی دار مثبتی بر غلظت روی، مس و آهن در گیاه لوبیا سبز داشت.

آلوئه ورا از جمله گیاهان دارویی مقاوم به خشکی و گرما است که ژل آن در صنایع دارویی، بهداشتی و غذایی کاربرد زیادی دارد. این آزمایش در سال 1391 به منظور بررسی اثر تنش شوری ناشی از کلرید سدیم و کلرید کلسیم بر وزن برگ و ژل و درصد و نسبت برخی عناصر در آلوئه ورا در گلخانه پژوهشی دانشگاه شهرکرد اجرا گردید. این پژوهش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با 16 تیمار در سه تکرار اجرا شد. تیمارها شامل غلظت های صفر (شاهد)، 30، 60 و 90 میلی مولار کلرید سدیم، 5، 10 و 20 میلی مولار کلرید کلسیم و ترکیب این دو نمک بودند. بر اساس نتایج به دست آمده، اثر شوری بر وزن تر و خشک برگ ها و ژل، درصد سدیم، کلسیم، منیزیم و پتاسیم و نسبت های K/Na و Ca/Na برگ معنی دار بود. افزایش غلظت نمک های NaCl، CaCl2 و یا ترکیب آنها باعث کاهش درصد منیزیم، کلسیم و پتاسیم بافت، میزان ژل و عملکرد برگ گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که آلوئه ورا چندان در برابر شوری متحمل نیست و کشت آن در شرایط خاکی با شوری بیش از 7 دسی زیمنس بر متر توصیه نمی شود. به طور کلی، در شرایط EC یکسان، اثر سمیت کلرید سدیم بیش از کلرید کلسیم است و توجه به تغذیه پتاسیم و کلسیم در شرایط تنش شوری اهمیت زیادی دارد.

به منظور بررسی تاثیر پلیمرهای سوپرجاذب و تنش خشکی بر برخی خصوصیات مورفولوژیک گیاه رزماری، پژوهشی گلدانی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار سطح تنش خشکی (آبیاری در حد 100، 75، 50 و 25 درصد ظرفیت زراعی) و دو سطح سوپرجاذب (بدون سوپرجاذب و یک گرم در سوپر جاذب کیلوگرم خاک) در چهار تکرار، در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ساوه انجام گرفت. صفات مورد ارزیابی شامل ارتفاع بوته، تعداد شاخه فرعی، وزن تر و خشک اندام هوایی، ریشه و کل گیاه و همچنین وزن خشک برگ و ساقه بود. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که اثر متقابل این دو عامل بر تمام صفات مورد بررسی بجز ارتفاع بوته، وزن خشک برگ و نسبت وزن خشک برگ به ساقه معنی دار بود. بیشترین تعداد شاخه فرعی (9.55 شاخه در بوته)، وزن تر ریشه (17.7 گرم در بوته)، وزن خشک ریشه (10 گرم در بوته) و وزن خشک کل گیاه (33.75 گرم) در تیمار 100% ظرفیت زراعی و همراه با کاربرد سوپرجاذب مشاهده شد. همچنین، بیشترین وزن خشک برگ (12.3 گرم در بوته) و ساقه (13.3 گرم در بوته)، وزن تر اندام هوایی (58.3 گرم در بوته) و وزن خشک اندام هوایی (23.8 گرم در بوته) و وزن تر کل (71.7 گرم در بوته) در تیمار 100% ظرفیت زراعی و بدون کاربرد سوپرجاذب حاصل شد. بر اساس نتایج این تحقیق، آبیاری گیاه رزماری در حد ظرفیت زراعی باعث بهبود اکثر صفات مورفولوژیک آن شد.

آلوئه ورا یکی از معروف ترین گیاهان زینتی است که به طور گسترده در ساخت دارو و مواد آرایشی مورد استفاده قرار می گیرد. آزمایشی با هدف بررسی اثر نسبت های مختلف پیت و پرلیت بر خصوصیات کمی و کیفی آلوئه ورا به صورت اسپلیت پلات در زمان در قالب طرح کاملا تصادفی با پنج بستر کشت شامل پیت، پیت و پرلیت (1:3 حجمی)، پیت و پرلیت (1:1 حجمی)، پیت و پرلیت (3:1 حجمی) و پرلیت (کرت اصلی) در پنج زمان مختلف (کرت فرعی) اجرا شد. نتایج نشان داد که اضافه کردن پرلیت به محیط کشت پیت باعث افزایش میزان رشد و شاخص های کمی و کیفی آلوئه ورا شده است. بیشترین میزان آنتی اکسیدان، فنل کل، آلوئین و درصد وزن خشک از گیاهان کشت شده در محیط کشت پیت و پرلیت (3:1 حجمی) به دست آمد. اما بیشترین تعداد برگ، ارتفاع گیاه، تعداد پاجوش، وزن ریشه، وزن برگ، وزن کل، وزن ژل و وزن ماده خشک برگ در گیاهان کشت شده در محیط کشت پیت و پرلیت (1:1 حجمی) مشاهده شد. طبق نتایج این تحقیق، برای افزایش شاخص های کمی و کیفی آلوئه ورا می توان محیط کشت پیت و پرلیت (1:1 حجمی و 3:1 حجمی) را توصیه کرد.

