مدرس علوم انسانی
سال:1385 | دوره:10 | شماره:(پیاپی 46) ویژه نامه مدیریت |تعداد مقالات:12

در دنیای امروز، فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی، دیگر یک ابزار کار یا منبعی از منابع تولید نیست بلکه محیط و فضای کاری جدید است. این محیط و فضای کاری جدید، زمینه تحولات شگرفی را در سازمان ها فراهم کرده است که از جمله این تحولات، تغییر در شیوه سازماندهی و ارایه شکل های جدید سازمانی نظیر سازمان دانش محور، سازمان شبکه ای، سازمان مجازی و غیره است.در خصوص متاثر شدن ساختارهای سازمانی و ابعاد مختلف آن از IT/IS در طی سه دهه گذشته، تحقیقات زیادی انجام شده است ولی یافته های این تحقیقات متناقض می باشد. از طرف دیگر با توجه به تغییر و تحول در گونه های فناوری اطلاعات، سیستم های اطلاعاتی و تغییر در مصادیق و توانمندی های IT/IS ، تعمیم یافته های تحقیقات گذشته در این زمینه کاهش یافته است. از این رو در این مقاله تلاش شده است تا ضمن تبیین نتایج تحقیقات گذشته، بر اساس مصادیق نوین IT/IS نظیر سیستم های مختلف اطلاعاتی، اینترنت، اینترانت، اکسترانت، ویدئو کنفرانس، پست الکترونیکی و غیره و نیز شناسایی دو متغییر تعدیل کننده، تاثیر IT/IS بر ساختار سازمانی، یک مدل جامع جهت انسجام بخشیدن به ادبیات این موضوع در حوزه تئوری سازمان طراحی و تبیین شود.  به این منظور جهت شناخت بیشتر تاثیر IT/IS بر ساختار سازمان، همچنین تاثیر دو متغییر تعدیل کننده سبک رهبری مدیریت عالی و نگرش وی نسبت به IT/IS بر ساختار سازمانی صنایع قطعه سازی خودروی ایران از سه پرسشنامه استفاده شده است. این پرسشنامه ها تحت عنوان پرسشنامه ارزیابی وضعیت موجود فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی در شر کت ها، پرسشنامه سنجش ساختار سازمانی شرکت ها و پرسشنامه تعیین شیوه و سبک رهبری مدیریت سازمان در بین شرکت های موفق صنایع قطعه سازی خودروی ایران توزیع شد که در هر شرکت، سه نفر از مدیران به پرسشنامه ها پاسخ دادند (مدیر عامل، مدیر منابع انسانی یا اداری و مدیرIT). اطلاعات جمع آوری شده از شرکت ها با استفاده از نرم افزار 11.5 SPSS تجزیه و تحلیل شده و فرضیه های مبتنی بر مدل تحقیق مورد آزمون قرار گرفتند و در پایان مدل جامع طرح سازمانی متناسب باIT/IS ارایه شد.

این پژوهش به منظور شناسایی چالش ها و موانع ارتقای زنان در مشاغل مدیریت سازمان های دولتی اجرا شده است. بررسی ها حاکی از این است که در سال های اخیر تعداد زنان ارتقا یافته به مشاغل مدیریتی افزایش یافته است ولی آنان هنوز سهم اندکی از کل مشاغل مدیریتی برخوردارند. اهداف تحقیق عبارتند از: 1- شناسایی خصوصیات زنان مدیری که توانسته اند به سمت های مدیریت منسوب شوند؛ 2- شناسایی عوامل موثر در احراز پست های مدیریتی و یا نحوه ارتقای زنان به مشاغل مدیریتی؛ 3- شناسایی نوع مهارت ها و قابلیت هایی که بتوان به زنان آموخت تا آنان راحت تر مسوولیت های محول شده مدیریتی را پذیرا باشند؛4- شناسایی موانع ارتقا یا عوامل محدود کننده حضور زنان در مشاغل مدیریتی.اطلاعات لازم از طریق پرسشنامه ای  که به وسیله 256 تفر از مدیران زن شاغل در وزارتخانه ها و سازمان های دولتی تکمیل شده جمع آوری شد. نتایج حاکی از این است که:- اکثر مدیران زن دارای تحصیلات دانشگاهی در رشته های علوم انسانی و متاهل بوده و از سن حدود 40 سال و سابقه خدمت 5-10 سال برخوردارند.- اهم عوامل موثر در احراز پست های مدیریتی و ارتقای مدیران مزبور سوابق درخشان و عملکرد خوب شغلی، تحصیلات بالاتر، تجربه مناسب و پایبندی به ضوابط می باشد.- نوع قابلیت های مورد فراگیری در اولین سمت مدیریت تقویت اعتماد به نفس، قضاوت عادلانه و سایر مهارت های مدیریتی می باشد.- مشکلات مدیران زنان، نگرش سنتی حاکم بر جامعه، عدم برخورداری از مزایا و امکانات برابر عدم پذیرش مدیریت زنان به وسیله زیردستان عنوان شده است.موانع ارتقا به طور عمده تعصب و نگرش های سنتی تصمیم گیرندگان می باشد. به عبارت دیگر، بر اساس تحلیل عاملی انجام شده، موانع اجتماعی- فرهنگی بیش از عوامل فردی و سازمانی عنوان شده است.بر اساس یافته های مزبور پیشنهادهایی به مدیران زن، تصمیم گیرندگان در سازمان ها و دولتمردان ارایه شده است.

