Iranian Journal of Crop Sciences
Year:2009 | Volume: | Issue: |Papers Count:7

در این تحقیق ریخت شناسی دانه گرده 8 تاکسون چندساله از جنس Onobrychis (اسپرس) استان خراسان، به منظور مطالعه روابط گونه ها با یکدیگر و استفاده از این صفت در مطالعات سیستماتیک مورد مطالعه قرار گرفت. این تحقیق نشان داد که دانه های گرده مورد بررسی از نوع سه شیاری، پرولیت و پرپرولیت بودند که در آنها اکتو کولپی طویل، کم عمق یا عمیق و در قطبین باریک و غشای شیار (colpi) با گرانول های ریز و درشت پوشیده شده بود. تزیینات سطح اگزین از نوع مشبک (reticulate) و لومن از نظر شکل و اندازه متفاوت بود. دانه گرده در منظر استوایی از نوع کشیده، بیضوی تا مستطیلی لب گرد بوده و از منظر قطبی کروی، سه وجهی لب گرد یا کاملا سه وجهی بود. دانه های گرده بر اساس اندازه، شکل از منظر قطبی و استوایی و تزئینات سطح اگزین به دو گروه کروی تا مثلثی نوک گرد با شیارهای کم عمق در سطح قطبی که در آن قطر لومن به سمت لبه شیار کاهش می یابد و گرده مثلثی نوک گرد تا مثلثی با شیارهای عمیق در سطح قطبی که در آن فضای لومن تزئینات تا لبه شیار هم اندازه اند، تقسیم شدند. گونه های O. amoena subsp. amoena، O. amoena subsp. meshhedensis، O. arnacantha، O. cornuta، O. chorassanica و O. ptychophylla در گروه اول و واریته های O. lipskyi var. lipskyi و O. lipskyi var. rechingeri در گروه دوم دسته بندی شدند. با توجه به اینکه زیر گونه O. amoena subsp. amoena شباهت ریخت شناسی بسیار زیادی به زیر گونه O. amoena subsp. meshhedensis دارد و با توجه به وجود تیپ های حدواسط، تفکیک آنها بر اساس صفات رویشی و نیام بسیار مشکل و در برخی موارد غیرممکن است، بنابراین مطالعات ریخت شناسی دانه گرده امکان تشخیص و تفکیک این زیر گونه ها را فراهم می کند. شباهت ریخت شناسی دانه گرده در دو واریته O. lipskyi var. lipskyi و O. lipskyi var. rechingeri نیز موید ارتباط تنگاتنگ این دو واریته بوده و نظر رشینگر مبنی بر مترادف بودن این دو واریته را تایید می نماید.

به منظور بررسی اثر دوره های مختلف کنترل علف های هرز بر ساختار و توزیع سطح برگ ذرت (Zea mays L.)، آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در مجتمع آموزش عالی کشاورزی و منابع طبیعی ساری، دانشگاه مازندران در سال زراعی 1385 به اجرا گذاشته شد. تیمارهای آزمایش شامل وجین دستی علف های هرز مزرعه تا مراحل چهار، شش، هشت و ده برگی و ظهور گل تاجی در ذرت بود. بعد از رسیدن مراحل ذکر شده، وجین متوقف شده و علف های هرز تا زمان برداشت ذرت همراه با آن رشد کردند. کرت های عاری از علف هرز (وجین کامل) و تداخل تمام فصل ذرت با علف های هرز (بدون وجین) نیز به عنوان تیمارهای شاهد درنظر گرفته شدند. داده های این آزمایش از طریق اندازه گیری سطح برگ ذرت در لایه های مختلف پوشش گیاهی 0-0.5)، 0.5-1، 1-1.5، 1.5-2 و بیش از 2 متر) و ارتفاع بوته در مرحله خمیری دانه ذرت و عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک در مرحله رسیدگی دانه ذرت بدست آمدند. نتایج بدست آمده نشان دهنده تاثیر معنی دار دوره های کنترل علف های هرز بر شاخص سطح برگ کل، شاخص سطح برگ لایه های مختلف پوشش گیاهی و ارتفاع بوته ذرت بود. با کوتاه تر شدن طول دوره کنترل علف های هرز (وجین تا مرحله 6 برگی)، شاخص سطح برگ، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک ذرت به طور معنی داری کاهش یافت. افزایش طول دوره کنترل علف های هرز تا مراحل بعد از 6 برگی، تاثیر معنی داری بر ارتفاع بوته و شاخص سطح برگ لایه های مختلف پوشش گیاهی ذرت نداشت ولی با کاهش طول دوره کنترل علف های هرز به کمتر از مرحله 4 برگی، ارتفاع بوته کاهش یافت و بیشترین سطح برگ ذرت در لایه های بالاتر پوشش گیاهی آن بدست آمد. در تداخل تمام فصل، ضمن کاهش ارتفاع بوته ذرت بیشترین سطح برگ در آخرین لایه پوشش گیاهی این تیمار 0.5-1) متری) مشاهده شد. به نظر می رسد که با کاهش طول دوره کنترل علف های هرز و افزایش فشار رقابت از سوی آنها، بیشترین سطح برگ ذرت در لایه های 1-1.5 متری پوشش گیاهی مستقر می شود تا با سایه اندازی بر علف های هرز غلبه نموده و سطح برگ و در نتیجه عملکرد آن حفظ شود.

