مجله علوم و فنون دریایی
سال:1391 | دوره:11 | شماره:1 |تعداد مقالات:8

حضور هر گونه استرس و تغییر در اکوسیستم های دریایی می تواند تاثیرات به سزایی بر جانداران و پتانسیل های اکولوژیکی و اقتصادی این مناطق با ارزش بگذارد. از اینرو پایش مستمر سلامت اکولوژیک به منظور ارزیابی سلامت این زیستگاه ها اهمیت دارد. در این مطالعه از شاخص زیستی Azti Marine Biotic Index)) AMBI به منظور ارزیابی سلامت منطقه ساحلی بحرکان که یکی از مناطق مهم صیادی و میادین مهم نفتی خلیج فارس به شمار می رود، استفاده گردید. نتایج این شاخص نشان داد که منطقه مطالعاتی ما دارای وضعیت خوب اکولوژیکی است و گروه غالب در این منطقه خانواده Ophiuridae متعلق به گروه اکولوژیکی II می باشد. بر اساس شاخص غنای گونه ای و تنوع، منطقه دارای وضعیت ضعیف اکولوژیکی می باشد. مغایرت نتایج این شاخص ها احتمالا به علت تفاوت در فاکتورهای تاثیر گذار بر نتیجه این شاخص ها می باشد. نرخ پائین تعویض آب و دما و شوری بالا موجب می شود غنا و تنوع فون بنتیک در این منطقه به طور طبیعی پائین باشد. تنوع پایین در اعماق کم می تواند به علت کاهش اکسیژن به وسیله مواد آلی در نواحی ساحلی باشد. در مطالعه حاضر به دلیل غالبیت بالای خانواده Ophiuridae تنوع کاهش پیدا کرده و با توجه به اینکه این خانواده متعلق به گروه اکولوژیک II می باشد، شاخص AMBI که از نسبت بین گونه های مقاوم و حساس در برابر شیب استرس و افزایش آلودگی بدست می آید، وضعیت خوب اکولوژیک را نشان می دهد.

با توجه به کمبود اطلاعات در خصوص ترکیب گونه های خرچنگ در دریای عمان و همچنین تاثیر پدیده های جوی نظیر مانسون تابستانه بر اکولوژی این گونه ها، در این مطالعه، طی سه فصل مانسونی سال 1389 اقدام به شناسایی و بررسی اکولوژی دو جنس Uca و Ocypode از خانواده Ocypodidae شد که گونه های Uca iranica (Pretzmann, 1971) و Uca sindensis (Alcock, 1900) از منطقه جاسک و خور خلاصی و گونه Ocypode rotundata (Miers, 1882) در سه منطقه جاسک، خور خلاصی و ساحل ونک در دریای عمان شناسایی شدند. نتایج به دست آمده در خصوص شناسایی گونه ای، توانست تا حد بسیار زیادی یافته های پیشین را تصحیح نماید. همچنین در بررسی اکولوژی این خرچنگ ها با توجه به وجود پدیده اقلیمی مانسون، مشخص شد که حضور گونه ها در منطقه مطالعه حاضر تحت تاثیر تغییرات شرایط جوی فصول مانسونی می باشد. بیشترین تراکم نسبی گونه های مورد بررسی (9.33 فرد در مترمربع) در فصل پیش مانسون (اردیبهشت ماه) و کمترین میزان آن (6.38 فرد در مترمربع) در فصل مانسون (شهریور ماه) مشاهده شد. همچنین پراکنش گونه های جنس Uca معطوف به سواحل گلی و خوری بندر جاسک و خور خلاصی با حضور بیشتر در خور خلاصی و پراکنش جنس Ocypode علاوه بر این دو منطقه در ساحل ونک، با حضور بیشتر در سواحل شنی-ماسه ای ساحل ونک، مشاهده شد.

کادمیوم از جمله فلزات سنگین وارد شده به دریای خزر و اکوسیستم های رودخانه های اطراف آن می باشد هدف از این مطالعه نحوه تاثیر گذاری این فلز بر روند اسپرماتوژنز در بافت بیضه ماهی سفید دریای خزر و ارزیابی تحرک اسپرماتوزوئیدهای آن می باشد. در آزمایش اول بافت بیضه ماهی در معرض غلظت های 5-10، 6-10 و 7-10 مولار کلرید کادمیوم، به مدت 3 و 6 روز در شرایط Invitro کشت گردید و در آزمایش دوم تحرک اسپرماتوزوآی ماهیان در معرض محلول هایی با غلظت های 0، 0.01، 0.1، 1، 10، 100 و 1000 میلی گرم در لیتر کلرید کادمیوم مورد سنجش قرار گرفت. اندازه سلول های جنسی با افزایش غلظت کادمیوم و افزایش مدت زمان تماس به صورت معنی داری کاهش پیدا کرد (0.001>P) و تعداد سلولهای اسپرماتوسیت نیز به دلیل کاهش سرعت اسپرماتوژنز کاهش یافت. کاهش تحرک اسپرماتوزوئیدها با افزایش غلظت به طور معنی داری کاهش یافت (P<0.05) و در غلظت 1000 میلی گرم در لیتر کاملا متوقف شدند. کاهش کیفیت و کمیت مشاهده شده در سلول های جنسی می تواند از تولید بچه ماهیان سالم جلوگیری کرده و طی سال های متمادی ذخایر ارزشمند این ماهی را با مشکل جدی روبرو کند.

