پژوهش و برنامه ریزی در آموزش عالی
سال:1392 | دوره:19 | شماره:67 |تعداد مقالات:7

علم و فناوری و به ویژه سرمایه انسانی در توسعه پایدار کشورها نقش مهمی دارند و تحقق این امر مستلزم تولید ستانده های علمی و فناوری برای دستیابی به اهداف علمی هر کشور و ثبات در تامین منابع مالی مورد نیاز آن است. روند اعتبارات تخصیص یافته به بخش علم و فناوری کشور نشان می دهد که سهم اعتبارات بخش مذکور از تولید ناخالص داخلی و بودجه عمومی دولت با نوسانات زیاد همراه است. نظریه های جدید عقلانیت سرمایه گذاری دولت ابعاد جدید و وسیعی یافته است. در نظریه کفایت، اطمینان یافتن از تولید ستانده های علمی و سرمایه انسانی مورد نیاز برای نیل به توسعه پایدار و همه جانبه، اصل توجیهی و تعیین کننده برای برآورد منابع مورد نیاز نظام علم و فناوری کشور است. با در نظر داشتن این رویکرد، هدف این پژوهش برآورد میزان سرمایه گذاری مورد نیاز در فعالیتهای علوم، تحقیقات و فناوری به منظور کمک به تدوین الگوی کلان تخصیص منابع به بخش علوم، تحقیقات و فناوری و از نوع کاربردی توسعه ای بود. روش پژوهش تحلیل آماری با استفاده از ساختار ورودی - خروجی برای طراحی الگوی مفهومی بود که در آن منابع مالی تخصیص یافته طی یک فرایند چند وجهی غیرقابل تصریح به ستانده های آموزشی پژوهشی تبدیل می شوند. منابع دولتی مورد نیاز برای نیل به سطح مشخصی از ستانده ها با استفاده از روش شبکه عصبی برآورد شده اند. جامعه آماری کل دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی وابسته (به استثنای دانشگاه آزاد و غیرانتفاعی) بود. نتایج اجرای الگو با استفاده از داده های آماری موجود حاکی از آن است که شبکه، تبادل بین فعالیت های آموزشی و تحقیقاتی با محدودیت منابع در نظام موجود و همچنین، وجود داشتن برخی از صرفه های مقیاس در سطح خرد را به خوبی نشان می دهد. لذا، الگوی معرفی شده اگر چه شاید به طور تمام و کمال پاسخگوی نیاز مذکور نباشد، ولی تجربه به دست آمده می تواند راهگشای آینده باشد.

سرمایه انسانی یکی از مهم ترین ابعاد و ظرفیت های موجود در رشد اقتصادی است که در رفع نابرابری ها نقش عمده ای دارد. با توجه به اینکه سرمایه انسانی به عنوان یکی از مهم ترین عوامل موثر در رشد اقتصادی می تواند نقش چشمگیری در توسعه داشته باشد، هدف این پژوهش علاوه بر مقایسه تطبیقی رشد و توسعه در استان های ایران، بررسی رابطه میان سرمایه انسانی و رشد اقتصادی و نیز تاثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی استان ها به صورت کمی برای پاسخ به این سوال بود: آیا رشد علمی در استان ها رشد اقتصادی را فراهم می کند؟ در این پژوهش از الگوهای اقتصادی و مدل داده های پانلی برای تعیین میزان رابطه میان سرمایه انسانی و رشد اقتصادی استفاده شد. جامعه آماری تمام استان های کشور بودند که طبق شاخص وزارت صنعت، معدن و تجارت، به سه دسته استان های توسعه یافته، کمتر توسعه یافته و توسعه نیافته تقسیم می شوند. رابطه بین سرمایه انسانی و رشد اقتصادی در سه گروه استان های یادشده طی دوره زمانی 87 - 1379 آزمون و بررسی شد. نتایج نشان داد که شاخص سرمایه انسانی تاثیر مثبتی بر رشد اقتصادی هر سه گروه داشت. البته، تاثیر سرمایه انسانی بر رشد اقتصادی در استان های توسعه یافته بیشتر از دو گروه دیگر بود و بخشی از شکاف توسعه ای را که میان سه گروه وجود دارد، می توان بر اساس شکاف موجود در شاخص سرمایه انسانی آن ها توضیح داد.