استفاده از باکتری های تولید کننده مواد غذایی مورد نیاز گیاه و به کارگیری روش های مناسب حاصل خیزی خاک و تغذیه گیاه علاوه بر حفظ محیط زیست و سلامتی انسان، از کاربرد غیرضروری و بی رویه مصرف کودهای شیمیایی نیز اجتناب می کند. بنابراین، برای رسیدن به چنین هدفی، آزمایشی گلخانه ای در شهرستان دماوند در سال 1391 با استفاده از باکتری های حل کننده فسفات و تثبیت کننده نیتروژن در قالب طرح کاملا تصادفی در سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل مصرف نیتروپلاس به میزان 4 لیتر در هکتار، مصرف بیوسوپرفسفات به مقدار 2 لیتر در هکتار، مصرف همزمان 4 لیتر نیتروپلاس و 2 لیتر بیوسوپرفسفات و شاهد (عدم مصرف نیتروپلاس و بیوسوپرفسفات) بودند که مقادیر مورد نیاز برای هر گلدان محاسبه و اعمال شد. ویژگی های مورد اندازه گیری شامل ارتفاع بوته، وزن تر و خشک ریشه، برگ و ساقه، طول ریشه، قطر ساقه، تعداد و سطح برگ و میزان کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل و کاروتنوئید بودند. تجزیه واریانس داده ها نشان داد که صفات مورد بررسی این تحقیق به طور معنی داری تحت تاثیر کود نیتروپلاس و بیوسوپرفسفات قرار گرفته اند. نتایج نشان داد که تیمارهای آزمایش، وزن تر و خشک اندام هوایی، کلروفیل a، کلروفیل b و کلروفیل کل را در مقایسه با شاهد افزایش معنی داری دادند.

هدف از این مطالعه، ارزیابی تاثیر میکوریزا و فسفر بر سمیت و قابلیت جذب آرسنیک توسط شنبلیله، پس از افزودن آرسنیک به خاک، بود. در این مطالعه گلخانه ای، گیاهانی که با سه گونه میکوریزا در خاک هایی با سطوح مختلف آرسنیک و فسفر کاشته شده بودند مقایسه شدند. سمیت آرسنیک برای گیاهان بررسی و تجمع آرسنیک در بافت ها، همچنین جذب عناصر پرمصرف و غلظت رنگیزه های فتوسنتزی تعیین گردید. بر اساس نتایج، افزودن آرسنیک به طور معنی داری رشد، جذب عناصر غذایی و رنگیزه های فتوسنتزی گیاه را کاهش داد. مقادیر زیادی آرسنیک در بافت های گیاهان تجمع یافت. بیشترین آرسنیک جذب شده در ریشه حفظ شد و ریشه ها غلظت آرسنیک بیشتری نسبت به شاخساره داشتند. فسفر و میکوریزا نیز بجز بر غلظت سدیم، بر سایر صفات تاثیر معنی داری داشتند. در این بررسی، اثر متقابل بین آرسنیک و فسفر و بین آرسنیک و میکوریزا بر غلظت کاروتنوئیدها، پتاسیم و آرسنیک شاخساره معنی دار بود. فسفر و میکوریزا نقش تعدیل کننده و کاهنده اثر منفی سمیت آرسنیک را بر این خصوصیات دارا بودند. نتایج این آزمایش نشان داد که کود فسفر و همزیستی میکوریزایی در شنبلیله می تواند از طریق افزایش جذب عناصر و غلظت رنگیزه های فتوسنتزی در کاهش اثرهای منفی تنش آرسنیک موثر باشد.

