علوم و تکنولوژی محیط زیست
سال:1391 | دوره:14 | شماره:3 (مسلسل 54) |تعداد مقالات:11

نیتریفیکاسیون فرآیند اکسیداسیون میکروبی آمونیم به نیترات در خاک است که همراه با هدر رفت نیترات و آلودگی منابع آب و خاک می باشد. مواد شیمیایی ممانعت کننده فرآیند نیتریفیکاسیون اصولا جهت کاربرد در کشت محصولات باغبانی مخصوصا سبزیجات که عمدتا به صورت تازه مصرف می شوند و همچنین افزایش بازده کارآیی کودهای نیتروژنه توسعه یافته اند. کاربرد همزمان این ترکیبات با کودهای آمونیمی باعث تثبیت تغذیه آمونیمی و متعاقبا تجمع کم تر نیترات و اگزالات در سبزیجات و همچنین آلودگی کم تر آب های زیرزمینی می شود.در این مطالعه کارآیی کلراید به دو شکل کلراید پتاسیم و کلراید آمونیم در مقایسه با  3و 4-دیمتیل پیرازول فسفات (DMPP) به عنوان یک ممانعت کننده استاندارد نیتریفیکاسیون به صورت آزمایش گلدانی تحت شرایط کنترل شده مورد بررسی قرار گرفت.نتایج نشان داد که DMPP به طور موثری از نیتریفیکاسیون در خاک در طول مدت آزمایش (هفت هفته) ممانعت نمود. از سویی دیگر کلراید به هر دو شکل کلرید آمونیم و کلرید پتاسیم در مقایسه با کنترل طی هفت هفته از شروع آزمایش، به طور معنی داری از نیتریفیکاسیون ممانعت نمود. اثرات ممانعت کنندگی کلراید رابطه مثبتی با غلظت های کاربردی کلراید داشت، به طوری که غلظت 500 میلی گرم بر کیلوگرم خاک ممانعت موثرتری را در مقایسه با غلظت های 250 و 100 میلی گرم بر کیلوگرم خاک طی یک دوره 5 هفته آزمایش باعث گردید. نتایج همچنین بیانگر آن است که جدا از ممانعت کننده های تجاری نیتریفیکاسیون، کلراید همچنین می تواند به طور معنی داری از اکسیداسیون میکروبی آمونیم در خاک ممانعت کند. لذا در مناطقی که کلراید مشکلی جهت خاک نمی باشد کاربرد فرم های کلریدی نیتروژن احتمالا بتوانند کارآیی کود نیتروژنه را به طور چشمگیری افزایش دهد.

پذیرش راهبرد توسعه پایدار در ابعاد جهانی و تمایل به بهره گیری از آن در بخش های مختلف، لزوم تدوین و طراحی روشی جامع و فراگیر را در دستیابی به این راهبرد تقویت می نماید. از سوی دیگر پیچیدگی ذاتی در اندرکنش بین اقتصاد، اجتماع و محیط زیست و تاثیر اساسی آن بر جامعه، نیازمند به کارگیری مدلی کارآ در سیستم های شهری شده است.این مقاله با استفاده از مدل های سیستم پویایی روشی را برای یافتن ارتباط علی-سببی میان حمل و نقل و سایر بخش های توسعه پایدار ارایه داده است.با در نظرگیری مطالعه موردی برای کلان شهر مشهد، نتایج شاخص ها در فاصله سال های 1388 تا 1408 مشخص شده است. در ادامه، 15 سناریو مورد ارزیابی قرار گرفته و الگوی مدیریتی مناسبی بر اساس بهبود شاخص های زیست محیطی در این شهر پیشنهاد شده است.در این ارزیابی، سناریوی افزایش قیمت حامل های انرژی و اعمال محدودیت برای تردد خودروهای تک سرنشین، بیشترین تاثیر را بر روی شاخص ها گذاشته و توانسته است رشد شاخص های زیست محیطی را طی 20 سال آینده بهینه نماید.