تجاری سازی دستاوردهای پژوهشی دانشگاه ها فعالیتی پیچیده و تکمیل کننده زنجیره تبدیل ایده به فناوری است و به ثروت آفرینی، کارآفرینی و استقلال مالی دانشگاه ها منجر می شود. هدف این پژوهش تعیین و تبیین عوامل برون سازمانی موثر در تجاری سازی نتایج پژوهشی و تبیین روابط بین این عوامل بود. نوع تحقیق توصیفی از نوع پیمایشی و روش تحقیق ترکیبی (کمی و کیفی) بود. جامعه آماری شامل مدیران ارشد، مدیران پژوهشی و فناوری و اعضای هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، مدیران ارشد و مدیران پژوهشی و فناوری سازمان های طرف قرارداد با این دانشگاه و همچنین، صاحبنظران مرتبط با موضوع بود. برای نمونه گیری در بخش کیفی از نمونه گیری هدفمند و در بخش کمی از نمونه گیری تصادفی طبقه ای استفاده شد. ابزار جمع آوری اطلاعات شامل مصاحبه نیمه ساختاریافته و پرسشنامه محقق ساخته بود. برای تعیین اعتبار ابزار اندازه گیری از اعتبار محتوایی و نیز دیدگاه شش نفر از متخصصان در این زمینه استفاده شد. پایایی پرسشنامه با استفاده از آلفای کرونباخ عدد 0.9641 به دست آمد. اطلاعات برگرفته از مصاحبه ها با استفاده از کدگذاری دسته بندی و تحلیل شدند. برای تجزیه و تحلیل داده های کمی از آزمون های آماری همچون آزمون های تی، فریدمن و تحلیل عاملی تاییدی استفاده شد. نتایج پژوهش نشان دهنده تاثیر عواملی برون سازمانی شامل نیروهای دولتی، نیروهای اقتصادی، نظام آموزشی، قوانین و مقررات کلان، پیشرفت های فناورانه، رقبا و رقابت پذیری، مشتری مداری و مواردی دیگر در تجاری سازی نتایج پژوهشی بود. در تبیین روابط این عوامل، علاوه بر اولویت بندی آن ها، نتایج نشان داد که اغلب عوامل رابطه همبستگی معناداری با یکدیگر دارند.

توسعه حرفه ای اعضای هیات علمی یکی از جنبه های بهبود کیفیت دانشگاهی است. از این رو، شناسایی نیازهای توسعه حرفه ای اعضای هیات علمی اهمیت زیادی دارد. هدف این پژوهش بررسی نظر اعضای هیات علمی درباره نیازهای توسعه حرفه ای آنان و شیوه های برآوردن این نیازها بود. نیازهای توسعه حرفه ای در چهار حوزه مهارت های آموزشی، پژوهشی، اجرایی و ارتباطی بررسی شد. این پژوهش با توجه به هدف از نوع کاربردی و از نظر جمع آوری داده ها از نوع تحلیلی، توصیفی بود. جامعه مورد مطالعه شامل اعضای هیات علمی دانشکده های علوم تربیتی و روانشناسی، مهندسی برق و کامپیوتر و علوم پایه یک دانشگاه بزرگ دولتی به تعداد 104 نفر بود. از این تعداد 50 نفر با روش نمونه گیری طبقه ای انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته و شامل دو بخش مهارت های توسعه حرفه ای و شیوه های برآوردن نیازها بود. برای تعیین روایی از دیدگاه های چهار نفر از استادان و برای تعیین پایایی آن از ضریب آلفای کرانباخ استفاده شد. پرسشنامه مهارت های توسعه حرفه ای در سطح موجود با ضریب آلفای 0.92 و در سطح مطلوب با ضریب آلفای 0.98 و پرسشنامه شیوه های برآوردن نیازهای توسعه حرفه ای با ضریب آلفای کرانباخ 0.97 تایید شد. برای تحلیل داده ها از روش آماری غیرپارامتریک و آزمون خی دو و ویلکاکسون استفاده شد. نتایج نشان داد که نیازها در هر چهار حوزه آموزشی، پژوهشی، اجرایی و مهارت های ارتباطی و فارغ از نوع دانشکده، مرتبه علمی و سابقه شغلی وجود دارد. نظر اعضای هیات علمی درباره شیوه های برآورده شدن نیازها به چهار روش: 1. تبادل تجربه با سایر دانشگاه ها، 2. برگزاری دوره های آموزشی بلندمدت، 3. برگزاری کارگاه های آموزشی و 4. تشکیل اجتماعات یادگیری تایید شد. علاوه بر این، آن ها بر تقویت مهارت های اجرایی و شغلی تاکید داشتند.