کم آبی یکی از عوامل محدودکننده عملکرد لوبیا محسوب می شود. به منظور بررسی اثر کم آبیاری بر برخی صفات فیزیولوژیک و زراعی ژنوتیپ های لوبیا قرمز، آزمایشی طی دو سال زراعی 1384 و 1385 در مزرعه تحقیقاتی بخش تحقیقات سیب زمینی، پیاز و حبوبات آبی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر کرج به اجرا گذاشته شد. سه روش آبیاری شامل : آبیاری تمام جوی ها، آبیاری یک درمیان ثابت جوی ها و آبیاری یک درمیان تناوبی جوی ها به عنوان عامل اصلی و دو رقم لوبیا قرمز اختر و درخشان همراه با لاین امیدبخش D81083 به عنوان عامل فرعی به صورت آزمایش یک بار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که بین دو روش آبیاری یک درمیان ثابت و تناوبی جوی ها از نظر صفات اندازه گیری شده تفاوت معنی داری وجود نداشت. تیمارهای کم آبیاری در هر سه ژنوتیپ، باعث کاهش محتوای آب نسبی برگ، وزن خشک، شاخص برداشت و ارتفاع بوته شده اما درصد پروتئین دانه را افزایش داد. تغییرات این صفات در لاین D81083 کمتر بود. در شرایط کم آبیاری، بالاترین شاخص برداشت 47.38) درصد) و بیشترین میزان رطوبت نسبی برگ 80.55) درصد) از لاین D81083 و بالاترین میزان پروتئین دانه 23.47) درصد) از رقم درخشان به دست آمد. بر اساس نتایج این تحقیق، به نظر می رسد که لاین D81083 در مقایسه با دو رقم اختر و درخشان به کم آبی متحمل تر است و در مناطق کم آب تر می توان از این لاین برای کشت استفاده کرد.

به منظور بررسی شاخص های تحمل به تنش گرما در ذرت، 15 لاین خالص ذرت در دو آزمایش جداگانه با تاریخ های کاشت متفاوت (به منظور اعمال تنش گرما) در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال 1386 در شهرستان شوشتر مورد مقایسه قرار گرفتند. کاشت بذرها در دو تاریخ 15 تیر ماه (شرایط تنش گرما) و 5 مرداد ماه (شرایط بدون تنش) انجام شد. در این آزمایش شاخص های کمی تحمل شامل شاخص بهره وری متوسط (MP)، شاخص تحمل (TOL)، شاخص حساسیت به تنش (SSI)، شاخص تحمل به تنش (STI) و شاخص میانگین هندسی بهره وری (GMP) محاسبه شدند. نتایج نشان داد که سه شاخص SSI، STI و GMP در شناسایی ژنوتیپ های متحمل به گرما و عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش گرما و بدون تنش، موثرتر بودند. با توجه به اینکه شاخص GMP در هر دو شرایط تنش و بدون تنش همبستگی مثبت و بسیار معنی داری با عملکرد داشت، مناسب ترین شاخص در ارزیابی واکنش لاین های خالص ذرت نسبت به تنش گرما بود و به نظر می رسد که می توان از آن برای شناسایی ارقام دارای عملکرد بالا در هر دو شرایط تنش و بدون تنش استفاده نمود. نتایج نشان داد که لاین های شماره 10 و 8 بیشترین مقدار عملکرد و بیشترین مقدار را برای شاخص های GMP و STI داشتند و لذا به عنوان متحمل ترین ژنوتیپ ها با عملکرد بالا شناسایی شدند. در روش ترسیمی بای پلات، لاین های خالص به گروه های متحمل و غیرمتحمل تقسیم بندی شدند. لاین های شماره 10، 8، 4 و 14 در ناحیه ای با پتانسیل تولید بالا و حساسیت پایین به گرما (در ناحیه ای با مولفه یک در بالا و مولفه دو در پایین) قرار گرفتند. پراکندگی ژنوتیپ ها در نمودار بای پلات نشان دهنده وجود تنوع ژنتیکی بین آنها نسبت به تنش گرما بود. تجزیه خوشه ای بر اساس شاخص های تحمل GMP) و (STI نشان داد که لاین های خالص شماره 10 و 8 دارای بیشترین تحمل نسبت به گرما بوده و بیشترین فاصله ژنتیکی را با سایر لاین ها داشتند. بعد از آن لاین های شماره 4، 14، 13، 15 و 5 نسبت به بقیه لاین ها از تحمل بیشتری نسبت به تنش گرما برخوردار بودند.

