علوم و فناوری بذر ایران
سال:1394 | دوره:4 | شماره:1 |تعداد مقالات:10

به منظور بررسی اثر تنش خشکیو کود نیتروژن بر بنیهبذر حاصل از گیاه مادری لوبیا قرمز، آزمایشی به صورت اسپلیت پلات فاکتوریل در شرایط مزرعه انجام گرفت. تیمارهای تنش خشکی به عنوان عامل اصلی در سه سطح آبیاری نرمال به عنوان بدون تنش (60 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر)، تنش خفیف (90 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) و تنش شدید (120 میلی متر تبخیر از تشتک تبخیر) بودند. کود نیتروژن در چهار سطح صفر، 50، 100 و 150 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و دو ژنوتیپ لوبیا قرمز شامل رقم اختر و لاین D81083نیز به عنوان عامل فرعی به صورت فاکتوریل در نظر گرفته شدند. پس از برداشت بذر ها در مرحله رسیدگی کامل، کیفیت بذر با استفاده از آزمون های جوانه زنی استاندارد و هدایت الکتریکی مورد ارزیابی قرار گرفت. این آزمون ها به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی انجام گرفت. نتایج نشان داد که اعمال تنش خشکی بر روی گیاه مادری سبب کاهش صفاتی نظیر درصد گیاهچه های طبیعی، طول و وزن خشک ریشه چه و ساقه چه، و بنیه گیاهچه حاصل از بذور گیاه مادری گردید. نیتروژن نیز سبب افزایش میزان هدایت الکتریکی بذر، طول ریشه چه، طول ساقه چه و شاخص طولی بنیه گیاهچه گردید. لاین D81083نیز نسبت به رقم اختر در شرایط بدون تنش از نظر صفات جوانه زنیبرتری داشت اما در سطح تنش شدید تفاوت معنی داری بین این ژنوتیپ ها مشاهده نشد.

به منظور بررسی تاثیر پرایمینگ اسید جیبرلیک، نیترات پتاسیم و تیمار سرما، بر ویژگیهای جوانه زنی و رشد گیاهچه های بذور سه جمعیت گیاه دارویی مرزه سهندی sahendica Satureja، آزمایشی در قالب طرح آماری فاکتوریل با دو سطح جمعیتها ( مجاریشن، زنینجاب و اسکو) سطح xE820; )A ( و تیمارها شامل جیبرلیک اسید ( 500، 250 ppm ( نیترات پتاسیم ( 1، %2 ( %و سرما (4 درجه سانتی گراد) سطح (B، (بهطور جداگانه دردو شرایط آزمایشگاه و گلخانه در بانک ژ ن موسسه جنگلها و مراتع ایران در سال 91-1390 انجام گرفت. پس از رشد گیاهچه ها صفاتی از قبیل درصد جوانه زنی، سرعتجوانهزنی، بنیهیبذر، طولریشهچه، طولساقهچه، طولگیاهچه، وزنتر و خشک گیاه چه ها، نسبت ریشه به به ساقهچه و نسبت وزن تر و خشک گیاهچهدر شرایط آزمایشگاه، اندازهگیری شدند. همچنین در شرایط گلخانه، صفاتی نظیر درصد و سرعت سبزشدن، طول ربشهچه وساقهچه و نسبت آنها، طول گیاهچه، وزنتر و خشک گیاه چه و نسبت آنها اندازه گیریشد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که مقایسهی بین تیمارها و جمعیتها و اثر متقابل جمعیت ها با تیمارها در اکثر صفات دردو شرایط آزمایش( بجز بین جمعیتها و تیمارها برای درصد سبزشدن و طول ساقه چه در شرایط گلخانه) در سطح 5 %معنیدار بود. مقایسه میانگین جمعیت ها نشان داد که جمعیت مجاریشن از استان آذربایجان شرقی در ش رایط آزمایشگاه، در صفات بنیه ای نظیر درصد جوانه زنی (97 (%و سرعت جوانه زنی ( 15 عدد جوانه درروز) شاخص بتیه ( 41 ( بیشتر از سایر جمعیت ها بود. در صورتی که در شراط گلخانه درصد و سرعت سبز شدن جمعت اسکو به ترتیب 17 %و یک عدد جوانه در روز بیشتر از دو جمعیت دیگر بود. اثر تیمارها بر جمعیتها نشان داد که پرایمینگ بذر با تیمارهای اسید جیبرلیک در صفات بنیهای نظیر درصد و سرعت جوانه زنی، درصد سبز شدن و شاخص بنیه در دو شرایط آزمایش از تییمارهای دیگر موثرتربود.