توسعه گسترده فناوری ها در محیط های علمی ضمن داشتن پیامدهای مثبت آسیب هایی نیز دارد که یکی از آن ها پدیده سرقت علمی است. هدف این پژوهش شناسایی و اولویت بندی عوامل موثر بر سرقت علمی دانشجویان دانشگاه اصفهان بود. روش پژوهش توصیفی - پیمایشی و از نوع کاربردی بود. جامعه آماری کلیه دانشجویان دانشگاه اصفهان بودند که 300 نفر از آنان به روش نمونه گیری تصادفی نسبتی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی آن به کمک متخصصان و تحلیل عاملی تایید و پایایی آن از طریق ضریب آلفای کرونباخ (0.86) محاسبه شد. برای تجزیه و تحلیل داده ها از روش تحلیل عاملی به روش مولفه های اصلی با چرخش واریماکس استفاده شد. یافته ها نشان داد که مدرک گرایی و توجه زیاد به نمره اولین و مهم ترین عامل تاثیرگذار بر سرقت علمی دانشجویان است؛ سایر عوامل تاثیرگذار به ترتیب اهمیت عبارت اند از: نبود احساس خودکارآمدی در دانشجویان در انجام دادن پژوهش و نوشتن گزارش های علمی، نبود سازکارهای مناسب برای تشخیص و تنبیه سارقان علمی، عوامل اجتماعی - فرهنگی، آموزش های ناکافی قبلی درباره چگونگی اسناددهی و شناسایی انواع سرقت علمی در دوران دبیرستان یا در آموزش های غیررسمی، تشخیص ندادن سرقت علمی دانشجویان از سوی استادان و واکنش نشان ندادن به آن، عوامل فشار، آموزش های ناکافی در دانشگاه برای شناساندن و نحوه پیشگیری از سرقت علمی، نداشتن ترس از تنبیه و مواخذه شدن و وجود داشتن فضاهای مجازی و الکترونیکی.

یکی از مهم ترین تغییرات در حوزه آموزش در عصر اطلاعات شکل گیری نظام آموزش یادگیرنده محور در کنار نظام آموزش معلم محور و به عنوان مکمل آن است. ظهور آموزش الکترونیکی زمینه را بیش از پیش برای کاربرد گسترده آموزش های یادگیرنده محور و سایر تغییرات در رویه های آموزشی فراهم کرده است. بنابراین، شناخت درباره سازواری رفتار یادگیری الکترونیکی دانشجویان دانشگاه ها بسیار ضروری است. هدف پژوهش حاضر بررسی میزان پذیرش آموزش الکترونیکی دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس بود. در این پژوهش از روش پیمایشی استفاده شد. جامعه آماری پژوهش شامل 264 نفر از دانشجویان دانشگاه تربیت مدرس و حجم نمونه 111 نفر بود که به صورت تصادفی انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها پرسشنامه بود. پایایی ابزار سنجش با روش ضریب آلفای کرونباخ (0.6) و روایی آن با روش تحلیل عاملی انجام شد. برای تحلیل داده ها از روش رگرسیون استفاده شد. نتایج نشان داد که ویژگی های فرد آموزش دهنده و مواد آموزشی از طریق سودمندی درک شده و خوشایندی نیز به طور مستقیم بر قصد استفاده از آموزش الکترونیکی اثر مثبت دارند. ضمن آنکه سودمندی درک شده از بین متغیرهای موجود بیشترین تاثیر را بر قصد استفاده از آموزش الکترونیکی دارد. این در حالی است که طراحی محتوای آموزشی بر سهولت استفاده درک شده اثرگذار نبوده است.

سنجش یادگیری در دانشگاه باز و از دور با ابزار آزمون به دلیل اشباع محیط از رسانه های دیجیتالی و تغییر نقش های عوامل درگیر در چرخه یادگیری بسیار پیچیده است. هدف پژوهش حاضر بررسی مقایسه ای وضعیت موجود و مطلوب آزمون های دانشگاه باز و از دور از دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه پیام نور بود. پژوهش از نوع توصیفی پیمایشی است. جامعه آماری شامل اعضای هیات علمی بود که در طراحی سوال با مرکز آزمون دانشگاه همکاری داشتند، از این تعداد 286 عضو هیات علمی بر اساس جدول مورگان با روش تصادفی به عنوان نمونه تحقیق انتخاب شدند. ابزار پژوهش پرسشنامه محقق ساخته بود که روایی محتوایی آن با نظر متخصصان طراحی سوال و استادان با سابقه دانشگاه تایید شد و اعتبار درونی آن با محاسبه ضریب آلفای کرونباخ 0.92 برای وضعیت موجود و 0.96 برای وضعیت مطلوب به دست آمد. برای تجزیه و تحلیل اطلاعات از شاخص های آماری توصیفی (میانگین و انحراف معیار) و آزمون t تک گروهی و مستقل استفاده شده است. یافته های پژوهش بیانگر آن است که بین وضعیت موجود و مطلوب آزمون های دانشگاه باز و از دور در محورهای هدف، طراحی، اجرا، تصحیح و بازخورد و مولفه های سه گانه هر کدام از این محورها تفاوت معناداری وجود دارد. بر این اساس، بازنگری در وضعیت موجود آزمون های دانشگاه باز و از دور امری ضروری و اجتناب ناپذیر است.