پژوهش های اطلاعاتی و جنایی
سال:1397 | دوره:13 | شماره:3 (مسلسل 51) |تعداد مقالات:10

دنیای سایبر با ویژگی های منحصربه فرد خود در کنار دنیای کنونی، توجه هنجارشکنان را جلب کرده است. این فضای رها شده که هر لحظه بر گستره ی آن افزوده می شود، فرصت بسیار مناسبی را برای مرتکبان جرم و مجموعه چالش هایی را برای مراجع قضایی و انتظامی که سعی در کنترل این پدیده دارند، ایجاد کرده است. مقاله ی حاضر بخشی از یک تحقیق کیفی با روش تحلیل تم است. در راستای نیل به هدف اصلی پژوهش؛ شناسایی عوامل مؤثر بر ارتکاب جرم در فضای مجازی، با 16 نفر از قضات (بازپرسان و دادیاران) دادسرای جرائم رایانه ای تهران که به روش نمونه گیری هدفمند انتخاب شده بودند، مصاحبه ی نیمه ساختاریافته صورت گرفت. هر مصاحبه، ضبط و سپس کلمه به کلمه پیاده سازی شد. مصاحبه های انجام شده به روش نظام بندی کلارک و برون، مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. کدهای استخراج شده یا مستقیماً در صحبت های مصاحبه شوندگان بیان شده بود یا کدهای تلویحی بودند که توسط پژوهشگر از متن مصاحبه ها استخراج شدند. براساس نتایج این مطالعه، علل ارتکاب جرم در فضای مجازی در 4 تم اصلی (عوامل مرتبط با بزهکار، عوامل مرتبط با بزه دیده، عوامل مرتبط با فضای مجازی، عوامل مرتبط با فضای فیزیکی) احصاء شد. از دیدگاه قضات، عوامل مرتبط با فضای مجازی همچون گمنامی و سهل الوصول بودن، فراگیر بودن، جذابیت های فضای مجازی، از مهم ترین دلایل ارتکاب جرائم سایبری بودند.

امروزه خودکشی از جدی ترین و پرخطرترین آسیب های اجتماعی است. طی سالیان گذشته، میزان خودکشی و اقدام به خودکشی در میان نوجوانان و جوانان در استان ایلام رشد فزاینده ای داشته است؛ بنابراین با توجه به اهمیت موضوع و با هدف کاهش نرخ خودکشی، در این مقاله کوشش شده است رابطه ی بین ابعاد احساس عدم امنیت و تمایل به خودکشی مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. روش اجرایی این تحقیق، توصیفی تحلیلی از نوع پیمایشی، ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه و جامعه ی آماری، کلیه ی دانش آموزان دبیرستانی سال سوم در شهر ایلام است و حجم نمونه برابر با 407 نفر است که با روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای طبقه بندی شده، انتخاب شده اند. یافته های پژوهش حاکی از آن است که بین احساس عدم امنیت و تمایل به خودکشی رابطه ی معنادار و مستقیم وجود دارد و احساس عدم امنیت در یک فرآیند علّی بر روی تمایل به خودکشی تأثیر گذاشته است. همچنین، نتایج نشان داد که با بالا رفتن امنیت اقتصادی خانواده ها، زمینه برای ضعف امنیت فرهنگی آن ها فراهم شده و به اعتماد بنیادینِ دانش آموزان آسیب رسانده است. این شرایط بر روی امنیت اجتماعی دانش آموزان نیز تأثیر منفی می گذارد؛ به گونه ای که از اضطراب وجودی و درونی رنج می برند که این فرآیند باعث ایجاد تمایل به خودکشی در میان آن ها شده است.

تبلیغ، ترویج، توزیع و فروش انواع موادمخدر با استفاده از بستر اینترنت با سرعت در حال گسترش است و در این میان، فضای مجازی به مراکزی برخط جهت تبلیغ و فروش محصولات جدید مخدر تبدیل شده است. پژوهش حاضر با هدف ارائه یک مدل واکنشی در جهت غلبه بر کارکردهای فضای سایبر در گسترش ارتکاب جرائم موادمخدر صورت گرفته است. روش تحقیق حاضر، پیمایشی و از نوع تحقیقات کاربردی است. جامعه ی آماری شامل کلیه ی کارشناسان ارشد اجتماعی و فرهنگی دستگاه های مبارزه در امر اعتیاد و موادمخدر شهرستان ارومیه به تعداد 117 نفر بوده که با استفاده از فرمول کوکران، تعداد 90 نفر به عنوان نمونه ی آماری انتخاب و پرسش نامه ی محقق ساخته با ضریب پایایی 88/0 را تکمیل کردند. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات پرسش نامه، از نرم افزار SPSS20 استفاده شد. یافته ها نشان می دهد که تمامی ابعاد و مؤلفه های مدل ارائه شده در تحقیق حاضر، می تواند تأثیر بسزایی در کاهش جرائم موادمخدر که ناشی از کارکردهای فضای سایبر هستند، داشته باشد. همچنین، نتایج بیانگر تأثیر بسزای کارکردِ آگاه سازیِ مجازی در خصوص عواقب ناشی از اعتیاد به موادمخدر و جرائم برگرفته از آن است.

