علوم و فناوری بذر ایران
سال:1396 | دوره:7 | شماره:2 |تعداد مقالات:10

به منظور ارزیابی تاثیر آرایش های مختلف و روش کاشت بر خصوصّیات کمّی و کیفی بذر گوجه فرنگی رقم کارون، در سال 1391 پژوهشی در دو منطقه استان خراسان رضوی با استفاده از یک آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتورهای اول تا سوم شامل فاصله بین ردیف در سه سطح120، 140 و 160 سانتی متر، فاصله روی ردیف در سه سطح30، 40 و50 سانتی متر و روش کاشت یک و دو طرفه بودند. صفات مورد بررسی عملکرد میوه و بذر، تعداد میوه در بوته و بذر در میوه، وزن هزار دانه و هکتولیتر بذر، درصد و سرعت جوانه زنی بذر بودند. نتایج تجزیه مرکب در مکان داده ها نشان داد افزایش فاصله ردیف ها از 120 به 160 سانتی متر به طور معنی داری تعداد میوه در بوته و بذر در میوه را 11. 4 و 9. 6 درصد افزایش داد. کاهش فاصله روی ردیف از 50 به 30 سانتی متر تعداد میوه در بوته و بذر در میوه، وزن هزار دانه و هکتولیتر بذر را به طور معنی داری به ترتیب 20. 7، 11. 1، 4. 5 و 3. 9 درصد کاهش داد. کشت دو طرفه گوجه فرنگی به طور معنی داری موجب به ترتیب 6. 3، 7. 8، 4. 1 و 1. 8 درصد کاهش در تعداد میوه در بوته و بذر در میوه، وزن هزار دانه و هکتولیتر شد. بیشترین عملکرد میوه و بذر در منطقه رخ از روش کاشت دو طرفه و آرایش کاشت 30×120 و کمترین آنها در منطقه طرق از روش یک طرفه و آرایش 50×140 با به ترتیب 2. 7 و 3. 1 برابر اختلاف حاصل شد. در مجموع روش کاشت دو طرفه با آرایش 30×150 سانتی متر، افزایش کمّیت و کیفیّت توده بذر تولیدی گوجه فرنگی را در پی خواهد داشت.

پژوهش حاضر با هدف ارزیابی اثر نانوپرایمینگ با استفاده از نانولوله های کربنی چند جداره بر تحمل به تنش خشکی بر گونه توسکای ییلاقی انجام گرفت. این مطالعه به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 4 تکرار انجام شد. با استفاده از محلول پلی اتیلن گلایکول 6000 در سطوح 0، 2-، 4-، 6-و 8-بار تنش خشکی در آزمایشگاه بر روی بذرهای پرایم شده با غلظت های 0، 10، 30، 50 و 100 میلی گرم بر لیتر نانولوله های کربنی اعمال شد. نتایج نشان داد اثر نانو پرایمینگ و تنش خشکی بر روی شاخص های درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، وزن تر ریشه، وزن تر ساقه و نسبت وزن تر ریشه به ساقه در سطح احتمال 99% معنی دار است. در تمام سطوح تنش خشکی، بالاترین درصد و سرعت جوانه زنی در تیمار 100 میلی گرم بر لیتر نانوکربن مشاهده شد. همچنین بیشترین وزن تر ریشه و ساقه در تمام سطوح خشکی متعلق به تیمار 30 میلی گرم بر لیتر نانوکربن بود. با توجه به نتایج به دست آمده از این تحقیق می توان نتیجه گرفت که نانو پرایمینگ با نانولوله های کربنی چندجداره موجب بهبود صفات جوانه زنی بذر درخت توسکا در شرایط تنش خشکی خواهد شد.