از روش های معمول برای بررسی و پیش بینی جریانات اقیانوسی روش عددی می باشد. در این تحقیق تئوری اکمن با استفاده از یک مدل عددی مبتنی بر معادلات مقدم در دستگاه مختصات کروی زمین با آرایه قائم سیگما در یک حوضه فرضی پنج لایه اقیانوسی شبیه سازی شد. موقعیت حوضه مورد مطالعه در این تحقیق موقعیت جغرافیایی خلیج فارس می باشد. حوضه مذکور دارای کف تراز بوده و میانگین عمق آن 120 متر است. برای حل عددی معادلات مدل از روش تفاضل متناهی استفاده گردید. در این تحقیق، مارپیچ اکمن در حوضه مذکور مورد بررسی قرار گرفت و نتایج به دست آمده با مفاهیم نظری مطرح شده مارپیچ اکمن هم خوانی دارد.

در مطالعه حاضر روند ساختار صید، مرگ و میر و بهره برداری ماهی شوریده (Otolithes ruber) در ده سال گذشته 1388-1379 در شمال غربی خلیج فارس مورد بررسی قرار گرفت. نمونه برداری در دریا توسط تور ترال با کشتی تحقیقاتی اختر به مدت یکسال (87-86) در مناطق صیادی در سواحل شمال غربی خلیج فارس در سواحل خوزستان انجام شد. همچنین اطلاعات صید و فراوانی در ده سال گذشته از طریق برنامه آماری شیلات و پژوهشکده آبزی پروری جنوب کشور جمع آوری گردید. تعیین سن از طریق قرائت حلقه های سالانه بر روی برش اتولیت انجام گردید. پارامترهای رشد بر اساس اطلاعات سنی و طولی نمونه های بدست آمده از دریا به منظور استفاده در تخمین مرگ و میر طبیعی تعیین شد. مرگ و میر کل از طریق شیب نمودار سن و لگاریتم صید (منحنی صید بر اساس داده های سنی) و مرگ و میر طبیعی از فرمول تجربی پائولی محاسبه شد. میانگین طول صید ماهی شوریده در ده سال گذشته بین 35 تا 39 سانتی متر، دامنه طولی بین 12 تا 58 سانتی متر و بیشترین فراوانی در دامنه طولی بین 28 تا 44 سانتی متر مشاهده شد. پراکنش طولی در طی این بررسی نرمال بود. حداکثر میزان صید در دامنه طولی 40 تا 48 سانتی متر و دامنه سنی 2 تا 3 سالگی بدست آمد. میانگین مرگ و میر کل، طبیعی و صیادی به ترتیب برابر 0.98، 0.56 و 0.42 می باشد. مرگ و میر طبیعی در گروه های سنی 0 و 1 بیشتر و در گروه های سنی بعدی کاهش چشمگیری ملاحظه شد. ضریب بهره برداری در ده سال گذشته برابر 0.42 که نشان دهنده نزدیک بودن به بهره برداری کامل می باشد و ضرورت رعایت بیشتر استراتژی های برداشت احساس می شود.