فراملی بودن جرم سایبری سبب شده است، دغدغه دولت ها از سطح حاکمیتی و ملی فراتر رود و عرصه ی بین المللی با چالش جدی روبه رو شود. بنابراین، منطق حاکم بر پیشگیری اجتماعی از جرم سایبری نیز متفاوت از فضای سنتی است. منطقی ترین گزینه برای ایجاد گفتمانی مشترک و هماهنگ با هدف پیشگیری اجتماعی از جرم بین المللی سایبری، پیش بینی سیاست هایی توسط سازمان ملل متحد است که مورد اجماع بین المللی باشد. هدف مقاله ی حاضر، بررسی تحلیلی و انتقادی بسته ها و توصیه های سازمان ملل درباره ی پیشگیری اجتماعی از جرائم سایبری است. این پژوهش به شیوه ی توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه ای و با مراجعه به مهم ترین اسناد بین المللی انجام شده است. یافته های این تحقیق نشان داد که مبارزه با جرم سایبری از حاکمیت انحصاری دولت ها خارج شده و کارآیی در پیشگیری از این جرم، منوط به ایجاد یک وفاق بین المللی در این حوزه است. با ملاحظه ی منشور ملل متحد، گسترده ترین و هدفمندترین سازمان بین المللی موجود برای ایجاد اجماع در پیشگیری اجتماعی از جرم سایبری، سازمان ملل متحد است. نتایج این تحقیق نشان داد که توصیه های پیشگیرانه ی سازمان ملل را می توان در چارچوب «منشورهای رفتاری سایبری» در نظر گرفت؛ منشورهایی که مسئولیت هایی برای «سیاست گذاران و تولیدکنندگان سایبری» و «ارائه دهندگان و کاربران خدمات سایبری» در نظر گرفته است.

خرده فروشی مواد مخدر (طبیعی و صنعتی) و روانگردان، یکی از پدیده هایی است که مشکلات زیادی را برای ساکنان محدوده ی پایگاه ششم پلیس مبارزه با مواد مخدر فاتب که با شهرداری مناطق 14 و 15 تهران منطبق است، ایجاد کرده که این تحقیق با هدف تحلیل جغرافیایی این جرم در قلمروی مکانی ذکر شده و شناسایی خلأهای موجود در این رابطه انجام شده است. تحقیق حاضر از نوع اکتشافی و جمع آوری داده ها و اطلاعات با استفاده از هر دو روش کتابخانه ای و میدانی انجام شده است. برای شناسایی و درک الگوهای مکانی بزهکاری در سطح شهر، از مدل های آماری گرافیک مبنا در محیط سامانه ی اطلاعات جغرافیایی و برای تحلیل الگوی فضایی، از آزمون های مرکز متوسط و بیضی انحراف معیار و روش تخمین تراکم کرنل استفاده شد. جامعه ی آماری به صورت تمام شمار و شامل تمامی پرونده های مجرمان دستگیر شده در زمینه ی خرده فروشی موادمخدر صنعتی و سنتی بوده که در محدوده ی این پایگاه، به عنوان واقعه ای مجرمانه به وقوع پیوسته است. یافته ها نشان داد که وجود پل های ارتباطی، سطوح غیر هم سطح در تقاطع بزرگراه ها و فضای سبز باز در تقاطع خیابان های اصلی که امکان متواری شدن سریع متهمان در هنگام بروز خطر دستگیری را فراهم می کنند، از دلایل اصلی پراکندگی این جرائم در محدوده ی مورد مطالعه است. نتایج نشان داد که میزان وقوع این جرائم در محدوده ی کلانتری 132 نبرد باعث شده است تا بیضی انحراف معیار از سمت جنوب و جنوب شرق به سمت نیمه ی غربی و شمال محدوده، گرایش داشته باشد.