موتور محرکه جنبش نرم افزاری در کشور، دانشگاه ها و مراکز علمی- پژوهشی می باشند. آنان که حرکت این موتور محرکه را تنظیم می کنند اندیشمندان، استادان و دانشجویان می باشند. این جنبش که در تولید علمی متجلی می شود، محصول پژوهش های بنیادی، کاربردی و بعضا پژوهش های ارزیابی است. دانشجویان تحصیلات تکمیلی (کارشناسی ارشد و دکترا) می توانند نقش ارزنده ای دراین تولید علم داشته باشند. رساله های دکترا و بعضا کارشناسی ارشد و همین طور مقاله های علمی می توانند محملی برای عرضه محصولات علمی کشور باشند. در واقع دانشگاه ها، نه تنها دانش را انتقال می دهند بلکه از طریق پژوهش های دانشگاهی به خلق دانش جدید و گسترش مرزهای آن اقدام می کنند و دانش کسب شده جدید را در جامعه اشاعه  می دهند. این دانش خلق شده ( تئوری) باید ارزیابی شود. بنابراین در این مقاله پس از بحث در مورد رابطه دانش و تئوری، ضمن نگاهی مختصر به مفهوم تئوری و ارکان سازنده آن معیارهایی برای ارزیابی تئوری های جدید (دانش علمی جدید) ارایه می شود.

روند رو به افزایش سرمایه گذاری های مالی و انسانی، موضوع بهره وری و فناوری اطلاعات را پیش از گذشته واجد اهمیت کرد. تحقیقات، نتایج متفاوتی از بهره وری فناوری اطلاعات را نشان می دهند؛ در حالی که برخی از تحقیقات بهبود و افزایش بهره وری و سودآوری را به فناوری اطلاعات نسبت می دهند، تحقیقات دیگری منافع حقیقی فناوری اطلاعات را ناامید کننده دانسته و ادعا می کنند که فناوری اطلاعات نتوانسته به افزایش بهره وری و ایجاد مزیت اقتصادی کمک کند.تحقیق حاضر به مطالعه بهره وری فناوری اطلاعات در سطح میانی اقتصاد (سطح صنعت) پرداخته و با مطالعه شاخص های کلان اقتصادی و شاخص های صنعت، ارزیابی متفاوتی از معیارهای بهره وری فناوری اطلاعات دارد. نتایج تحقیق میدانی و بررسی اسناد و آمارهای معتبر روشن ساخت که علی رغم عدم وجود تفاوت معنادار بین سرمایه گذاری های مالی و انسانی، شکاف میان بهره وری فناوری اطلاعات در وضع موجود و حدود مورد انتظار وجود دارد. در این مقاله ضمن بیان شاخص های مطالعه و ارایه فرضیه ها و نتایج تحقیق به معیارهای متفاوت ارزیابی بهره وری فناوری اطلاعات پرداخته می شود.