با توجه به اهمیت اندازه گیری فلزات سنگین در هوا در چارچوب این مقاله میزان غلظت فلزات سنگین (سرب و کادمیوم) هوا اندازه گیری و تحلیل گردیده است. نمونه برداری هوا توسط دستگاه نمونه برداری با حجم بالا (High Vloum Sampler) در فصول مختلف سال انجام پذیرفت و پس از آماده سازی نمونه ها، میزان غلظت فلزات سنگین به روش جذب اتمی تعیین گردید.نتایج حاصل به وسیله نرم افزار آماری Spss مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت، میانگین غلظت سرب و کادمیوم در نیمه دوم سال به ترتیب 0.41 mg/m3 و 0.04 بوده که در مقایسه با مقادیر استاندارد سرب و کادمیوم1.50 mg/m3) ، (0.15 غلظت این فلزات از حد استاندارد کم تر می باشد. نتایج موید این نکته است که میزان فلزات سنگین (سرب و کادمیوم) وابسته به شرایط محیطی به ویژه تلاطم هوا و میزان بارندگی بوده به طوری که در هنگام بارندگی میزان آلودگی به شدت کاهش یافته و در هنگام وارونگی هوا به علت تجمع آلاینده ها و عدم پخش آن ها آلودگی افزایش یافته است. نکته قابل توجه این است که میزان غلظت فلزات سنگین حتی در شرایط وارونگی از میزان استاندارد تعیین شده توسط مراجع بین المللی کم تر بوده است.

یک گندزدای خوب برای استفاده در آب و فاضلاب می بایست در رقت های خیلی کم بر میکروارگانیسم ها اثر کشندگی مناسب داشته باشد، برای انسان و حیوانات اثرات سمی اندکی داشته و اثرات و صدمات نامطلوب زیست محیطی آن ناچیز باشد. جستجوی گندزداهای غیر کلره ای که با همان اثر ضد عفونی کنندگی فاقد محصولات جانبی مضر باشند، همچنان ادامه دارد. محلول پراکسید هیدروژن با فرمولاسیون پایدار به همراه مقادیر جزئی یون نقره (با نام تجاری نانوسیل)، امروزه به عنوان یک گندزدای کارآمد جهت مصارف گوناگون ضدعفونی سطوح، گندزدایی میوه و سبزیجات، آب شرب و زدایش فیلم میکروبی تجهیزات پزشکی استفاده می شود.این مطالعه از نوع تجربی است. در این پژوهش پساب خروجی از تصفیه خانه فاضلاب شهر قم، تحت اثر گندزدایی توسط کمپلکس پراکسید هیدروژن-یون نقره قرار گرفت. از شش غلظت مختلف گندزدا استفاده شد. عملیات نمونه برداری در فصل بهار سال 1385 به صورت روزانه انجام یافت و حجم نمونه 12 عدد بود.نتایج نشان داد که در غلظت 80 mg/L و زمان تماس یک ساعت، 2.1 واحد لگاریتم حذف کلیفرم های مدفوعی صورت گرفت. در غلظت 240 mg/L حذف کلیفرم های مدفوعی به 3.6 واحد لگاریتم و در غلظت 480 mg/L نانوسیل، به بالاتر از 5.3 واحد لگاریتم رسید. در حاصل ضرب غلظت-زمان حدود 5800 (mg/l).min و بیشتر از آن، شرایط استاندارد سازمان حفاظت محیط زیست ایران جهت تخلیه به آب های سطحی و مصارف کشاورزی (حداکثر (MPN/100ml=400 برآورده شد.با وجود مزایای عمده کمپلکس پراکسید هیدروژن- یون نقره در گندزدایی آب و فاضلاب، از جمله عدم تولید ترکیبات جانبی مضر، ایجاد باقی مانده قابل اندازه گیری، سهولت انتقال و نگه داری و عدم تولید بوهای ناخوشایند، به نظر می رسد، به کارگیری آن برای گندزدایی پساب ثانویه فاضلاب شهری به دلیل مصرف مقادیر فراوان تا احراز شرایط استاندارد، چندان مقرون به صرفه نیست. به کارگیری این گندزدا پس از فرایندهای ثالثیه تصفیه فاضلاب نظیر فیلتراسیون، احتمالا به مصرف مقادیر کم تری از گندزدا منجر خواهد شد.