میزان تحمل به شوری شش گونه هالوفیت(Halochnemum strobilaceum, Halostachys belangeriana, Salsola tomentosa, Salicornia europea, Halopeplis perfoliata, Salsola crassa) در مرحله جوانه زنی در برابر غلظت های صفر، 1، 2، 3، 4 و 5 % کلرید سدیم ارزیابی شد. در غلظت های 1 و 2% کلرید سدیم همه بذرها همانند آب مقطر به طور کامل جوانه زدند. با افزایش سطح کلرید سدیم، تفاوت بین این گونه ها آشکار شد. سه گونه دوم (متعلق به سواحل دریاچه نمک مهارلو) در مقایسه با سه گونه اول (متعلق به بیابان های گاوخونی) متحمل تر بودند. در این بین، متحمل ترین گونه S. europea بود. در مرحله دوم آزمایش ها و برای بررسی تاثیر اسید جاسمونیک بر جوانه زنی بذر در تنش شوری با غلظت های بالای کلرید سدیم، بذرها با اسید جاسمونیک (صفر، 0. 01، 0. 1، 1، 10 و 100 میکرومولار) پرایم شدند و در ظروف پتری تحت غلظت های مختلف کلرید سدیم قرار گرفتند: 3، 4 و 5% برای گونه های منطقه گاوخونی و 4 و 5% برای گونه های منطقه مهارلو. برای افزایش ویژگی های جوانه زنی در سطوح بالای کلرید سدیم، پرایمینگ با یک میکرومولار اسید جاسمونیک بیشترین تاثیر را داشت. با افزایش غلظت اسید جاسمونیک ( از 10 تا 100 میکرومولار) اثرات بازدارنده اسید جاسمونیک بر جوانه زنی گونه های مذکور ظاهر شد.

به منظور بررسی تأثیر اعمال سطوح مختلف تنش شوری بر خصوصیات جوانه زنی و رشد اولیه گیاه دارویی نوروزک، آزمایشی در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در آزمایشگاه فیزیولوژی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. در این آزمایش سطوح مختلف تنش شوری شامل شاهد (0)، 25، 50، 75، 100، 125، 150، 175 و 200 میلی مولار از نمک های کلرید سدیم و کلرید کلسیم با نسبت 10 به 1 بکار برده شد. با افزایش شدت شوری درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، شاخص بنیه بذر و وزن گیاهچه نوروزک به طور معنی داری (در سطح یک درصد) کاهش یافت. به منظور تعیین بهترین مدل رگرسیونی برای توصیف واکنش جوانه زنی بذر گیاه نوروزک به شوری چهار مدل خطی، درجه دوم، دوتکه ای و لجستیک برازش داده شد. برای درصد جوانه زنی، سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه و شاخص بنیه بذر مدل دوتکه ای با RMSE به ترتیب برابر 3. 22، 0. 2، 0. 25 و 0. 4و R2 به ترتیب برابر 0. 99، 0. 98، 0. 99 و 0. 99 و برای وزن گیاهچه مدل لجستیک با RMSE و R2 برابر 0. 01 و 0. 98 به عنوان مدل برتر محسوب می شوند. بررسی این مدل ها نشان داد میزان کاهش مؤلفه های جوانه زنی بذر گیاه نوروزک تا حدود 90 میلی مولار اختلاف معنی داری با شاهد نداشت. بذور این گیاه قادرند طی مراحل جوانه زنی و سبز شدن تا حد شوری 90 میلی مولار نمک (هدایت الکتریکی نه دسی زیمنس بر متر) را بدون کاهش معنی دار در مؤلفه های جوانه زنی تحمل کنند.

