رهیافت
سال:1384 | دوره:- | شماره:35 |تعداد مقالات:12

با پیشرفت علم و گسترش شاخه های مختلف علمی و ارتباط آنها با هم حضورهمه جانبه سایر کشورها که تاکنون در عرصه های علمی غایب بوده اند. بیش از پیش ضروری می باشد. شورای بین المللی علوم تلاش دارد تا با شرکت دادن کشورهای در حال توسعه در برنامه های خود و بهره جویی و به اشتراک گذااشتن منابع اطلاعات و تبادل تجارب بویژه در علوم بین رشته ای به همگانی شدن علم کمک کند و از طرفی دیگر با گسترش ارتباط بین دانشمندان و سیاستگذاران بیش از پیش علم را در جهت تامین رفاه جامعه و مردم تقویت و توسعه بخشد. دانشگاه تهران بعنوان نماینده شورای بین المللی علوم در ایران می باشد و دفتر محلی آن در دانشگاه مذکور استقرار یافته و بزودی فعالیت خود را آغاز می نماید. مقاله حاضر اطلاعاتی جامع در خصوص شورای بین المللی علوم و دفاتر منطقه ای آن ارائه می نماید.

انجمن پیشبرد علوم آمریکا در سال1848 میلادی تاسیس شد. این انجمن با داشتن 262 انجمن و فرهنگستان علوم تابعه دارای حدود ده میلیون عضو است. انجمن فوق به عنوان یک موسسه غیرانتفاعی عمل می کند و دارای یکی از پرتیراژترین نشریه تحت عنوان Science در زمینه علوم پرخواننده است. دانشمندان، دانشجویان تمام وقت، دانشجویان فوق دکترا و رزیدنت ها می توانند به عضویت این انجمن درآمده و از نشریات اینترنتی  و سایر مزایا همچون کمک هزینه های تحصیلی بهره مند گردند. این انجمن با فعالیتهای خود نقش کاملا موثری در جهت پیشبرد علوم و رفاه جامعه آمریکا ایفا می نماید. این نوشتار به شرح رسالت، تشکیلات، فعالیت های علمی، شرایط عضویت  نحوه حمایت از طرحهای پژوهش های انجمن پیشبرد علوم آمریکا می پردازد.

آکادمی علوم چین(CAS)، در نوامبر سال 1949 طبق دستور تشکیلات قانونگذار حکومت مرکزی جمهوری خلق چین تحت سرپرستی شورای ایالتی به منظور اداره و انجام تحقیقات علمی تاسیس گردند. این آکادمی بالاترین موسسه آکادمیک و همچنین مرکز پژوهشی جامع علوم در چین است. رسالت و ماموریت آکادمی شامل تعیین خط مشی ها و هدفمند کردن تحقیقات علمی، آموزش و تربیت نیروی متخصص و کارآمد و بازسازی و قدرتمند نمودن مراکزعلمی تحقیقانی است . در راستای اهداف فوق ، تشویق و دعوت به  کار دانشمندان چینی مقیم خارج کشور نیز منجر به برگشت بی سابقه دانشمندان چینی در سال 1950 و افرایش توان علمی و عملکردی آکادمی گردید. آکادمی دارای پنج بخش آکادمیک 108 مرکز تحقیقاتی علمی، بیش از 200 سرمایه گذار علمی و فن آوری و بالای 20 واحد حمایت کننده است که شامل یک دانشگاه و پنج مرکز داده و اطلاعات می باشد. این مراکز درنقاط مختلفی از کشور گسترده شده اند و هدف آنها علاوه برتحقیق وپژوهش، بومی نمودن علم و تطبیق آن با نیازهای روز جامعه می باشد. آکادمی دارای بیش از 58000 کارمند و حدود 39000 هیات علمی می باشند. آکادمی نقش بسیار موثری در انجام تحقیقات منجر به تولید فن آوری برتر در کشور داشته و دارد.

یکی از راههای رشد و توسعه فن آوری همکاریهای بین المللی و منطقه ای کشورها با یکدیگر است. کمیته دائمی همکاریهای علمی و فن آوری سازمان کنفرانس اسلامی یکی از مراکز فعال در این زمینه است که به منظور افزایش همکاریهای علمی و ارتقاء سطوح ارتباطات علمی کشورهای اسلامی تاسیس شده است. این کمیته که اختصارا کامستک نامیده می شود با هدف و تاکید بر توسعه آموزشهای تکمیلی، سرمایه گذاری در بخش تحقیقات، توجه ویژه به فن آوری اطلاعات، مبادله اطلاعات میان کشورهای اسلامی و جلوگیری از فرار مغزها شکل گرفته است.