رنگ زاهای آزو به عنوان دسته ای از رنگ زاها، کاربردهای گوناگونی در صنایع مختلف دارند که پتانسیل جهش زایی و سرطان زایی برخی از این نوع رنگزاها در مطالعات اولیه معلوم شده است. مواد رنگزای آزو نه تنها رنگ نامطلوبی به آب می دهد، بلکه این رنگ زاها دارای پتا نسیل جهش زایی و سرطان زایی در افراد بوده و سبب تولید محصولات جانبی سمی در محیط های آبی می گردد. هدف از این تحقیق کاربرد آهن عنصری به عنوان یک روشی موثر برای حذف رنگ آزوی اسید زرد 36 از محلول های آبی بوده است. این آزمایش در یک مقیاس آزمایشگاهی انجام یافته است. در این آزمایش یک محلول سنتتیک از رنگ مورد نظر ساخته شد و کارایی حذف پودر آهن در حذف رنگ اسید زرد 36 از محلول های آبی بررسی شده و تاثیر پارامترهای مختلف از قبیل زمان تماس، pH و میزان پودر آهن در کارایی حذف به وسیله پودر آهن بررسی گردید. نتایج آزمایش ها نشان داد که pH محلول در دستیابی به حداکثر حذف بسیار موثر می باشد. همچنین از نتایج آزمایش ها می توان دریافت که زمان حلالیت پودر آهن در شرایط اسیدی به عنوان یک عامل بسیار مهم در دستیابی به حداکثر حذف رنگ موثر است. به طوری که با افزایش زمان حلا لیت پودر آهن، زمان رنگبری کاهش می یابد. نتایج آزمایش ها نشان داد که pH نقش بسیار مهمی در کارایی حذف رنگ دارد و بیشترین کارایی حذف رنگ درpH های پایین مشاهده شد. به طوری که با افزایش pH از 3 به 11 با پودر آهن 3.33 گرم در لیتر و زمان تماس 100 دقیقه درصد حذف از حدود 94.84% به 16.24% کاهش می یابد. در مجموع با توجه به سهولت روش و کارایی مناسب این سیستم، استفاده از این روش جهت حذف رنگ های آزو از محیط های آبی توصیه می شود.

تصفیه بیولوژیکی به عنوان موثرترین شیوه به منظور حذف مواد آلی موجود در مواد زاید جامد شهری شناخته شده است. تصفیه بیولوژیکی شامل کمپوست هوازی و هضم بی هوازی می باشد و در حال حاضر روش بی هوازی به عنوان یک تکنیک مناسب برای تولید انرژی محسوب می شود. گاز متان حاصل از روش بی هوازی به منظور تولید انرژی و به عنوان سوخت مستقیم و نیز برای کاربردهای مکانیکی مفید می باشد. لذا پژوهش حاضر با انگیزه کاهش گازهای گلخانه ای، حفاظت از محیط زیست و کاهش هزینه های مدیریت مواد زاید جامد شهری صورت گرفته است در این تحقیق تولید متان از مواد زاید شهری در مقیاس آزمایشگاهی به انجام رسید و در ابتدا از پساب کارخانه شیر که دارای BOD بالا است استفاده شد و تولید متان در درجه حرارت های متوسط (حدود 35 درجه سانتی گراد) و بالا (حدود 65 درجه سانتی گراد) مورد آزمایش قرار گرفت. تمامی پارامترهای مربوط از قبیل رطوبت، اسیدیته، فاکتور بارگذاری و بازده اندازه گیری شد. نتایج نشان می دهد که تولید متان در دماهای پایین مشهودتر است و حدود 0.21 تا 0.65 مترمکعب گاز متان به ازای هر کیلوگرم زباله تولید می گردد.