این مطالعه به منظور تعیین غلظت هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای در آب دریا در مناطق جزر و مدی بوشهر در سال 1387 در ماههای مرداد و بهمن و مقایسه آن با استانداردهای جهانی و مطالعات انجام شده در سایر نقاط دنیا انجام شد. 5 ایستگاه مختلف در طول ساحل بوشهر انتخاب و از هر ایستگاه سه نمونه آب دریا برداشته شد. پس از استخراج PAHs نمونه ها توسط حلال هگزان، این ترکیبات توسط دستگاه (Knauer) HPLC آنالیز و اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد غلظت tPAHs در آب ایستگاههای مورد مطالعه در مردادماه به ترتیب در ایستگاههای رافائل، شغاب، آب شیرین کن، لیان و هلیله، 31.0، 20.8، 4.0، 17.6 و 12.3 میکروگرم بر لیتر بوده است. در بهمن ماه مقدار tPAHs به ترتیب ایستگاههای فوق الذکر 38.4، 23.0، 5.4، 19.3 و 17.2 میکروگرم بر لیتر بوده است. غلظت tPAHs در ایستگاههای مورد مطالعه اختلاف معنی دار آماری بین ماههای مرداد و بهمن نداشته است. غلظت tPAHs در ایستگاههای مورد مطالعه تفاوت معنی دار آماری داشته است (P<0.05). ایستگاه رافائل بیشترین و آب شیرین کن کمترین مقدار tPAHs را دارا بوده اند. در میان ترکیبات tPAHs، فنانترن بیشترین غلظت و نفتالن کمترین غلظت را داشته است. غلظت tPAHs در آب سواحل بوشهر نسبت به سایر مناطق جهان بیشتر بوده است. همچنین مقدار ترکیبات آنتراسن، فنانترن، پایرن و فلورانتناز مقدار رهنمودی محیط زیست کانادا بیشتر بوده است. غلظت PAHs سرطانزا در مقایسه با PAHs غیرسرطانزا بسیار ناچیز بوده است. با توجه به آلودگی PAHs در آبهای ساحل بوشهر، نظارت دقیقتر بر کنترل و کاهش ورود نفت و فاضلاب به آب های ساحلی و همچنین پایش مداوم ترکیبات PAHs در منطقه پیشنهاد می شود.

در این پژوهش رابطه بین جذب فلزات سنگین توسط رسوب و برگ Avicennia marina با میزان مواد آلی در منطقه ساحلی بندر امام خمینی مورد بررسی قرار گرفت. میانگین اندازه گیری فلزات مقادیر فلزاتHg (0.027±0.00 mg/kg) ، Cd (0.79±0.13 mg/kg)،Ni (60.81±0.00 mg/kg)  را برای رسوب وHg (0.01±0.00 mg/kg) ، Cd (0.13±0.03 mg/kg)،Ni (1.47±0.35 mg/kg)  را برای برگ و درصد مقادیر (1.97±9.16، 0.13±11.64، 0.56±9.57) را برای مواد آلی رسوب به ترتیب برای ایستگاه های C, B, A نشان داد. نتایج رگرسیون نشان دهنده وجود ارتباط مثبت بین مواد آلی رسوب و غلظت هر سه فلز موجود در رسوب و برگ بود (.(P<0.05 غلظت فلزات نیکل و کادمیوم در ایستگاه هایی که میزان درصد مواد آلی نشان می داد مقادیر بالاتری را هم در رسوب و هم در برگ نشان داد. جیوه بر خلاف دو فلز دیگر بالاترین غلظت را در بالاترین مقدار مواد آلی نشان نداد.

در این تحقیق برای بررسی وضعیت آلودگی جیوه در دریای خزر و رودخانه های حوضه جنوبی آن به ترتیب از موی فک دریای خزر (Phoca caspica) و شنگ رودخانه ای (Lutra lutra) بعنوان دو گونه دریایی و رودخانه ای برای پایش آلودگی جیوه استفاده شد. بدین منظور نمونه های مو از موزه های تاریخ طبیعی استان های شمالی از تیرماه تا بهمن ماه 86 جمع آوری شدند. مقادیر جیوه با استفاده از دستگاه  LECO AMA 254 Advanced Mercury Analyzer (USA)بر طبق استاندارد ASTM شماره D-6722 اندازه گیری شد. میانگین غلظت جیوه برای کل نمونه ها (فک و شنگ) 3.6±7.8 میکروگرم بر گرم بود. مقادیر غلظت جیوه در موی فک خزر در دامنه 1.23 تا 27.42 میکروگرم بر گرم و در موی شنگ در رودخانه های حوضه جنوبی خزر در دامنه 0.88 تا 12.38 میکروگرم بر گرم قرار داشت. اختلاف معنی داری بین دو گونه از نظر متوسط غلظت جیوه در سطح 95% دیده نشد. همچنین تحلیل رگرسیون برای شنگ رودخانه ای افزایش معنی دار غلظت جیوه از سال 85-65 را نشان داد. با وجود مشاهده روند مشابه در تجمع آلودگی در سال های اخیر، برای اثبات این قضیه در فک خزری نیاز به داده های آماری بیشتری است. با توجه به داده های این تحقیق در فک و شنگ بعنوان پستانداران سطوح بالای زنجیره غذایی که گونه هایی ماهیخوار هستند به نظر می رسد ساکنان استان های ساحلی ایران که از سرانه بالای مصرف ماهی برخوردارند در معرض خطر این آلودگی قرار دارند.