مجله جامعه شناسی ایران
سال:1389 | دوره:11 | شماره:2 |تعداد مقالات:8

کتاب بازاندیشی سیاست اجتماعی، اهمیت سیاست اجتماعی در فراهم آوردن رفاه را مورد ارزیابی قرار داده و درکی انتقادی از چگونگی شکل گیری این سیاست ها، با عطف نظر به مقوله جهانی شدن، به دست می دهد. دغدغه اصلی نویسنده کتاب، ظرفیت سیاست گذاری در حمایت از گروه های مطرود، دربرگیری آن ها و پیشگیری از شدت یافتن روندهایی است که سمت و سویشان به حاشیه راندن این گروه هاست.

مدل ها و آرمان های توسعه ای به طور گسترده ای در جهان انتشار یافته اند و در جهت تغییر دادن نگرش ها و رفتارها عواملی مهمی هستند. الگوی ازدواج در ایران نیز از یک طرف تحت تاثیر عوامل درونی مانند مدرنیزاسیون، شهرنشینی و سطح بالای تحصیلات و از طرف دیگر تحت تاثیر عوامل بیرونی مانند آرمان گرایی توسعه ای قرار گرفته و کم کم تمایلی به مشابهت با الگوی ازدواج مدرن در جوامع صنعتی نشان می دهد. مثلا سن ازدواج کم کم بالاتر می رود و پذیرش طلاق برای افراد آسان تر می شود. همچنین در هنجارهای فرهنگی مانند انتخاب همسر بر اساس عشق و مطلوبیت ازدواج تغییراتی به وجود آمده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر متغیرهای فرهنگی و زمینه ای بر الگوی ازدواج انجام یافته است. این پژوهش به شیوه پیمایشی و با کمک پرسش نامه بر روی 400 نفر از جمعیت 17-50 ساله شهر شیراز انجام گرفته است. بر اساس یافته های این پژوهش، با افزایش آرمان گرایی توسعه ای افراد، الگوی ازدواج آن ها مدرن تر می شود. همچنین متغیرهای جنس، سن، اولویت های ارزشی، درآمد، میزان تحصیلات و میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی با الگوی ازدواج رابطه معنی داری داشته اند. بر اساس نتایج رگرسیون چندمتغیره از بین کل متغیرهای مستقل، متغیرهای جنس، آرمان گرایی توسعه ای، میزان استفاده از وسایل ارتباط جمعی، سن، اولویت های ارزشی و درآمد 73 درصد از تغییرات متغیر وابسته را تبیین می کنند. متغیر جنس بیشترین تاثیر را بر الگوی ازدواج داشت.

امروزه مساله هویت های قومی به مساله ای جهانی در کشورهای پیشرفته و در حال توسعه تبدیل شده است. هویت های قومی تنها یکی از هویت های جمعی چندگانه انسان است که با سایر هویت های او نقش مهمی در تعریف و بازتعریف فردا ایفا می کند. این مقاله با کاربرد نظریه گیدنز در خصوص سبک زندگی و هویت به بررسی و تبیین هویت قومی افراد بر اساس سبک زندگی شان می پردازد. جمعیت آماری این پژوهش را جوانان 18-30 سال شهرستان مهاباد که دارای هویت قومی کردی هستند تشکیل می دهد. نمونه گیری با روش خوشه ای چند مرحله ای انجام شده و حجم نمونه 300 نفر بوده است. اطلاعات مورد نیاز با کاربرد روش پیمایش و ابرار پرسش نامه جمع آوری و سپس تجزیه و تحلیل شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که بین سبک زندگی افراد با هویت قومی آنان رابطه معنی داری وجود دارد به نحوی که هر چه سبک زندگی افراد در جامعه امروزی مدرن تر باشد از میزان هویت قومی افراد کاسته می شود. علاوه بر آن بین میزان تحصیلات و پایگاه اقتصادی - اجتماعی افراد با هویت قومی آنان رابطه معنی داری وجود دارد در حالی که بین هویت قومی با سایر متغیرهای زمینه ای همچون سن و جنس رابطه ای وجود ندارد.