مطالعه آثارعلمی محققان ایرانی، نمایه شده در پایگاه نمایه استنادی علوم در طی سالهای 2003-1976 از افزایش بسیار زیاد تولیدات علمی ایرانیان و بویژه در محدوده زمانی سالهای 2003-1990 حکایت دارد. در این مقاله با بهره گیری از روشهای علم سنجی به مطالعه رشد و توسعه آثار و مقالات علمی پژوهشگران علوم پایه و بین رشته ای پزشکی که در سالهای 2003-1976، مشتمل بر 2695 مدرک در پایگاه مدلاین به چاپ رسانده اند؛ مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. به این ترتیب دانشگاها، مجله ها و پدیدآورندگان ایرانی که دارای بیشترین تولیدات علمی هستند مشخص خواهند شد و حوزه های موضوعی که بیشترین علاقمندی پژوهشگران در حوزه های علوم پایه و بین رشته ای پزشکی را در بر می گیرد، مورد بررسی قرار گرفته و محل انتشار مقالات و نشریات آنان نیز مورد شناسیایی قرار خواهد گرفت.

در این مقاله با توجه به سند چشم انداز 20ساله جمهوری اسلامی ایران در افق 1404هجری شمسی (1404-1384) که رسیدن به مقام اول درمنطقه به لحاظ اقتصادی، علمی و فنی را هدف قرار داده است. وضعیت علمی کشور از منظر مقالات نمایه شده و مقایسه آن با برخی از کشورها مورد بررسی قرار گرفته است. درمطالعه وضعیت موجود مواردی همچون: معرفی شاخص های اساسی علم، سهم رشته های مختلف در تولید علم برخی از کشورها، روند رشد تولید علم در ایران و مقایسه آن با ترکیه، تعداد موسسات ایران نمایه شده در موسسه اطلاعات ISI، آستانه ارجاعات و موقعیت رشته های گوناگون در تولید علم درگستره زمانی ده ساله و تغییرات رتبه کشور در رشته های مختلف در دو گستره زمانی متفاوت مورد توجه قرار گرفته است. بررسی های انجام شده نشان می دهد به لحاظ نیروی انسانی کارآمد که مهمترین سرمایه در توسعه مبتنی بر دانایی است، در ایران پتانسیل بالقوه بالایی وجود دارد و با برنامه ریزی دقیق و با پشتیبانی کامل از فعالیت تحقیقاتی می توان به جایگاه شایسته ایران در جهان دست یافت.

بانک اطلاعات ISI مرکزی برای فهرست نمودن و پوشش دادن جامع مهمترین مجلات علمی منتشره در دنیا به منظور تبادل اطلاعات میان پژوهشگران مختلف می باشد. پر واضح است که منظور از پوشش جامع، فهرست نمودن کل مجلات علمی منتشر شده در جهان نمی باشد چرا که از طرفی مقرون به صرفه نیست و از طرف دیگر تمام مجلات نشر یافته در جهان از استانداردهای  ISI پیروی نکرده و از غنای علمی لازم برخوردار نیستند. ارزیابی مجلات علمی ISI به طور مستمر و مداوم هر دو هفته صورت می گیرد. ارزیابی کنندگان ISIدر حدود 2000عنوان جدید را سالانه مورد ارزیابی قرار داده و تنها 10تا 12% از مجلات علمی ارزیابی شده انتخاب می شوند. هر مجله علمی قبل از انتخاب شدن و فهرست شدن در ISIیکسری مراحل ارزیابی را پشت سر می گذارد. ازجمله عوامل مورد ارزیابی و رعایت استانداردهای بانک اطلاعاتی ISI ، کمیته علمی منتخب مجله، تنوع بین المللی مقالات چاپ شده در آن، نشر به موقع مجله و جایگاه نشرآن می باشد. لازم به ذکر است که هیچ یک از این عوامل به تنهایی مورد بررسی و ارزیابی قرار نمی گیرد بلکه با بررسی مجموع عوامل یک امتیاز کلی داده خواهد شد. از جمله مواردی که در ارزیابی مجله مورد توجه قرار دارد این است که عنوان مقالات، چکیده و کلمات کلیدی باید به زبان انگلیسی باشد همچنین توصیه می شود که منابع نیز به زبان انگلیسی نوشته شوند. اگر چه اطلاعات علمی مهم به تمامی زبانها به چاپ می رسد اما موارد ذکر شده باید به زبان انگلیسی باشد تا تحت داوری و ارزیابی ISI قرار گیرد زیرا ارزیابی کنندگان مجلات علمی در ISIنمی توانند عناوین و منابع بکاررفته در مقالات را به زبان انگلیسی ترجمه کنند. داوری علمی و تخصصی مقالات چاپ شده در مجله توسط داوران نام آشنای علمی از جمله عمده ترین موارد مورد توجه ارزیابی کنندگان می باشد که گویای اعتبار و غنای علمی مجله است. در این  نوشتار عوامل کیفی و کمی و شرایط لازم برای فهرست شدن یک مجله علمی در بانک اطلاعات ISI برشمرده می شود.