مجرمان به ویژه اراذل و اوباش از نظر شخصیتی دارای تیپ های مختلفی هستند که سنخ شناسی آن ها و بررسی رابطه ی بین این سنخ های شخصیتی و گرایش به جرم به عنوان مسئله اساسی این پژوهش مطرح می شود. در این رابطه، پژوهش حاضر با هدف بررسی ویژگی های شخصیتی اراذل و اوباش و رابطه ی آن با گرایش به خشونت انجام گرفته است. مطالعه ی حاضر به لحاظ هدف در شمار مطالعات کاربردی و از نظر روش اجرا، از نوع توصیفی پیمایشی است. جامعه ی آماری، اراذل و اوباش منطقه ی 16 تهران به تعداد 280 نفر و نمونه ی آماری، 80 نفر که با روش تصادفی طبقه ای انتخاب شده است. جمع آوری اطلاعات از طریق پرسش نامه ی تحلیل شخصیت صورت گرفت و تجزیه و تحلیل داده با روش های آمار توصیفی و استنباطی مانند تحلیل رگرسیون انجام شد. یافته ها نشان داد ویژگی های فردی از جمله سابقه دار بودن، سن و وضعیت تأهل در نوع جرائم ارتکابی از سوی اراذل و اوباش به علت داشتن سطح معناداری کمتر از 05/0 درصد تأثیرگذار است، لذا می توان گفت بین ویژگی های فردی اراذل و اوباش و نوع جرائم ارتکابی رابطه ی معنا داری وجود دارد. ویژگی های شخصیتی اراذل و اوباش با گرایش به خشونت دارای رابطه بوده و افرادی با تیپ شخصیتی آرام و خونسرد و تیپ شخصیتی پرخاشگر دارای بیش ترین گرایش به خشونت در بین اراذل و اوباش هستند.

سرقت خودرو از جرائم شایع جوامع امروزی است که علاوه بر نقض حریم عمومی جامعه، همواره امنیت اجتماعی و اقتصادی شهروندان را تهدید می کند. بنابراین، شناخت رابطه ی مشارکت های مردمی در پیشگیری از آن برای متولیان امر ضرورت پیدا می کند. هدف پژوهش حاضر، پاسخ به این پرسش است که چه رابطه ای بین مشارکت های مردمی و پیشگیری از سرقت خودرو وجود دارد. این پژوهش از نظر هدف، کاربردی است که به روش پیمایشی انجام گرفته و جامعه ی آماری آن تعداد 384 نفر در دو گروه «فرماندهان و مدیران انتظامی» و «شهروندان» تهران بزرگ است که 193 نفر با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب شدند. ابزار گردآوری داده ها، پرسش نامه ی محقق ساخته است که روایی و پایایی آن سنجیده شد و از آزمون کای اسکوئر جهت مقایسه ی فراوانی مشاهده شده با فراوانی مورد انتظار بهره گرفته شد. یافته های حاصل از آزمون خی دو نشان می دهد که در تمامی سؤال های مربوط به فرضیه ها، سطح احتمال خطاپذیری کمتر از مقدار 05/0 به دست آمده است، لذا با توجه به رابطه ی معنادار بین فراوانی های مشاهده شده با فراوانی های مورد انتظار، فرضیه های پژوهش تأیید می شوند و می توان گفت که بین مشارکت های مردمی و پیشگیری از سرقت خودرو رابطه ی مستقیم و معنا داری وجود دارد؛ بدین معنا که با افزایش مشارکت های مردمی، پیشگیری از سرقت خودرو ارتقاء خواهد یافت و با کاهش این مشارکت، پیشگیری از سرقت خودرو نیز کاهش می یابد.

تحول گسترده در عرصه ی ارتباطات انسانی، چشم انداز کاملاً متفاوتی در روابط اجتماعی انسان ها ایجاد کرده است که محصول این تحول، شبکه های اجتماعی هستند که به راحتی در دسترس همگان قرار گرفته و آسیب های جدی فراوانی را به دنبال داشته اند. این پژوهش با هدف بررسی نقش شبکه های اجتماعی موبایلی در وقوع انواع جرائم اخلاقی در شهر اصفهان به روش توصیفی-تحلیلی از نوع پیمایشی انجام شده است و نتایج و آزمون ها با نرم افزار SPSS22 و Amos Graphics تحلیل شده است. جامعه ی آماری شامل همه ی شهروندان اصفهانی (در سال 1393) و حجم نمونه براساس فرمول کوکران، تعداد 384 نفر (و برای احتیاط 395 نفر) به عنوان حجم نمونه به روش خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند. روش گردآوری اطلاعات، میدانی و ابزار آن پرسش نامه ی محقق ساخته بوده است. به منظور محاسبه ی روایی از روش منطقی و پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب کل برابر با 88/0 بوده است. براساس یافته های این پژوهش مشخص شد که متغیر شبکه هایی اجتماعی از طریق «تضعیف نظارت خانواده»، «کمرنگ کردن ارزش ها»، «عادی سازی ناهنجارها»، «ترویج بی بندوباری» و «ترویج سبک زندگی جدید و آگاهی کاذب» بر میزان جرائم اخلاقی در شهر اصفهان نقش دارد. رسانه های موبایلی گرچه باعث تسهیل در توسعه ی ارتباطات می شوند، اما بدون شک زمینه ساز بسیاری از جرائم در میان خانواده ها خواهند شد. لذا پیشنهاد می شود نقش نظارتی خانواده ها در شبکه هایی اجتماعی موبایلی پررنگ تر شود تا اثرات سوء رسانه های موبایلی را کاهش دهند.