شته مومی کلم (Brevicoryne brassicae L.) یکی از آفات مهم کلزا در دنیا می باشد. یکی از روش های کنترل این آفت استفاده از ارقام مقاوم است. بدین منظور مقاومت 21 ژنوتیپ کلزا (Brassica napus L.) به شته مومی کلم طی دو سال زراعی 1384-86 در یک آزمایش مزرعه ای به صورت کرت های خردشده در زمان در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار در استان آذربایجان غربی ارزیابی شد. ژنوتیپ های کلزا به عنوان عامل اصلی و پنج تاریخ نمونه برداری به عنوان عامل فرعی درنظر گرفته شدند. آلودگی به آفت شته مومی به طور طبیعی صورت گرفت. آغاز آلودگی در سال اول در اواخر اردیبهشت و در سال دوم در اوایل خرداد مشاهده شد. با کاهش نزولات جوی و گرم تر شدن هوا، میزان آلودگی به شته افزایش یافت. تجزیه واریانس مرکب شاخص آلودگی، اختلاف آماری معنی داری را در سطح احتمال یک درصد بین سال ها، ژنوتیپ ها و تاریخ های نمونه برداری نشان داد. میزان آلودگی سال اول آزمایش بیشتر از سال دوم بود. بالاترین شاخص آلودگی در سال اول در نهم خرداد و در سال دوم در 15 خرداد ثبت شد. میزان آلودگی در آخرین نمونه برداری، همزمان با رسیدگی دانه ها، کاهش یافت. در این آزمایش ژنوتیپ های Modena، Sunday، Opera، Sintara، Sahara، Okapi و Zarfam با شاخص آلودگی کمتر از 4 در گروه مقاوم، ژنوتیپ های ARG-91004، Milena، Orient، ARC-2، SLM046، ARC5 و Talent با شاخص آلودگی 4 تا 6.5 در گروه نیمه مقاوم، ژنوتیپ های Ebonite، Dexter، Elite و Celisius با شاخص آلودگی 6.5 تا 9 در گروه نیمه حساس و ژنوتیپ های Geronimo، Licord و Olpro با شاخص آلودگی بیشتر از 9 در گروه حساس طبقه بندی شدند.