به منظور تعیین اثرات محلول پاشی اوره و عناصر ریزمغذی در دوره رشدی گیاه مادری بر جوانه زنی، بنیه و سبز شدن بذور تولیدی نخود (رقم کابلی) آزمایشی به صورت طرح بلوک های کاملاً تصادفی با 12 تیمار در سه تکرار طی سال زراعی 93-92 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. تیمارهای آزمایشی عبارت بودند از محلول پاشی با شش سطح: شاهد (محلول پاشی با آب)؛ محلول پاشی اوره (2 %)؛ محلول پاشی اوره (2 %) + سولفات روی (2 در هزار)؛ محلول پاشی اوره (2 %)+ سولفات آهن (3 در هزار اوره (2 %)+ سولفات روی (2 در هزار) و آهن (3 در هزار)؛ اوره + محلول پاشی با کود کامل (3 در هزار حاوی عناصر ریزمغذی 500 قسمت در میلیون) و محلول پاشی با دو سطح، یک مرحله ای (در آغاز گلدهی) و دو مرحله ای (یکی در آغاز گلدهی و یکی در مرحله دانه بندی) که در مجموع 12 تیمار را شامل گردید. نتایج نشان داد تأثیر تیمارهای محلول پاشی بر درصد جوانه زنی معنی دار نشد ولی بیشترین سرعت جوانه زنی به ترتیب از تیمارهای دو بار محلول پاشی اوره+ روی+ آهن و تیمار اوره+کودکامل در مرحله گلدهی و دانه بندی به دست آمد. بیشترین طول ریشه چه، ساقه چه و گیاهچه و وزن خشک گیاهچه را تیمار دو مرحله محلول پاشی اوره+ روی+ آهن در آغاز گلدهی و دانه بندی مشاهده شد که در سطح 1 % معنی دار بود. تیمار دو مرحله محلول پاشی اوره+روی+آهن بیشترین تاثیر را بر میزان بنیه بذر داشت.

با توجه به ارزش بومی سازی طراحی مناظر و استفاده از گراس ها و نقش بسزای آنها در فضای سبز شهری، دو آزمایش در شرایط ژرمیناتور با هدف بررسی تیمارهای هیدروپرایمینگ و اسموپرایمنیگ بر جوانه زنی و رشد گیاه چچم سخت (Lolium rigidum) اجرا گردید. در آزمایش اول اثرات هیدروپرایمینگ در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تیمار و چهار تکرار بررسی شد. تیمارها شامل: بذر خشک (شاهد) و خیساندن بذر در آب مقطر در سه زمان 12، 24 و 48 ساعت بود. آزمایش دوم جهت بررسی اسموپرایمینگ به صورت فاکتوریل با طرح پایه کاملا تصادفی در چهار تکرار اجرا گردید. فاکتور اول سه سطح پرایمینگ (بذور تیمارشده با آب مقطر (شاهد)، نیترات پتاسیم 0. 2% و کلرید سدیم (45 ds/m) و فاکتور دوم سه زمان پرایمینگ (12، 24 و 48 ساعت) بود. درصد و سرعت جوانه زنی، طول و وزن تر و خشک ریشه چه و ساقه چه، متوسط سبز شدن روزانه و شاخص بنیه بذر اندازه گیری شدند. نتایج آزمایش اول نشان داد، تاثیر پیش تیمار بذر با آب مقطر نسبت به شاهد در تمامی زمان ها بر روی اکثر صفات معنی دار (P<0. 01) شد. نتایج آزمایش دوم حاکی از تاثیر اسموپرایمنیگ، به خصوص نیترات پتاسیم به مدت 12 ساعت بر بهبود درصد و سرعت جوانه زنی و شاخص های رشد اولیه چچم بود. در نهایت، اثرات اسموپرایمینگ نسبت به شاهد و هیدروپرایمینگ قابل توجه بود.