در این تحقیق، اثر باکتری های ریزوسفری محرک رشد گیاه و قارچ های میکوریز آربوسکولار بر درصد، عملکرد و ترکیب شیمیایی اسانس اندام هوایی گیاه دارویی نعناع فلفلی، در قالب طرح کاملا تصادفی با 3 تکرار در سال 1389 در گلخانه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه بررسی شد. تلقیح با سه گونه باکتریایی از گروه باکتری های ریزوسفری محرک رشد گیاه (ازتوباکتر، باسیلوس و سودوموناس)، سه گونه قارچ میکوریزی (گلوموس موسه، گلوموس اینترارادیسز و گلوموس فسیکولاتوم) و تیمار بدون تلقیح باکتریایی و قارچی (شاهد) تیمارهای آزمایشی بودند. نتایج حاکی از این بود که بیشترین درصد حجمی اسانس (2.77 درصد) و عملکرد (0.259 میلی لیتر در گلدان) به ترتیب به تیمار گلوموس فسیکولاتوم و سودوموناس تعلق گرفت. آنالیز شیمیایی اسانس نشان داد که در تمامی تیمارها ترکیب های غالب اسانس منتول، منتون، ایزومنتون، 1، 8- سینئول، پولگون و منتوفوران بودند. بیشترین مقدار منتول (42.27 درصد)، منتون (19.33 درصد)، ایزومنتون (16.77 درصد)، 1، 8- سینئول (10.16 درصد)، پولگون (7.34 درصد) و منتوفوران (6.61 درصد) به ترتیب در تیمارهای شاهد، گلوموس موسه، باسیلوس، ازتوباکتر، گلوموس اینترارادیسز و سودوموناس به دست آمد. همچنین، مقایسه ترکیبات ترپنی نشان داد که مقدار مونوترپن های اکسیژنه با کاربرد تیمارهای گلوموس موسه، گلوموس فسیکولاتوم، باسیلوس و سودوموناس و مونوترپن های هیدروکربنه با کاربرد تیمارهای گلوموس فسیکولاتوم، گلوموس اینترارادیسز و ازتوباکتر افزایش یافت. مقدار کلی مونوترپن ها و سزکوئی ترپن های هیدروکربنه در تمام تیمارها افزایش نشان داد. به طور کلی، نتایج بیانگر آن است که تیمارهای قارچی و باکتریایی مختلف، اثرهای متفاوتی بر ترکیبات شیمیایی اسانس نعناع فلفلی دارند. بنابراین، با توجه به نیاز صنایع مختلف به اسانس نعناع فلفلی با ترکیب شیمیایی مشخص، می توان پیشنهاد نمود که تلقیح این گیاه با تیمارهای باکتریایی و قارچی برای به دست آوردن ترکیب شیمیایی مورد نظر انجام شود.

به منظور بررسی برهمکنش کادمیم با سطوح مختلف نیتروژن آلی و معدنی بر خصوصیات مورفولوژیک و فیزیولوژیک گیاه دارویی خرفه، آزمایشی در گلخانه پژوهشی دانشگاه شهرکرد در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای نیتروژن شامل چهار سطح کاربرد جداگانه (60 و 120 میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک از منابع کود گاوی و کود اوره)، سه سطح کود تلفیقی (90 میلی‎گرم نیتروژن در کیلوگرم به نسبت 2:1، 1:1 و 1:2 از منابع کود اوره و کود گاوی) و شاهد (عدم مصرف کود) به عنوان فاکتور اول و دو سطح کادمیم (10 میلی‎گرم کادمیم بر کیلوگرم خاک و عدم کاربرد کادمیم) به عنوان فاکتور دوم مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که کادمیم باعث کاهش معنی‎دار کلروفیل ها و کاروتنوئیدهای برگ، ارتفاع بوته، تعداد برگ، وزن خشک ساقه، وزن خشک برگ و وزن خشک اندام هوایی گیاه شد. ولی افزایش مصرف نیتروژن، در شرایط کاربرد و عدم کاربرد کادمیم، موجب افزایش معنی‎دار صفات یاد شده گردید. بیشترین عملکرد خرفه در تیمار 120 میلی گرم نیتروژن از منبع کود گاوی حاصل شد. از طرفی، عملکرد خرفه در تیمار 120 میلی گرم نیتروژن از منبع اوره با تیمار تلفیقی 1:1 از منابع کود گاوی و شیمیایی اختلاف معنی داری نداشت. به‎ طور کلی، می‎توان اظهار نمود که با تامین نیتروژن از منبع کود دامی نه تنها پتانسیل عملکرد خرفه افزایش می یابد، بلکه اثر تنش کادمیم بر رشد این گیاه نیز تعدیل می گردد.

برای بررسی پیامد کاربرد قارچ میکوریز آربسکولار (گلوموس موسه و گلوموس اینترارادیسز) و باکتری مزوریزوبیوم سیسری در سه سطح رطوبتی] 28% (ظرفیت زراعی)، 15% (مکش 5- بار) و 9% (مکش 10- بار) [بر ویژگی های ریخت شناسی ریشه و اندام هوایی نخود، یک آزمایش فاکتوریل در شرایط گلخانه ای در خاک سترون در قالب طرح کاملا تصادفی انجام شد. نتایج نشان داد که خشکی خاک بر شمار غلاف، شمار دانه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، بلندی بوته، درازی و حجم ریشه پیامد چشمگیر داشت. کاربرد مزوریزوبیوم بر شمار گره ها، شمار غلاف، شمار دانه، وزن تر و خشک ریشه و اندام هوایی، بلندی بوته، درازی و حجم ریشه و کاربرد میکوریز گلوموس موسه نیز بر بلندی بوته پیامد چشمگیر داشت. برهمکنش رطوبت و میکوریز و همچنین میکوریز و ریزوبیوم بر وزن تر و خشک اندام هوایی معنی دار شد. پیامد برهمکنش رطوبت و باکتری ریزوبیوم تنها بر شمار گره ها معنی دار شد. نظر کلی، بیشترین وزن تر و خشک اندام هوایی (به ترتیب 44.6 و 10.53 گرم) در تیمار مایه زنی نخود با گلوموس موسه و ریزوبیوم در رطوبت ظرفیت زراعی به دست آمد و همچنین گلوموس موسه هم در تنش خشکی و هم در نبود تنش، نسبت به گلوموس اینترارادیسز، کاراتر بود.