به منظور بررسی اثر الگوی کاشت و تراکم بوته ذرت دانه ای در رقابت با علف هرز تاج خروس، آزمایشی به صورت کرت های دوبار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در سال زراعی 81-82 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی فیض آباد قزوین به اجرا گذاشته شد. عامل اصلی شامل دو الگوی کاشت ذرت =P1) یک ردیفه و =P2 دو ردیفه)، عامل فرعی شامل دو تراکم بوته ذرت 7=D1) بوته و 10=D2 بوته در مترمربع) و عامل فرعی شامل چهار تراکم بوته تاج خروس =C1)صفر بوته، 2=C2 بوته، 6=C3 بوته و 12=C4 بوته در مترمربع) بودند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر الگوی کاشت ذرت روی صفات مورد بررسی در ذرت و همچنین تاج خروس معنی دار نبود. اثر تراکم بوته ذرت روی صفات مربوط به عملکرد و اجزای عملکرد ذرت معنی دار ولی روی صفات تاج خروس اثر معنی داری نداشت. اثر تراکم بوته تاج خروس روی صفات گیاهی ذرت و همچنین صفات تاج خروس معنی دار بود. اثر متقابل بین الگوی کاشت و تراکم بوته ذرت روی صفات مورد ارزیابی معنی دار نبود ولی اثر متقابل الگوی کاشت ذرت و تراکم بوته تاج خروس روی عملکرد دانه و بلال ذرت و همچنین صفات تاج خروس معنی دار بود. بالاترین عملکرد دانه ذرت از تیمار الگوی کاشت دو ردیفه ذرت و عاری از علف هرز تاج خروس با 11387 کیلوگرم در هکتار حاصل شد. اثر متقابل بین تراکم بوته ذرت با تراکم بوته تاج خروس روی صفات مورد ارزیابی در ذرت معنی دار نبود ولی روی تاج خروس اثر معنی داری داشت. اثر متقابل سه جانبه نیز بر صفات ارزیابی شده در ذرت اثر معنی دار نداشته ولی بر روی عملکرد و اجزای عملکرد تاج خروس معنی دار بود. افزایش تراکم تاج خروس در واحد سطح باعث کاهش سرعت رشد گیاه، شاخص سطح برگ، تعداد دانه در ردیف بلال، عملکرد دانه و عملکرد بلال گردید. همچنین شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، مجموع ماده خشک بوته، تعداد و وزن دانه تاج خروس در واحد سطح افزایش یافت. با افزایش تراکم بوته ذرت در واحد سطح شاخص سطح برگ، سرعت رشد گیاه، مجموع ماده خشک بوته، عملکرد بلال و عملکرد دانه در واحد سطح افزایش ولی طول بلال، قطر بلال و تعداد دانه در ردیف بلال کاهش یافت. همچنین شاخص سطح برگ تاج خروس افزایش ولی مجموع ماده خشک بوته کاهش یافت. در الگوی کاشت دو ردیفه فقط شاخص سطح برگ، سرعت رشد و وزن خشک بوته ذرت نسبت به کاشت یک ردیفه برتری معنی داری نشان دادند، اما الگوی کاشت یک ردیفه ذرت باعث برتری سرعت رشد گیاه، وزن خشک بوته و شاخص سطح برگ تاج خروس نسبت به الگوی کاشت دو ردیفه ذرت گردید. تیمارهای الگوی کاشت دو ردیفه ذرت با تراکم 12 بوته تاج خروس و الگوی کاشت یک ردیفه ذرت با تراکم 12 بوته تاج خروس در مترمربع بیشترین مجموع ماده خشک بوته، ارتفاع بوته، وزن و تعداد دانه تاج خروس را داشتند. تیمار 7 بوته ذرت با تراکم 12 بوته تاج خروس در مترمربع، بالاترین وزن و تعداد دانه تاج خروس را دارا بود.

این پژوهش با هدف تعیین اثر تنش گرما بر ویژگی های ساختاری و فیزیولوژیک ارقام رایج برنج در استان خوزستان اجرا گردید. آزمایش با دو عامل تاریخ کاشت و رقم به صورت کرت های یکبار خردشده در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و سه تکرار به مدت دو سال 1385) و (1386 در مزرعه ایستگاه تحقیقات کشاورزی شاوور وابسته به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان اجرا شد. سه تاریخ کاشت (15 اردیبهشت، 5 خرداد و 25 خرداد) در کرت های اصلی و 5 رقم برنج شامل هویزه و حمر (متحمل به گرما) عنبوری قرمز و چمپا (حساس به گرما) و رقم پرمحصول دانیال (نیمه متحمل به گرما) در کرت های فرعی قرار گرفتند. نتایج تجزیه مرکب نشان داد که بین تاریخ های کاشت با شرایط حرارتی متفاوت، از نظر عملکرد دانه تفاوت معنی داری بین ارقام برنج وجود داشته و بیشترین عملکرد دانه مربوط به تاریخ کاشت مطلوب (5 خرداد) با میانگین 5096.7 کیلوگرم در هکتار بود. همچنین درمیان ارقام برنج، رقم متحمل به گرمای هویزه با میانگین 4977.6 کیلوگرم در هکتار بر سایر ارقام برتری داشت. میزان کلروفیل برگ پرچم در زمان ظهور 50 درصد خوشه و برداشت، کاملا متاثر از تاریخ کاشت و رقم بود و تاریخ کاشت اول 15) اردیبهشت) بیشترین میزان و رقم هویزه از کمترین مقدار کلروفیل برخوردار بود. با توجه به نتایج تجزیه یکساله، تاریخ کاشت های سوم و اول به ترتیب بیشترین و کمترین ثبات غشای سلولی را داشتند و در هر سه تاریخ کاشت رقم هویزه دارای ثبات بیشتری نسبت به سایر ارقام بود. همچنین از نظر حساسیت محیطی و ثبات عملکرد، رقم هویزه ضمن تحمل بیشتر از پایداری بالاتری نیز برخوردار بود.