در این بررسی، به روش شناسی و بیان اهمیت همکاریهای علمی و بین المللی به بررسی مفهوم این نوع همکاریها پرداخته شده است. بخش اصلی مقاله به بررسی وضعیت موجود همکاریهای علمی بین دانشگاهی داخل و خارج براساس یادداشت تفاهم های منعقده بین دانشگاهی اختصاص یافته است. در این مقاله به طور خلاصه عملکرد دفترهمکاریهای علمی و بین الملل وزارت علوم، تحقیقات و فناوری بر اساس دو بخش روابط بین المللی و علمی اشاره شده و بیشترین و کمترین رابطه علمی با کشورهای مختلف براساس تقسیم بندی جغرافیایی بیان گردیده است. هم چنین دانشگاهها و مراکزعلمی براساس بیشترین میزان رابطه علمی معرفی گردیده اند. بررسی زمینه های مشترک همکاری و موانع همکاری مشترک بین دانشگاهی بخش دیگری از مقاله را تشکیل می دهد. در بخش آخر مقاله نیز جمع بندی  و برخی راهکارهای مفید ارائه گردیده است.

یکی از شاخص های مهم ارزیابی وضعیت پژوهشی خودارزیابی واحدهای پژوهشی فعال موجود در آن کشور است. نگاهی به گذشته نشان می دهد که با پیشرفت جوامع و گذر از جامعه سنتی به جامعه صنعتی، فرایند پژوهش هم از حیطه فعالیتهای متفرقه  و پراکنده خارج شده و شکل نهادی و قانونی گرفته است. درایران نظام طبقه بندی واحدهای تحقیق بر اساس آیین نامه  مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی می باشد که آنرا در قالب نهادهایی چون موسسه، مرکز تحقیقات، گروه پژوهشی و... طبقه بندی می نماید. گزارشی از خود ارزیابی واحدهای پژوهشی موضوع بحث این مقاله است.

در بسیاری از تحلیل های اقتصادی، بیکاری موجود در اقتصاد ایران بیکاری ساختاری (ناشی از عدم انطباق مهارتهای افراد با نیازهای شغلی کارفرما) معرفی شده است. لیکن تعریف دقیق، شاخصهای مربوط به هر یک از انواع بیکاری نشان می دهد که بیکاری موجود ترکیبی از بیکاری دوره ای و ساختاری است که وجه غالب آن بیکاری دوره ای ناشی از عدم تقاضای کافی است و سیاستهای کوتاه مدت اتخاذ شده در سالهای اخیر نتوانسته است در رفع آن کار آمد و موثر باشد. دراین مقاله ابتدا ساختار معیوب اشتغال با توجه به چند شاخص مرور و عملکرد سیاستهای اشتغال زایی تحلیل و عدم تاثیر آن در تصحیح این ساختار به بحث گذاشته خواهد شد.آثار واگذاری فعالیتهای دولتی در تشدید بیکاری دوره ای ، لزوم تجدید نظر در نقش دولت و بدنبال آن سیاست گذاری جامع و هماهنگ برای انعطاف پذیر کردن بازارکار و افزایش رقابت در آن را مطرح می سازد که در این خصوص، توجه به سیاستهای علوم و فناوری در ارتباط تنگاتنگ با سیاستهای کلان اقتصادی، اجتماعی الزامی است. از آنجا که در سیاست گذاری علوم و فناوری تاکنون به این ارتباط کمتر توجه شده است، توصیه هایی در مورد کارآمد کردن این سیاستها از طریق اصلاح رویکردها و اقدامات فعلی ارائه خواهد شد.

کشورهای پیشرفته با توجه به اهمیت کارآفرینی و شرکتهای کوچک و متوسط (SME) دررشد اقتصادی وایجاد اشتغال در جوامع، برنامه های مختلفی را جهت استفاده کارآفرینان و شرکتهای کوچک و متوسط از نتایج تحقیقات بعمل آمده اجرا می نمایند. اطلاع و استفاده از نتایج تحقیقاتی منجر به ایجاد فرصت های تجاری جدید می شود که می تواند سبب رشد و تداوم کارآفرینی و درنهایت رشد و توسعه اقتصادی کشورها گردد. در این مقاله تحقیقاتی برنامه های مختلفی که در چند کشور پیشرفته اروپایی اجرامی گردد مطالعه شده است.