در فرآیند برنامه ریزی استراتژیک، زمان و عدم قطعیت، نقش مهمی ایفا می کنند. تغییرات غیر قابل پیش بینی در محیط، بسیاری از صنایع را زمین گیر ساخته و یا از صحنه رقابت حذف کرده است و پیش بینی ها در مورد آینده را با شکست روبه رو ساخته است. سازمان ها به طور غیر قابل پیش بینی با تکنولوژی های جدید، محصولات جدید و بازارهای جدید رو به رو می باشند و استراتژی های تدوین شده، پاسخگوی نیاز آنها در چنین محیط پویا و متغیری نیست. این فشارها در آینده افزایش نیز خواهد یافت، زیرا که تغییرات تکنولوژیکی، اقتصادی و اجتماعی همچنان رو به گسترش است.بدیهی است که آینده قابل پیش بینی نیست. اما نکته قابل توجه این است که سازمان ها می توانند خود را برای مقابله با آن آماده کنند و این آمادگی سبب ایجاد مزیت رقابتی برای آنها می شود. هر چه عدم قطعیت ها تشدید شود، مزیت رقابتی سازمان هایی که استراتژی های پایدار و مقاوم را در برابر تغییرات تدوین کرده اند، نیز افزایش  می یابد. هدف این مقاله معرفی روشی است که به سازمان ها قابلیت تدوین استراتژی های استوار در شرایط عدم قطعیت را می بخشد و آنها را در جهت مصون کردن استراتژی های خود در برابر تغییرات محیطی هدایت می کند.روش معرفی شده دراین مقاله، از این جهت که روش عمومی تدوین استراتژی را با دو ابزار مقابله با عدم قطعیت، یعنی برنامه ریزی سناریو و سیستم استنتاج فازی ترکیب می کند، از تازگی و نوآوری برخوردار ساخته است. این روش با استفاده از عوامل غیر قطعی در محیط، اقدام به طراحی سناریوهای محتمل پیش روی سازمان کرده و با استفاده از اطلاعات فازی بیان شده به وسیله خبرگان در سیستم استنتاج فازی اقدام به انتخاب استوارترین استراتژی سازمان در مواجهه با سناریوهای طراحی شده می پردازد. این روش به مدیران و برنامه ریزان استراتژیک سازمان ها، کمک می کند تا بتوانند با ارزیابی محیط آینده خویش، به بینش درستی در تدوین استراتژی های سازمان دست یابند و مزیت رقابتی سازمان را در محیط آشفته و متغییر آینده حفظ کنند.این روش به مدیران و برنامه ریزان استراتژیک سازمان ها، کمک می کند تا بتوانند با ارزیابی محیز آینده خویش به بینش درستی در تدوین استراتژی های سازمان دست پیدا کنند و مزیت رقابتی سازمان را در محیط آشفته و متغیر آینده حفظ کنند.

تئوری پیچیدگی، علم مطالعه سیستم های انطباقی پیچیده است. علمی است که تئوری آشوب، تئوری خودسامانی و هندسه بر خالی را در بر می گیرد. این تئوری بر خلاف آشوب که از فیزیک ریشه گرفته، به طور اساسی ریشه در بیولوژی دارد. اگر چه بین هستی شناسی، شناخت شناسی و روش شناسی تئوری پیچیدگی و پست مدرنیست شباهت هایی وجود دارد، ولی نمی توان آن را در گروی پست مدرنیست قرار داد؛ زیرا بین علم پیچیدگی  و پارادایم اثبات گرایی نیز شباهت هایی وجود دارد. در این مقاله با نگاهی به مفهوم پارادایم، سیر تطور مقایسه پارادایم ها با تئوری پیچیدگی، بررسی و ارکان سه گانه پارادایم اثبات گرایی و پست مدرنیست را با پیش فرض های تئوری پیچیدگی مقایسه خواهد شد. در اینجا نتیجه گیری می شود که تئوری پیچیدگی به طور کامل در گروی پست مدرنیسم قرار نمی گیرد.

در میان جریان های موجود در هر زنجیره تامین (مالی، اطلاعات و مواد)، جریان مواد با توجه به سهم آن در بهای تمام شده محصول از اهمیت قابل توجهی برخوردار می باشد. این مقاله سعی بر آن دارد تا با بکارگیری روش الگوریتم ژنتیک، مدلی در جهت تخصیص مناسب سفارش ها در سطوح مختلف زنجیره با توجه به حداقل کردن هزینه های مورد نظر مساله ارایه کند. جواب های مدل ارایه شده بر مبنای الگوریتم ژنتیک با سایر روش های متداول جستجوی الگو همچون Mead Nelder- Latin Hypercube در قالب هزینه مقایسه شده است که شواهد حاکی از برتری روش الگوریتم ژنتیک نسبت به سایر روش ها است.