به منظور ارزیابی برخی جنبههای فیزیولوژیک بذر سیاهدانه در واکنش به فراهمی فسفر در خاک آهکی، آزمایشی در سال92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه فردوسی مشهد انجام شد. منابع اصلاح کننده خاک آهکی (شامل ورمی کمپوست (V(+ باکتری تیوباسیلوس(T، (گوگرد (S + (T، T+S+V و شاهد) در کنار سطوح فسفر (صفر، 30 و 60 کیلوگرم در هکتار ازمنبع فسفات دی آمونیوم) به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی به ترتیب عامل اول و دوم آزمایش درنظر گرفته شدند. جهت ارزیابی بنیه بذر در واکنش به تغذیه فسفر در بوته مادری از آزمون REاستفاده شد که طبق نتایج اینآزمون، درصد جوانهزنی در روز چهارم به عنوان ارزیابی بنیه بذر سیاهدانه تعیین شد. نتایج نشان داد که کاربرد منابع اصلاحکننده خاک (T+V، T+S و T+S+V، (مقدار فسفر در پوسته، درصد فسفر پوسته به کل فسفر بذر و متوسط زمان جوانهزنی رابه طور معنیدار کاهش داد. کاربرد T+S+V در مقایسه با شاهد منجر به کاهش مقدارفسفردرپوسته و متوسط زمان جوانهزنی بهترتیب تا 18، 10 درصد شد. از سویی دیگر، کاربرد تیمارهای ذکر شده منجر به افزایش معنیدار وزن هزار دانه، بنیه بذر، مقدار فسفر در جنین و در بذر شد. بین وزن هزار دانه و غلظت فسفر در پوسته بذر نیز ارتباط منفی وجود داشتR =0/66**)2). به نظر میرسد که در شرایط محدودیت فسفر خاک، گیاه مادری از طریق تخصیص بیشتر فسفر به پوسته، ترجیح میدهد به جای افزایش بنیه، بذرهایی با دوام بالاتر تولید کند.

به منظور بررسی اثر شوری بر عوامل موثر بر جوانهزنی و رشد گیاهچه ماریتیغال و شکرتیغال آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار در دانشگاه محقق اردبیلی اجرا شد. تیمارهای مورد بررسی شامل گونههای ماریتیغال و شکرتیغال و همچنین سطوح 0، 50، 100، 150 و 200 میلیمولار کلرید سدیم بود. نتایج نشان داد، شوری موجب کاهش درصد و سرعت جوانه زنی و افزایش متوسط زمان جوانهزنی میشود که این کاهش در شکرتیغال بیشتر از ماریتیغال بود. شاخصهای رشد گیاهچهها (طول و وزن تر و خشک ریشهچه و ساقهچه) نیز تحت تاثیر شوری قرار گرفت. در شوری 50 میلیمولار اغلب صفات ماریتیغال در مقایسه با شکرتیغال، اثر معنیداری نشان نداد، در حالی که در شوریهای بالاتر این صفات در شکرتیغال کاهش شدیدی در مقایسه با ماریتیغال داشت که این نشان دهنده تحمل نسبی ماریتیغال به شوری میباشد. با وجودی که شوری بنیه اولیه و ثانویه و کارایی استفاده از ذخایر را کاهش داد، استفاده از ذخایر در اثر این تنش افزایش پیدا کرد. محتوی سدیم و پتاسیم و کلسیم ریشهچه در شدتهای پایین شوری افزایش و با تشدید تنش کاهش نشان داد