به منظور بررسی روند پاسخ صفات رویشی و فیزیولوژیک گندم رقم مروارید به پیش تیمار زیستی قارچ های Piriformospora indica(Pi وTrichoderma virens(Trich، در شرایط شور، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار به اجرا درآمد. عامل های آزمایش شامل هفت سطح شوری (صفر، 40، 80، 120، 160، 200، 240 میلی مولار NaCl) و پیش تیمار زیستی قارچی شامل چهار سطح (عدم تلقیح، تلقیح با قارچPi، تلقیح با قارچ Trichو تلقیح همزمان دو قارچ)بود. نتایج تجزیه رگرسیونی بیانگر خطی بودن پاسخ بعضی از صفات از جمله قطر ساقه، تعداد برگ سبز در بوته، وزن تر و خشک شاخساره و محتوای نسبی آب برگ (RWC) نسبت به سطوح شوری بود. این صفات، با افزایش غلظت NaCl از صفر تا 240 میلی مولار، بین 13 تا 43 درصد کاهش نشان دادند. از طرفی، عکس العمل صفاتی چون ارتفاع بوته، وزن تر و خشک ساقه، و وزن تر برگ به صورت کاهشی ولی از نوع معادل ها ی دو تکه ای بود. از سوی دیگر، پیش تیمار بذر با قارچ های همزیست به ویژه Pi و Trich+Pi رشد رویشی و محتوای آب نسبی برگ را به صورت قابل توجهی افزایش داد. همچنین نشت الکترولیت در اثر افزایش تنش شوری روند افزایشی داشت ولی پیش تیمار زیستی بذر شیب افزایش آن را نسبت به تیمار شاهد کاهش داده و از آسیب بیشتر به گیاه جلوگیری کرد. در مجموع، نتایج بیانگر نقش مثبت همزیستی بذر گندم با قارچ های P. indica و T. virens به ویژه در شرایط شور می باشد.

جهت بررسی اثر پرایمینگ با نیترات پتاسیم بر عملکرد و اجزای عملکرد سه رقم سویا تحت تأثیر مدیریت های خاکورزی، آزمایشی در مزرعه پژوهشی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج در تابستان و پاییز 1393 انجام شد. طرح آزمایشی به صورت کرت های خردشده فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. به طوری که خاک ورزی (خاک ورزی متداول و بدون خاک ورزی)به عنوان عامل کرت اصلی و پرایمینگ (پرایمینگ با محلول 0. 4 درصد نیترات پتاسیم و بدون اعمال پرایمینگ) و رقم های ویلیامز، L17 و نکادر، به صورت فاکتوریل به عنوان عامل در کرت های فرعی قرار گرفتند. صفات مورد بررسی در این مطالعه شامل تعداد بوته در واحد سطح، ارتفاع بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، تعداد دانه در غلاف، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و شاخص برداشت بود. نتایچ بیانگر تاثیرپذیری تراکم بوته و عملکرد دانه از سیستم های خاک ورزی، رقم و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد می باشد. مطالعه و بررسی اثر متقابل سیستم های خاک ورزی و پرایمینگ بر تراکم بوته نشان داد که تراکم بوته تحت تاثیر سیستم خاک ورزی و پرایمینگ در سطح احتمال 1 درصد قرار گرفت به گونه ای که بیشترین تعداد بوته در زمان بدون انجام پرایمینگ و سیستم خاک ورزی حفاظتی با 25. 33 بوته مشاهده شد. عملکرد دانه، اجزاء عملکرد و ارتفاع گیاه در تیمار های آزمایشی مورد مقایسه قرار گرفتند. نتایج نشان داد که عملکرد دانه به طور معنی داری با پرایمینگ بذر کاهش پیدا کرد (3. 09 و 1. 93 تن در هکتار به ترتیب برای شاهد(بدون پرایمینگ) و پرایمینگ با نیترات پتاسیم). رقم ویلیامز در اکثر صفات به جزء تعداد دانه در غلاف، ارتفاع و شاخص برداشت نسبت به دیگر ارقام برتری داشت. رقم نکادر به دلیل برخورد دوره پر شدن دانه با دماهای پایین نتوانست به پتانسیل واقعی خود برسد. رقم ویلیامز در سیستم خاک ورزی متداول بیشترین عملکرد به مقدار 3559 کیلو گرم در هکتار تولید نمود. همچنین در خاک ورزی حفاظتی رقم L17 با تولید 2385 کیلوگرم در هکتار عملکرد بیشتری نسبت به سایر ارقام داشت ولی این تفاوت معنی دار نبود. در سیستم های خاکورزی حفاظتی با افزایش تراکم بوته در واحد سطح می توان کاهش عملکرد ناشی از فشردگی خاک را جبران نمود.