مشارکت شرایطی را فراهم می کند که در آن همه شهروندان صرف نظر از تعلقات قوم مدارانه و با علایق و اعتقادات شخصی شان متناسب با سطح مهارت و توانمندی های ذهنی در تمام پدیده های اجتماعی تاثیرگذار باشند. یکی از جنبه های مهم مشارکت، مشارکت سیاسی است.استقرار نظام دموکراتیک نیازمند زمینه های فرهنگی و اجتماعی مناسبی است از این رو مطالعه علمی این زمینه ها هم می تواند چگونگی نیل به دموکراسی را روشن کند و هم این که در شناخت و معرفی الگوهای مشارکت سیاسی متناسب با نظام اجتماعی کشور کارساز باشد. کنش ها، ارتباطات و همچنین نوع و سطح مشارکت سیاسی افراد در هر جامعه ای به میزان زیادی متاثر از تفاوت های اقتصادی - اجتماعی آن ها است. در این تحقیق کوشیده ایم به این سوال مهم پاسخ دهیم که آیا بین متغیر پایگاه اقتصادی - اجتماعی با نوع نگرش به مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد؟ متغیر وابسته در این پژوهش، مشارکت سیاسی است که در شش سطح فعالیت حزبی و انتخاباتی، تماس با صاحب منصبان، ارسال پیام برای مسوولان، اقدام برای حل معضلات اجتماعی، کنش اعتراض آمیز و کنش رای دهی مورد سنجش قرار گرفته است. متغیر مستقل تحقیق، پایگاه اقتصادی - اجتماعی است که با سه شاخص میزان سواد، میزان درآمد و منزلت شغلی محاسبه شده است. جهت سنجش نگرش به مشارکت سیاسی جامعه آماری پژوهش، از فن پرسش نامه به مثابه اصلی ترین ابزار گردآوری اطلاعات در تحقیقات پیمایشی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش کلیه افراد 18 سال و بالاتر ساکن شهر خرم آباد است که با استفاده از فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان نمونه تعیین شد. روش نمونه گیری این پژوهش روش طبقه ای و خوشه ای چندمرحله ای است. نتایج این پژوهش نشان می دهد که بینم پایگاه اقتصادی - اجتماعی مردم شهر خرم آباد و نگرش آنان به مشارکت سیاسی رابطه معناداری وجود دارد. یافته ها نشان می دهند پاسخ گویانی که دارای پایگاه اقتصادی - اجتماعی پایین هستند با مشارکت سیاسی مخالفت بیشتری داشته اند.

سرمایه اجتماعی به عنوان عاملی مهم و اساسی در ابعاد مختلف توسعه یک جامعه، موضوع پژوهش حاضر است. اهمیت اش آنقدر زیاد است، که از زوایای گوناگون روند رشد و توسعه یک جامعه را تحت تاثیر خود قرار می دهد. با توجه به تحولات اخیر جهان (به ویژه در سطح منطقه خاورمیانه) و اعمال فشارهای مختلف بر کشور، از ناحیه دولت های خارجی در راستای دست یابی به اهداف زیاده طلبانه خود، بحث مرزداری و حفظ و صیانت از مرزهای کشور در مقابل این فشارها، می تواند به عنوان یک امر سرنوشت ساز مطرح باشد. مطابق با این امر، اساس مطالعات این تحقیق در بعد اول بر پایه نظریه جین جیکوب مبنی بر این که در حفظ و نگهداری و بالا بردن کیفیت زندگی در این مکان، عامل سرمایه اجتماعی نسبت به نهادهای رسمی (نیروهای حفاظتی و انتظامی) نقش و مسوولیت بیشتری ایفا می کند، استوار می باشد. منطبق بر همین ایده و در بعد دوم، با توجه به شیوع تفکر رشد نقاط شهری در مناطق مرزی و با فرض بالا بودن میزان سرمایه اجتماعی در نقاط روستایی نسبت به مراکز شهری، نامناسب بودن اندیشه رشد نقاط شهری با هزینه تخلیه روستاها در نقاط مرزی مطرح شده است، که با ضرورت های ژئوپلیتیکی منافات خواهد داشت. در نتیجه مطابق با این ابعاد، در این پژوهش مفهوم سرمایه اجتماعی به عنوان یک عامل سرنوشت ساز در راستای سیاست گذاری های مرزی با تاکید بر حفظ و صیانت از مرزها فرض شده است و این مهم ترین هدف تحقیق است. قلمرو جغرافیایی این بررسی، مقایسه مراکز روستایی و شهری، واقع در سطح شهرستان ارومیه (به عنوان یک منطقه حساس مرزی در شمال غرب کشور) انتخاب شدند و بررسی سرمایه اجتماعی و پیگیری اهداف تحقیق در این قلمرو جغرافیایی و اجتماعی صورت می گیرد.روش تحقیق این پژوهش، توصیفی - تحلیلی و مبتنی بر مطالعات اسنادی و کتابخانه ای و بررسی های میدانی با استفاده از ابزار پرسش نامه است. نرم افزارهای آماری (SPSS) و سیستم اطلاعات جغرافیایی (ARC، GIS) نیز جهت تجزیه و تحلیل اطلاعات و ارائه نقشه های تحلیلی منطقه به کار گرفته شده اند. نتایج تحقیق نشان می دهد که میزان سرمایه اجتماعی در ابعاد مختلف آن، در سطح مراکز روستایی بیشتر از مراکز شهری است. به طوری که طبق نظریه جین جیکوب در زمینه نقش بیشتر بالا بودن سرمایه اجتماعی در یک مکان در حفظ و نگهداری آن نسبت به نهادهای رسمی، می توان به بالا بودن میزان سرمایه اجتماعی در سطح مراکز روستایی منطقه مورد مطالعه اشاره کرد، که این وضعیت می تواند به عنوان یک پتانسیل در سطح مراکز روستایی تلقی شده و در روند سیاست گذاری مرزی دولت موثر واقع گردد. از طرف دیگر با توجه به بالا بودن میزان سرمایه اجتماعی مراکز روستایی نسبت به مناطق شهری مورد مطالعه، اندیشه رشد نقاط شهری در مناطق مرزی با هزینه تخلیه روستایی که در سال های اخیر شتاب گرفته، چندان نمی تواند الگوی مناسبی باشد و با ضرورت های ژئوپولیتیکی منافات خواهد داشت.

