بررسی مسائل اجتماعی ایران
سال:1389 | دوره:1 | شماره:4 |تعداد مقالات:9

کارتن خوابی پدیده ای است که سابقه زیادی در کشور ما ندارد و در چند سال اخیر توجه عمومی را به خود جلب کرده است. این مطالعه با روش تحقیق کیفی و با استفاده از رویکرد «مسیر بی خانمانی» به جستجوی علل و ریشه های کارتن خوابی در شهر تهران پرداخته است. داده های این تحقیق از مصاحبه های عمیق با سی و دو کارتن خواب مرد شهر تهران بدست آمده و با استفاده از روش تئوری مبنایی مراحل کار تدوین و نتایج تحلیل شده اند. نتایج نشان می دهد سه مساله مهم اعتیاد به مواد مخدر، ناتوانیهای جسمی و روانی و عدم تطابق با محیط پس از مهاجرت از عوامل تسهیل کننده ورود افراد به مسیر بی خانمانی هستند.

به رغم آن که از چند سال گذشته نگرش بیمارانگارانه به اعتیاد مورد توجه اندیشمندان علوم اجتماعی و مدیران اجرایی قرار گرفته اما به نظر می رسد بخش قابل توجهی از مردم هنوز اعتیاد را جرم می دانند و نه بیماری. مقاله حاضر با تکیه بر نظریه پزشکی شدن انحراف و با هدف شناسایی نگرش مردم در مورد اعتیاد و عوامل مرتبط با آن انجام شده است. گردآوری اطلاعات بر اساس نظرخواهی از 323 نفر از شهروندان تهرانی صورت گرفته است. نتایج نشان می دهد فقط 25 درصد از پاسخگویان بطورکامل موافق نگرش درمانی هستند. در مجموع رشد نگرش های نوگرایانه، افزایش آگاهی، نگرش مثبت به تشکل های مدنی فعال در زمینه درمان و حمایت از معتادان، تحصیلات بالاتر و ارتقاء پایگاه اقتصادی اجتماعی افراد امکان پذیرش اعتیاد به عنوان بیماری را بیشتر می کند.

مقاله حاضر به روش کیفی و با استفاده از تکنیک های مصاحبه، مشاهده و بررسی اسناد و مدارک مکتوب و ادبیات شفاهی مرسوم در مورد مصرف مواد درصدد است تا هنجارهای تسهیل کننده مصرف مواد را در میان پنج خرده فرهنگ بزرگ قومی ایران (در قالب 10 استان) را بررسی کند. به منظور شناخت هنجارهای تسهیل کننده مصرف مواد اعتیادآور در میان خرده فرهنگ ها سه حوزه مورد تاکید و هنجارهای موجود در هر یک از این حوزه های مورد مطالعه قرار گرفت.: 1- توصیه های دارویی و درمانی، 2- باورهای عامیانه و جملات و ضرب المثل ها و 3- آداب و رسوم خاص. بر اساس یافته ها در هر سه حوزه مشخص شده در میان همه خرده فرهنگ های مورد بررسی هنجارهایی وجود دارد که تسهیل کننده مصرف مواد مخدر هستند.

هدف از پژوهش حاضر مقایسه ویژگی های شخصیتی، احساسات عاطفی و روابط با همسر در زنان همسر معتاد و زنان همسر سالم است. این پژوهش به روش مقطعی (علی مقایسه ای) بین دو گروه زنان همسر معتاد و زنان هسر سالم انجام شد. در کل 400 نفر از زنان (200 زن همسر معتاد و 200 زن همسر سالم) مورد مطالعه قرار گرفتند. نتایج نشان می دهد احساسات منفی از قبیل بدگمانی و بی اعتمادی، حقارت و ناتوانی، خجالت و شرمندگی، ترس و نگرانی، عدم امنیت، ناامیدی و پرخاشگری زنان همسر معتاد نسبت به زنان همسر سالم بیشتر است. زنان همسر معتاد از پایداری هیجانی و وظیفه شناسی کمتری نسبت به زنان همسر سالم برخوردارند، همچنین زنان همسر معتاد از حضور همسر در منزل، حمایت عاطفی، حمایت اقتصادی و رضایت جنسی از همسر ابراز رضایت کمتری داشتند.

پرسش عمده تحقیق حاضر بررسی علل اجتماعی مصرف سیگار در بین زنان و دختران بالای 13 سال در سطح شهر تهران است. مبنای نظری این مقاله را نظریه های گیدنز، سادرلند و برایت وایت و گزینش عقلانی، تشکیل می دهند. این تحقیق، با روش پیمایش که با حجم نمونه 347 نفر و با پرسشنامه در شهر تهران انجام شده است. نتایج مدل تحقیق نشان می دهد که شش متغیر واکنش اجتماعی، عاملیت، هنجارشکنی، رهایی از فشار عصبی، سیگاری بودن همسر و ریسک به طور همزمان بر مصرف پنهانی سیگار موثرند و تعداد سیگار مصرفی، همزمان با واکنش شرمنده ساز و سنت گرایی در ارتباط است.