مصب رودخانه از دیدگاه زیست محیطی، حیات و وقوع فرآیندهای ژئوشیمیایی حایز اهمیت است. عناصر فلزی توسط آب رودخانه ها حمل شده و وارد دریا می شوند. در این مسیر، مصب به عنوان گذرگاهی جهت انتقال مواد از رودخانه به دریا ایفای نقش می کند. عناصر شیمیایی محلول در آب رودخانه ها، در داخل مصب ها تحت تاثیر واکنش هایی از فاز محلول خارج می شوند که این امر مرهون فرآیند لخته سازی است.در تحقیق حاضر، برای نخستین بار لخته سازی عناصر Zn، Pb، Ni، Cu، Mn طی اختلاط یک نمونه آب فیلتر شده (0.45 mm) خلیج فارس با یک نمونه آب فیلتر شده رودخانه میناب در 9 شوری متفاوت مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین برا نخستین بار در مطالعه فرایند لخته سازی پتانسیل اکسیداسیون و احیا (Eh) اندازه گیری شد و مشخص گردید لخته سازی عناصر سنگین طی اختلاط مصبی تحت کنترل این عامل نمی باشد.الگوی عمومی لخته سازی عناصر مورد مطالعه به صورت زیر است: Cu (83.3%)>Ni (82.9%)>Zn (75.2%)>Mn (69.4%)>pb (38%) نرخ لخته سازی از یک عنصر به عنصر دیگر متفاوت است. بیشترین لخته سازی عناصر در شوری های ‰ 3.3 تا ‰ 11.4 اتفاق می افتد. آنالیزهای آماری نشان می دهند که لخته سازی عناصر سنگین (به جز (Pb توسط DOC کنترل می شود. منشا DOC در منطقه مورد مطالعه زمینی است و آب های خلیج فارس نقشی در تامین آن ندارند.

همپای تلاش های بین المللی برای توجه بیشتر به ظرفیت زمین و پاسداری بهتر از منابع آن که مبنای توسعه پایدار است، جمهوری اسلامی ایران نیز می کوشد سهم خود را از این تلاش ادا کند. اقداماتی همچون تاسیس کمیته ملی توسعه پایدار در پی اجلاس ریو، درج ملاحظات زیست محیطی در قوانین پنج ساله توسعه کشور و اجرای طرح هایی با همکاری نهادهای بین المللی در راستای حفاظت از محیط زیست، شاهد این ادعا است.با وجود تمامی اقداماتی که در زمینه های مختلف برای دست یابی به اهداف دستور کار 21 و نیل به توسعه پایدار انجام گرفته است، می توان اظهار داشت که همچنان کمبودها و نواقصی در عرصه های مختلف به خصوص در سیاست ها و قوانین و مقررات وجود دارد. بنابراین با توجه به کمبودهای موجود و همچنین با در نظر گرفتن اولویت ها و ضرورت هایی که شرایط کشور ایجاب می نماید، می توان پیشنهادهایی ارایه داد. از جمله استفاده از ابزارهای مدیریتی، ابزارهای حقوقی و اقتصادی به عنوان وسیله ای برای برنامه ریزی و نظارت، ترویج اشتراک مساعی مردمی و آموزش زیست محیطی به منظور حفاظت از منابع توسعه پایدار در ایران، حضور فعال در همکاری های منطقه ای و بین المللی زیست محیطی و نیز تدوین و اجرای دستور کارهای 21 محلی در کشور راهکارهایی است که برای دست یابی به اهداف دستور کار 21 و نیل به توسعه پایدار می توان پیشنهاد نمود.

این مطالعه با هدف مقایسه چند بعدی چهار نمایه خشکسالی هواشناسی و با استفاده از آمار بارندگی یک دوره آبی 35 ساله (1346-1345) تا (1380-1379) در 22 ایستگاه استان همدان انجام شده است. نمایه های خشکسالی مورد بررسی عبارتند از: نمایه درصد نرمال بارندگی(PNPI) ؛ نمایه معیار استاندارد(ZI) Z ، نمایه ناهنجاری بارش (RAI)، نمایه بارش استاندارد شده .(SPI) پس از محاسبه نمایه های خشکسالی فوق در مقیاس زمانی مورد نظر، نتایج بر اساس معیارهای شباهت توالی سال های خشک، نرمال و تر با استفاده از روش تحلیل خوشه ای (Cluster analysis)، و همبستگی آماری بین نمایه ها، دسته بندی و مورد ارزیابی قرار گرفتند. بررسی ها از دیدگاه تحلیل خوشه ای نشان داد که سنجه های RAI و Z از نظر آماری مشابه بوده و در ارزیابی های خشکسالی نیز در شرایط اقلیمی سرد نیمه خشک استان همدان به نتایج نسبتا مشابهی ختم می شوند. در ارزیابی روابط همبستگی نیز، نمایه های زوج شده Z-PNPI، RAI-PNPI و RAI-Z در اغلب ایستگاه های استان در سطح اطمینان مطلوبی (p<0.05) رابطه همبستگی بالا ( (R2>%95با یکدیگر از خود نشان دادند، ولی در تحلیل خوشه ای فقط نمایه های RAI و Z در یک گروه قرار گرفتند. محاسبات نشان داد که نتایج معیارهای RAI و Z از لحاظ توصیف وضعیت خشکسالی بسیار به هم نزدیک می باشند. بر این اساس، معیارهای ناهنجاری بارش (RAI) و Z به ترتیب به عنوان بهترین سنجه ها جهت ارزیابی خشکسالی هواشناسی در شرایط اقلیمی سرد نیمه خشک شناخته شدند. نتایج حاصل از معیارهای منتخب نشان داد که در سال های 47-46، 56-55، 63-62، 68-67، 70-69، 76-75 و 78-77 خشکسالی های شدید در اغلب نقاط استان اتفاق افتاده است.