جهت گیری ارزشی افراد یک جامعه نمادی از زیربنای فکری آن جامعه می باشد. این پژوهش به بررسی جهت گیری عام گرایانه در شهر یاسوج - مرکز استان کهگیلویه و بویر احمد - می پردازد. هدف اصلی از این بررسی، شناخت وضعیت جهت گیری عام گرایانه در جامعه مورد مطالعه و عوامل اقتصادی و اجتماعی تاثیرگذار بر آن است. مطالعه به شیوه پیمایشی و با ابزار پرسش نامه انجام شده است. جمعیت آماری این پژوهش، افراد 15 سال و بالاتر ساکن شهر یاسوج می باشد که بر اساس فرمول لین، تعداد 385 نفر به عنوان نموه انتخاب و مورد مصاحبه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که متغیرهای چون سطح سواد فرد، سطح سواد پدر، سطح سواد مادر، پایگاه اقتصادی - اجتماعی (متغیرهای مستقل) ارتباط معنی داری با متغیر وابسته (جهت گیری عام گرایانه) دارند. همچنین سن و جهت گیری عام گرایانه رابطه معکوسی با هم دارند. میزان استفاده از اینترنت رابطه (مستقیم) معنی داری با جهت گیری عام گرایانه پاسخ گویان داشته است و دیگر وسایل ارتباط جمعی و جهت گیری عام گرایانه رابطه معنی داری نداشته اند. متغیرهای اعتماد اجتماعی، جنسیت، وضعیت شغلی، وضعیت تاهل و درآمد رابطه معنی داری با جهت گیری عام گرایانه نداشته اند. آزمون رگرسیون نشان داد که متغیرهای مستقل در مجموع دارای ضریب همبستگی 0.353 با متغیر وابسته جهت گیری عام گرایانه بوده اند.

هنجارهای اجتماعی، مقررات و انتظاراتی هستند که از طریق آن جامعه رفتار اعضای خود را هدایت می کند. رعایت هنجارهای اجتماعی موجب افزایش حمایت اجتماعی، همکاری و مشارکت در فعالیت ها و در نتیجه بهبود اوضاع سازمان و بالطبع رضایت شغلی افراد می گردد. هدف مقاله حاضر بررسی رابطه بین رعایت هنجارهای اجتماعی و رضایت شغلی در معلمان شهر مشهد می باشد.روش پژوهش در این مطالعه، پیمایش و به لحاظ زمانی مقطعی می باشد. جمعیت آماری تحقیق معلمان شهر مشهد بوده که تعداد 298 نفر از آن ها از طریق فرمول کوکران و به روش نمونه گیری طبقه ای نسبی مورد بررسی قرار گرفته اند. داده ها با استفاده از پرسش نامه محقق ساخته برای اندازه گیری هنجارهای اجتماعی و پرسش نامه استاندارد رضایت شغلی که اعتبار آن ها به روشی محتوایی و پایایی آن از طریق آلفای کرونباخ اندازه گیری شد جمع آوری شده است.بر اساس نتایج این تحقیق، میانگین نمره رعایت هنجارهای اجتماعی 70.5 و میانگین نمره رضایت شغلی پاسخ گویان 68.54 بوده است. متغیرهای جنس، سن و سطح تحصیلات تاثیر معناداری بر رضایت شغلی نداشته اما تاهل، مقطع تحصیلی و رعایت هنجارهای اجتماعی و ابعاد آن بر رضایت شغلی تاثیر معناداری داشته است. تحلیل رگرسیون نشان می دهد که پنج متغیر سابقه کار، جنسیت و هنجارهای کنش مشترک، احساس اثربخشی و ارزش زندگی حدود 18 درصد واریانس رضایت شغلی معلمان را تبیین می کنند.