اعتیاد از جمله مسائل اجتماعی در ایران است که در دهه های گذشته در ساخت اجتماعی اش دگرگونی هایی ایجاد شده است. موضوع تحقیق حاضر، چگونگی ساخت یابی اجتماعی اعتیاد در ایران است. در این تحقیق به منظور تحلیل این موضوع، از مدل نظری واقع گرایی تحلیلی استفاده شده است. نظریه اساسی در این مدل، نظریه اراده گرایانه کنش است که پارسونز در دوره نخست تلاش نظریش آن را بسط و توضیح داد. روش اصلی نیز تحلیل ثانویه است. مبنای تامین داده ها به منظور تحلیل، داده های پژوهش های کلان و عمدتا ملی است که پیش از این صورت گرفته است. بر اساس مدل مذکور و با استفاده از روش تحلیل ثانویه، ابعاد عینی مورد بررسی قرار گرفته و الگوی تغییر مصرف و توزیع در ایران توضیح داده شده است. همچنین ابعاد ذهنی و الگوی تغییر نگرشی در خصوص اعتیاد نیز مورد بررسی قرار گرفته است.

این مقاله به معرفی روش های برآورد تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر می پردازد. مصرف کنندگان مواد مخدر را می توان به عنوان یک جمعیت پنهان در نظر گرفت، زیرا شناسایی و دسترسی به آنها دشوار است. بنابراین، مطالعه ویژگی های مصرف کنندگان و تعداد آنها مستلزم به کار گرفتن روش های خاصی است. استفاده از پیمایش عمومی برای برآورد جمعیت هدف مصرف کنندگان مواد مخدر با مشکلات تورش مشاهده و انتخاب است. متخصصان روش های غیرمستقیمی را برای برآورد حجم جمعیت های پنهان ابداع کرده اند. روش ضریبی و روش صید- صید مجدد (نمونه- نمونه مجدد) دو روش عمده از روش های غیر مستقیم هستند که در برآورد تعداد مصرف کنندگان مواد مخدر هم کاربرد دارند. این روش ها غیرمستقیم هستند زیرا به جای مراجعه مستقیم به اعضای جمعیت مورد بررسی، بر فهرست های متشکل از نام های ثبت شده اعضای جمعیت پنهان مبتنی هستند. مقاله حاضر به معرفی این دو روش می پردازد.

مطالعه حاضر تلاش دارد تا با اتکاء به تئوریهای کنترل اجتماعی، یادگیری و بوم شناسی انسانی به بررسی تاثیر آسیب زایی محله، کنترل خانوادگی، انسجام خانوادگی، حساسیت خانواده به مصرف مواد مخدر توسط فرزندان، و تاثیر داشتن دوستان کجرو بر مصرف مواد مخدر بپردازد. جامعه آماری این مطالعه نوجوانان و جوانان 15 تا 29 مراکز شهرستان های استان مرکزی و حجم نمونه 4000 بوده، اطلاعات با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شده است و با استفاده از نرم افزار لیزرل تحلیل شده است. نتایج نشان می دهد که تاثیر دوستان کجرو و دارای تجربه مصرف مواد مخدر بیش از سایر عوامل بوده است. متغیر انسجام فقط بطور مستقیم تاثیرگذار بوده و تاثیر آسیب زایی محله عمدتا از طریق دوستان و تاثیر مستقیم آن اندک بوده است.

در مورد برآورد هزینه های مواد مخدر در ایران گرچه دستگاه های مختلف فعال در این امر به فراخور حوزه تحت پوشش خود اقداماتی انجام داده اند و ستاد مبارزه با مواد مخدر در برخی مقاطع زمانی برآوردهایی را در این خصوص منتشر کرده است، ولی هیچگاه این برآوردها همانند دیگر کشورها به صورت نظام مند و مبتنی بر روش شناسی مشخص انجام نشده است. این مقاله ضمن بررسی برآوردهای پیشین، با استناد به روشی تحت عنوان گروه های اجتماعی پرداخت کننده هزینه ها، در سطح کلان، و همچنین با استفاده از متدولوژی گروه لوین در اقتصاد مواد مخدر ایالات متحده امریکا، در سطح محاسبات خرد، به برآورد هزینه های گروه های مختلف مصرف کنندگان، غیر مصرف کنندگان (جامعه) و دولت پرداخته است. افزون بر این، با تقسیم بندی هزینه ها به هزینه های مستقیم، غیر مستقیم و جنبی، هر یک از انواع هزینه را متاثر از شیوه پرداخت، طبقه بندی کرده است.