مطالعات معاونت تحقیقات اقتصادی و اجتماعی وزارت کشاورزی سابق نشان می دهد که ضعف مدیریت در روستاها به خصوص بعد از اصلاحات ارضی سال 1342 مشکلات آسیب شناختی متعددی در حوزه تولید کشاورزی و روابط اجتماعی روستاها به وجود آورده و نتایج خسارت باری برای روند توسعه در کشور و تولید کشاورزی در روستاها به بار آورده است. به همین دلیل مقاله حاضر- نتیجه پژوهشی است که موسسه برنامه ریزی و اقتصاد کشاورزی آن را از نظر مالی تامین کرده است- کوششی برای طراحی ابزار اندازه گیری ( تبدیل متغیرهای اجتماعی- اقتصادی به عناصر ریاضی در فرمول های عام) عملکرد مدیریت روستایی بر اساس نوع فعالیت اقتصادی روستا است؛ به نحوی که با بکارگیری ادواری آن بتوان نقاط ضعف مدیریت روستایی را شناسایی و متغیرهای مورد نیاز را برای اصلاح این نقاط به کار گرفت. برای طراحی این فرمول ها ابتدا عوامل موثر در کاهش یا افزایش کارایی مدیریت در روستا به لحاظ نظری و با رویکردی جامعه شناختی- روانشناختی شناسایی و دسته بندی شده و به یک مدل تحلیلی تبدیل شده اند. این رویکرد با مطالعه اکتشافی در مناطقی نظیر شهمیرزاد، سرگست بندرعباس، نوار شمالی از نور تا رامسر، منطقه زرین دشت فیروزکوه و روستاهای منطقه شاهرود و منطقه کلاردشت مورد اعتبار سازی تجربی نیز قرار گرفته است. سپس این عناصر نظری به متغیرهای قابل اندازه گیری تبدیل و شاخص سازی معادل شده اند. خصلت اجرایی این مدل و فرمول های آن این است که در فرآیند کاربرد و با توجه به شاخص های تغییر اجتماعی- سیاسی و اقتصادی و فرهنگی می توان عناصر آن را با شاخص های جدید جایگزین کرد. به همین جهت این مدل و ابزار اندازه گیری آن خاصیت خوداصلاحگر دارد و تابع زمان و یا مکان و حتی بعد جغرافیای کاربرد و یا نوع فعالیت اقتصادی روستا نمی باشد. از این رو این مدل پس از کاربرد آزمایشی سه تا پنج ساله و پس از اصلاح عناصر آن می تواند در هر مجموعه ای که با مولفه های روستایی همخوان باشد، به کار گرفته شود.

سیستم تولید به هنگام (JIT) به منظور تولید و ارایه محصولات و خدمات مورد نیاز با حداقل موجودی ممکن ارایه شده است. مقاله حاضر با هدف ارایه نمونه ای از کاربرد روش مدلسازی پویایی سیستم برای تحلیل و بهبود رفتار سیستم تولید به هنگام تدوین شده است. در این مقاله ارتباط بین تقاضا برای محصولات، کیفیت محصول تولیدی، موجودی و وضعیت نگهداری ماشین آلات و تجهیزات کارخانه، نرخ تولید و کارآیی عرضه کنندگان در یک سیستم پویا بررسی شده است. در ابتدای مقاله صورت مساله، فرضیه دینامیکی و نمودار علی- معلولی حاکم بر مساله و نمودار جریان سیستم ارایه شده است و در ادامه با توسعه یک مدل دینامیکی رفتار مدل از زوایای مختلف بررسی شده است.

در این مقاله تلاش شده است که با رویکرد روش شناختی- سیستمی میزان اهمیت، مفید بودن و جامع بودن مفهوم ظرفیت محیط جهت سنجش ماهیت محیط بنگاه های ایران بررسی شود. از طریق بررسی ها به شیوه بازنگری متون، مصاحبه با خبرگان مفهوم ظرفیت محیط مورد باز آفرینی قرار گرفته است و بر اساس رویکرد ذهنی، ابعادی بر آن افزوده شده است؛ همچنین اولویت و اهمیت متغیرهای آن تعیین شده است.