به منظور بررسی اثر دما بر تحرک ذخایر پروتئینی ارقام گندم و برخی از ویژگیهای گیاهچه آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی در آزمایشگاه تکنولوژی بذر دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه محقق اردبیلی با سه تکرار به اجرا درآمد. تیمارهای آزمایش شامل سه دمای جوانهزنی (10، 20 و 30 درجه سانتی گراد) و سه رقم گندم (سرداری، فینیکان و MV17 (بود. صفات مورد اندازهگیری شامل درصد و سرعت جوانهزنی، وزن خشک گیاهچه، میزان پروتئین و پروتئاز، شاخص تنفس و توزیع ماده خشک به بخشهای مختلف گیاهچه بود. نتایج نشان داد که در همه ارقام دمای 20 درجه موجب نیل به حداکثر درصد، سرعت و میانگین مدت زمان جوانه زنی گردید. بیشترین مقدار پروتئین باقی مانده بذر (7/8 (% در رقم سرداری و دمای 10 درجه و کمترین فعالیت آنزیم پروتئاز (63/4 واحد بر میلی گرم پروتئین) در همین دما، ولی در رقم فینیکان مشاهده شد. حداکثر میزان مصرف ذخایر بذر در فرایند تنفس (21/20 (در رقم MV17 و در دمای 30 درجه مشاهده شد. بیشترین میزان کارایی تحرک ذخایر پروتئینی بذر به طور مشترک مربوط به ارقام فینیکان و MV17) به ترتیب 23/1 و 2/1 (در دمای 20 درجه بود. تخصیص مواد غذایی بذر برای رشد ریشه چه و ساقه چه در ارقام و دماهای مختلف متفاوت بود و رقم MV17 حداکثر تخصیص به ریشه چه (27/6 (%و رقم فینیکان حداکثر تخصیص به ساقه چه (84/15 (%را در دمای 20 درجه نشان داد. کارایی تحرک ذخایر پروتئینی هر سه رقم در دمای 20 درجه یکسان بود، ولی رقم MV17 در دمای 10 درجه و رقم فینیکان در دمای 30 درجه کارایی بیشتری داشتند. در مجموع، بالا بودن درصد جوانهزنی رقم MV17 را در دمای 20 درجه میتوان به بیشتر بودن فعالیت آنزیم پروتئاز نسبت داد.

ارزیابی تحمل به شوری گیاهان دارویی به منظور کشت در مناطق شور از اهمیت ویژه ای برخوردار است. سالیسیلیک اسید یک تنظیم کننده رشد است که نقش آن در ایجاد تحمل گیاهان به تنش های محیطی از جمله تنش شوری مورد بررسی قرار گرفته است. برای مطالعه اثر این ماده بر جوانه زنی و رشد اولیه گیاه دارویی سیاهدانه (sativa Nigella (تحت شرایط تنش شوری، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با 15 تیمار و 3 تکرار انجام گرفت. تیمار های آزمایشی شامل غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید (0، 25/0، 5/0، 75/0 و 1 میلی مولار) و شوری (0، 50 و 100 میلی مولار) بودند. بذرهای سیاهدانه، به مدت 24 ساعت در غلظت های مختلف سالیسیلیک اسید پیش تیمار شدند، سپس به منظور انجام آزمون جوانه زنی به پتری دیش های حاوی 10 میلی لیتر NaCl با غلظت های ذکر شده منتقل شدند. نتایج بدست آمده از آزمایش نشان داد، با افزایش تنش شوری، درصد و سرعت جوانه زنی، وزن خشک گیاهچه، شاخص بنیه بذر، طول ریشه چه، وزن تر و خشک ریشه چه، طول اندام هوایی و وزن تر و خشک اندام هوایی در سیاهدانه بطور معنی داری کاهش یافت. پیش تیمار بذر با سالیسیلیک اسید موجب افزایش مقاومت گیاه در برابر تنش شوری گردید. سالیسیلیک اسید موجب افزایش درصد و سرعت جوانه زنی و در نهایت موجب افزایش وزن تر و خشک گیاهچه های سیاهدانه تحت شرایط تنش گردید. بنظر می رسد غلظت های بالاتر سالیسیلیک اسید (5/0 تا 1 میلی مولار) سبب افزایش کلیه صفات مذکور در شرایط کنترل و تنش می گردند.