آسیب های دوره ی کودکی سهم مهمی در بروز اختلالات روانی دارند. هدف از این تحقیق، بررسی سهم پیش بین این آسیب ها در بروز اضطراب و استرس مجرمان زندانی در شهر اصفهان است. این مقاله، مطالعه ای توصیفی-همبستگی است. به منظور اجرای این تحقیق، از مجرمان زندانی در شهر اصفهان، نمونه ای به حجم 150 نفر با روش نمونه گیری هدفمند مبتنی بر ملاک های ورود و خروج انتخاب شده اند. به منظور جمع آوری داده ها، از پرسش نامة ترومای دوران کودکی و پرسش نامة افسردگی، اضطراب و استرس DASS و به منظور تجزیه و تحلیل داده ها، از آزمون رگرسیون چندگانه و نرم افزار SPSS23 استفاده شد. نتایج تحلیل «رگرسیون» چند متغیره نشان داد که آزار جسمانی، آزار عاطفی، آزار جنسی و به طور کلی، آسیب های دوران کودکی، توان پیش بینی اضطراب، غفلت عاطفی و آزار عاطفی و توان پیش بینی استرس را در مجرمان زندانی دارند؛ به این صورت که آزار جسمانی 6/2 درصد، آزار عاطفی 11/8 درصد، آزار جنسی 4/1 درصد و آسیب دوران کودکی 4/7 درصد قابلیت پیش بینی اضطراب و غفلت عاطفی 2/7 درصد و آزار عاطفی 4/2 درصد قابلیت پیش بینی استرس را دارند. بنابراین، پیشنهاد می شود نهادهای مسئول در روند انجام درمان ها و اقدامات پیشگیرانة مجرمان، آسیب های دوران کودکی آن ها را نیز مورد توجه قرار دهند.

مؤلفه های سرمایه ی اجتماعی تأثیر بسزایی در احساس امنیت شهروندان دارد. بر این اساس، هدف تحقیق حاضر تحلیل و ارزیابی مؤلفه های سرمایه ی اجتماعی و تأثیر آن در احساس امنیت شهروندان به منظور ارائه یک مدل کاربردی است. جامعه ی آماری تحقیق، افراد 20 تا 75 سال با تحصیلات کارشناسی و بالاتر شهرستان مراغه در سه حوزه ی اجتماعی، برنامه ریزی شهری و امنیت است که براساس فرمول کوکران، تعداد 100 نفر انتخاب و مورد بررسی قرار گرفتند. برای سنجش اولویت ها در این رابطه ی دوسویه، از مدل تلفیقی تحلیل عاملی و تحلیل شبکه ای استفاده شد. در نهایت، مدل نهایی و کاربردی برای ارتباط بین سرمایه ی اجتماعی و احساس امنیت شهروندان به عنوان نوع آوری تحقیق ارائه شد. یافته های تحقیق نشان داد که اولاً در حالت کلی، هرچقدر میزان سرمایه ی اجتماعی بین شهروندان بیشتر باشد، به همان میزان احساس امنیت شهروندان نیز بیشتر خواهد بود؛ ثانیاً از میان گویه های مطرح شده برای سرمایه ی اجتماعی، بیش ترین تأثیر را در احساس امنیت شهروندان، به ترتیب احساس تعلق، همکاری و اعتماد به دوستان به خود اختصاص داده است و بیش ترین همبستگی را با احساس امنیت دارند. بنابراین، می توان نتیجه گیری کرد که بین سرمایه ی اجتماعی و احساس امنیت شهروندان یک رابطه ی مستقیم برقرار است و افزایش سرمایه ی اجتماعی باعث افزایش میزان احساس امنیت شهروندان خواهد شد.