به منظور ارزیابی برخی مدل های رگرسیونی غیرخطی برای تخمین دماهای کاردینال جوانه زنی بذر علف هرز مهاجم ارشته خطایی(Lepyrodiclis holosteoides)، پژوهشی در آزمایشگاه تنوع زیستی پژوهشکده علوم محیطی دانشگاه شهید بهشتی اجرا شد. در این آزمایش بذور تحت تأثیر هشت تیمار دمایی (صفر، 5، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی گراد) و پتانسیل رطوبت ( 0، 0. 2-، 0. 4-، 0. 6-و 0. 8-بار) در چهار تکرار قرار گرفتند و درصد و سرعت جوانه زنی بذور محاسبه شدند. برای بررسی و پیش بینی سرعت جوانه زنی نسبت به دما از مدل های دندان مانند، دو تکه ای و بتا 4 و 5 پارامتری استفاده گردید. به منظور ارزیابی و تعیین نکویی برازش مدل های مختلف جوانه زنی از برآوردگرهای آماری شامل ریشه دوم میانگین مربعات خطا (RMSE)، شاخص آکائیک (AIC) و ضریب تبیین (R2) استفاده شد. بالاترین درصد جوانه زنی در دمای 20 درجه سانتی گراد با 72 درصد بدست آمد. نتایج نشان داد که مدل های 4 و 5 پارامتره بتا در مقایسه با دیگر مدل ها، توانست توصیف بهتری را از واکنش سرعت جوانه زنی ارشته خطایی نسبت به دما ارائه کنند که دلیل آن R2 بالاتر (برای هر دو مدل 0. 99) و AIC (73. 16-و 73. 27-) و RMSE (0. 0092 و 0. 0091) پایین تر در این مدل ها بود. بطور کلی دماهای پایه، بهینه و حداکثر ارشته خطایی به ترتیب 4. 29، 19. 76 و 37. 55 درجه سانتی گراد با مدل 4 پارامتره بتا و 4. 22، 19. 72 و 37. 83 درجه سانتی گراد با مدل 5 پارامتره بتا تخمین زده شد. یافته های به دست آمده این تحقیق می تواند در پیش بینی جوانه زنی ارشته خطایی در شرایط دمایی مختلف استفاده شود.

به منظور ارزیابی میزان جوانه زنی توده های بذر در مراحل اولیه شروع آزمون جوانه زنی، به عنوان یک روش سریع برای ارزیابی بنیه بذرها، نمونه بذر از بیست توده بذر کلزا، از چهار رقم مختلف (اکاپی، هایولا 401، اپرا و لیکورد) که در سالهای 1386 تا 1390 تولید شده بودند، تهیه شد. آزمون جوانه زنی استاندارد بذرها در آزمایشگاه تحقیقات بذر و آزمون توانایی ظاهرشدن گیاهچه این توده های بذر در خاک در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. نتایج نشان داد که درصد جوانه زنی نهایی، درصد گیاهچه عادی و متوسط زمان جوانه زنی توده های بذر به ترتیب با ضریب همبستگی (r) 0. 84، 0. 89 و0. 82 با ظاهرشدن بذرها در خاک همبستگی داشتند. تعداد بذرهای جوانه زده در مراحل ابتدایی جوانه زنی، بطورمعنی داری با ویژگی های جوانه زنی و همین طور ظاهر شدن گیاهچه بذرها همبستگی داشت، به طوری که درصد جوانه زنی توده های بذر در روز دوم و سوم، با متوسط زمان جوانه زنی به ترتیب با ضریب همبستگی (r) 0. 97 و0. 92، با درصد گیاهچه عادی 0. 88 و0. 81 و با درصد ظاهر شدن گیاهچه در خاک به ترتیب 0. 83 و 0. 83 همبستگی داشتند. بنابراین می توان نتیجه گرفت که درصد بذرهای جوانه زده در مراحل ابتدایی شروع جوانه زنی، می تواند به عنوان شاخصی برای ارزیابی بنیه بذر مورد استفاده قرار گیرد.