به منظور مطالعه تاثیر روشهای مختلف پیش تیمار(هاردنینگ، آبگرم، آب مقطر، کلرید پتاسیم، نیترات کلسیم، کلرید سدیم، نیترات پتاسیم و شاهد) و مدت زمان پیشتیمار بذر (3 و 6 ساعت) بر خصوصیات گیاهچه ای و شاخصهای جوانه زنی بذر ختمیخبازی، دو تحقیق به صورت مجزا در شرایط آزمایشگاهی و گلدانی در قالب آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح کاملاً تصادفی در دانشکده کشاورزی دانشگاه ارومیه به اجرا درآمد. نتایج حاصل از تجزیهواریانس نشان دادکه اثر پیشتیمار، مدت زمان پیشتیمار و اثرات متقابل آنها بر روی تمامی صفات کاملاً معنی دار بوده و در اکثر موارد پیش تیمار بذر باعث بهبود صفات شدند. به طوریکه در برخی موارد افزایش 3 تا 8 برابری در شاخصهای رشد گیاهچه نسبت به شاهد مشاهده گردید. همچنین نتایج نشان دادند که با افزایش مدت زمان پیشتیمار، تمامی مولفه های جوانه زنی بهبود یافتند. در نهایت مشخص شدکه نیتراتکلسیم در مدت زمان 3 و 6 ساعت بیشترین اثرات مثبت را بر شاخصهای گیاهچهای و جوانهزنی داشته است. لذا میتوان از این پیش تیمار جهت آمادهسازی بذور ختمی خبازی برای کشت استفاده نمود.

این آزمایش به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار در سال زراعی 1390-1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهرکرد انجام شد. در این آزمایش تیمارهای آبیاری در سه سطح بدون تنش (آبیاری پس از 50 میلیمتر تبخیر از تشتک کلاس A، (تنش ملایم و شدید (یه ترتیب آبیاری پس از70 و 90 میلیمتر تبخیر از تشتک کلاس A (به عنوان عامل اصلی و محلولپاشی روی و منگنز هر کدام در سه سطح (محلولپاشی با آب خالص، محلولپاشی 100 و 200 گرم در هکتار روی و محلول پاشی با آب خالص، محلولپاشی 150 و 300 گرم در هکتار منگنز) به صورت فاکتوریل، به عنوان عامل فرعی در نظر گرفته شدند. نتایج نشان داد تنش خشکی اثر معنی داری بر سرعت جوانهزنی، متوسط زمان جوانهزنی، طول و وزن خشک گیاهچه نداشت و سبب افزایش معنیدار درصد جوانهزنی، ضریب سرعت جوانهزنی و شاخص ویگور I و II شد. همچنین محلولپاشی منگنز به میزان 150 گرم در هکتار دارای بیشترین درصد جوانهزنی، سرعت جوانه زنی، ضریب سرعت جوانهزنی، شاخص ویگور I و II و کمترین متوسط زمان جوانه زنی بود. بالاترین میزان سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، وزن خشک گیاهچه، شاخص ویگور Iو IIدر تیمار 100 گرم در هکتار روی بدست آمد.