امروزه علوم نظری بر شیوه های تحلیل علوم تجربی استوار است. در حقیقت، علوم برخاسته از قوانین طبیعت، همچون فیزیک، زیست شناسی و ... مبنای علوم و هنرهایی مانند معماری شده اند. بسیاری از معماران جدید، بخصوص پیروان دیدگاه هایی همچون آشوب و فراکتال، از علوم تجربی و طبیعی استنتاج معماری می کنند، لذا باید واسطه هایی پیدا کرد تا جزئیات علوم تجربی را کلی کنند و کلیات را در جزئیات معماری بیاورند. برای یافتن این واسطه ها باید سیر از جزء به کل و از کلیات به جزئیات در معماری انجام شود. نتایج طبیعت نباید مستقیما در معماری طرح شود، بلکه در معماری باید به برداشت هایی کلی از علوم و قوانین طبیعت ارجاع کرد. فرایند از جزء به کل و از کل به جزء در خلق معماری، اگر با اصول بر گرفته از آموزه های طبیعت توام باشد، نتایج پایداری را در محصولات معماری به وجود خواهد آورد که در این مقاله به پژوهش در باب آن ها پرداخته شده است.شناخت دیدگاه های دینی، عرفانی، فلسفی و کاربردی نسبت به طبیعت مبتدای تحقیق در این مقاله است و با جستجوی رازها و اصول ماندگاری پدیده های طبیعت، سعی در عرضه اصول ماندگار آن که منجر به پایداری در تولیدات معماری می گردد، شده است تا این مهم حتی الامکان به آموزش پایدار در معماری منتج گردد.

از نتایج مدرنیته در دنیای امروز حضور قدرتمند رسانه ها در زندگی هر روزه انسان است. متفکرین از زوایای گوناگون به این مساله نگریسته و موضوعی که بیشتر آن ها با آن هم عقیده هستند، تاثیری است که رسانه ها بر انسان می گذارند. این اثر و تجربه حاصل از آن که تجربه ای با واسطه است، به دلیل ماهیت سریع و انبوه اطلاعات در رسانه ها کمتر همه جانبه و عمیق قلمداد شده و تجربه مستقیم از محیط را نیز کاهش می دهد.این امر در عرصه معماری که شکل دهنده رابطه انسان و محیط است بسیار اهمیت می یابد و در اولین مرحله متاثر از آموزش آن است. معماری کنونی که با بینشی جهانی و فرا منطقه ای مواجه است؛ با چالش هایی در زمینه سنت و مدرنیته در ایران، در سیستم آموزش آن نیز تفاوت های بنیادی و جبری زیادی با گذشته دارد و رسانه ها به دلیل سرعت، سهولت و هزینه کم دسترسی و همچنین جذابیتشان، در مقیاس وسیعی توسط دانشجویان به کار می روند. از اینرو این تحقیق با توجه به این پرسش اصلی شکل گرفته است که: «رسانه ها چه نقشی در آموزش معماری و تجربه محیطی دانشجویان امروز ایران داشته اند؟»بر این اساس در بررسی و نظر سنجی انجام شده از 250 نفر از دانشجویان دو دانشگاه تهران و آزاد اسلامی تهران در سال 85-86، می توان دید که بخش عمده ای از شناخت معماری آن ها از طریق واسطه ها حاصل می شود. این شناخت از طرفی به دلیل عدم احاطه کامل به روند یک اثر و مبانی فلسفی و مسایل اجتماعی/فرهنگی بستر آن، در مواردی سطحی و ظاهری است و از طرف دیگر باعث می شود که تجربه محیطی ضعیف گشته و مفید و موثر واقع نگردد.