به منظور بررسی اثر تنشهای خشکی و شوری بر خصوصیات مرتبط با جوانه زنی و رشد گیاهچه توده علف هرز خردلوحشی جمع آوری شده از مزارع گندم آبی سه آزمون جداگانه در قالب طرح کاملاً تصادفی در چهار تکرار در موسسهتحقیقات گیاه پزشکی کشور انجام شد. سطوح مختلف تنش خشکی و شوری شامل پتانسیل های صفر (شاهد)، 2،-4،-6،-8-و 10-بار بود که به منظور ایجاد آنها به ترتیب از دو ماده پلیاتیلن گلایکول (PEG (و کلرید سدیم (NaCl (استفاده شد. درصدو سرعت جوانه زنی، طول گیاهچه، طول ساقه چه، طول ریشه چه و شاخص بنیه گیاهچه صفات اندازهگیری شده در این آزمایشبود. نتایج حاکی از تأثیرمنفی و معنیدار تنشهای مذکور بر روی کلیه صفات مورد بررسی بود که این تأثیرمنفی در تنشخشکی به صورت معنی دار بیشتر از تنش شوری بود که نشان دهنده مقاومت بالاترخردل وحشی به تنش شوری نسبت بهخشکی میباشد. طول ساقه چه در برخورد با هر دو تنش بیشتر از طول ریشه چه تحت تأثیرقرار گرفت که حاکی از حساسیتبالاتر این صفت میباشد. بر اساس مدل برازش داده شده X50یا پتانسیلی که سبب کاهش 50 درصدی جوانه زنی نهایی و سرعتجوانه زنی خردل گردید در تنش شوری به ترتیب 33/7 و 03/5 بوده که به صورت معنی دار بالاتر از X50 مربوط به تنشخشکی (به ترتیب 47/4 و 90/2 بار) بود.

تغذیه مناسب گیاه مادری نقش مهمی در تولید بذرهای با بنیه زیاد دارد. به همین منظور آزمایشی در سال 1392 به صورتفاکتوریل در قالب طرح کاملا تصادفی با 12 تیمار و 3 تکرار بر شاخصهای جوانهزنی بذور زیره سبز حاصله از پایههایمادری تیمار شده با سطوح مختلف کودهای زیستی ورمیکمپوست و قارچ مایکوریزا در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوجانجام شد. بذرهای مورد استفاده در آزمایش از مزرعهای که در سال قبل مقادیر ورمیکمپوست در سه سطح (صفر، 5 و 10 تندر هکتار) و قارچ مایکوریزا در 4 سطح (بدون کاربرد، کاربرد گونه mosseae Glomus، گونه intraradices Glomus وکاربرد تلفیقی هر دو گونه) دریافت کرده بودند به دست آمدند. نتایج نشان داد که اثرات ساده ورمیکمپوست و مایکوریزا براغلب صفات جوانهزنی و نیز میزان نیتروژن و فسفر بذر معنیدار بود. همچنین نتایج اثرات متقابل حاکی از آن بود که بیشترینطول ریشهچه (571/2 سانتیمتر)، طول ساقهچه (612/1 سانتیمتر) و شاخص بنیه بذر (069/3 (در بذور حاصل از مصرف 10تن ورمیکمپوست در هکتار همراه با قارچ mosseae. G، بیشترین میزان نیتروژن و فسفر بذر در بذور حاصل از مصرف 10 تنورمیکمپوست در هکتار همراه با کاربرد تلفیقی هر دو گونه قارچ mosseae. G و intraradices. G، بیشترین طول گیاهچهدر بذور حاصل از مصرف 10 تن ورمیکمپوست در هکتار بدون استفاده مایکوریزا؛ بیشترین سرعت جوانهزنی در بذور حاصلاز مصرف 5 تن ورمیکمپوست در هکتار بدون استفاده مایکوریزا و بیشترین درصد جوانهزنی در بذور حاصل از مصرف 5 تنورمیکمپوست در هکتار همراه با قارچmosseae. G به دست آمد. در مجموع نتایج حاصل از این آزمایش نشان داد کهاستفاده از کود ورمیکمپوست و قارچ مایکوریزا به ویژه مصرف 10 تن ورمیکمپوست در هکتار همراه با کاربرد تلفیقی هردو گونه قارچ mosseae. G و intraradices. G میتواند از طریق افزایش جذب عناصر غذایی از جمله نیتروژن و فسفر بذرمنجر به بهبود اکثر شاخص های جوانه زنی در گیاه زیره سبز شود.