مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1398 | دوره:20 | شماره:1 |تعداد مقالات:11

هم زمانی تنش شوری و غالبیت خاک های آهکی در مناطق گرم و خشک ایران باعث بروز تنش شوری قلیایی در تاکستان ها شده است. در این بررسی اثرهای تنش شوری و بیکربنات بر رقم حساس شاهرودی پیوند شده روی پایه های 140Ru، عسگری و یاقوتی در مقایسه با شاهرودی پیوند نشده، از نظر واکنش های فتوسنتزی و تغییر غلظت عنصرها، مورد ارزیابی قرار گرفتند. تنش شوری در دو سطح صفر و 50 میلی مولار کلرید سدیم و تنش بیکربنات در دو سطح صفر و پنج میلی مولار بیکربنات پتاسیم اعمال گردید. نتیجه های حاصل از این پژوهش تأثیر هر یک از این سه عامل بر فعالیت آنزیم کاتالاز و سرعت تعرق و سطح ویژه برگ را نشان داد. تنش شوری سبب کاهش 36 درصدی مقدار آهن کل و تنش شور-قلیا موجب کاهش 25 درصدی فتوسنتز خالص برگ شد. در شرایط شور-قلیا بیشترین مقدار کلر و سدیم جذب شده به ترتیب به مقدار 60 و 77%(نسبت به شاهرودی پیوند نشده) از پایه عسگری به دست آمد. نتیجه های این پژوهش وجود اختلاف بین نژادگان های مختلف انگور وینیفرا (Vitis vinifera) را از نظر واکنش به تنش شوری و بیکربنات تأیید کرد. بر مبنای این بررسی رقم عسگری گزینه مناسبی به عنوان پایه رقم شاهرودی در خاک های آهکی و شور است.

به منظور بررسی اثر متیل جاسمونات بر کیفیت انار رقم رباب، آزمایشی به صورت طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. درختان با متیل جاسمونات در چهار غلظت صفر، 1/0، 3/0 و 5/0 میلی مولار در چهار مرحله مختلف رشد و نموی میوه شامل مرحله تمام گل، 30، 60 و 90 روز بعد از مرحله تمام گل محلول پاشی شدند. محلول پاشی درختان شاهد به وسیله آب مقطر انجام گردید. برخی ویژگی های کمی و کیفی میوه شامل وزن تر میوه، مقدار ماده های جامد محلول، pH، اسیدیته کل میوه، فنول کل، آنتی اکسیدان کل، رنگ پوست و مقدار اسکوربیک اسید مورد بررسی قرار گرفت. متیل جاسمونات در غلظت 5/0 میلی مولار به طور معنی داری سبب افزایش وزن تر میوه، pH، فنول کل، فعالیت آنتی اکسیدانی، مقدار اسکوربیک اسید و کاهش مقدار اسیدیته کل میوه شد. محلول پاشی در غلظت 5/0 میلی مولار متیل جاسمونات سبب افزایش معنی دار شاخصه های a و کروما گردید. اما در شاخصه های L، b و زاویه فام، تیمار شاهد بیشترین مقدار را نشان داد. براساس یافته های این پژوهش محلول پاشی با 5/0 میلی مولار متیل جاسمونات می تواند به عنوان یک روش غیرشیمیایی برای افزایش کیفیت میوه انار و ترکیب های فیتوشیمیایی پیشنهاد شود.

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر غلظت های مختلف سیلیسیم بر ویژگی های فیزیولوژیک و ریخت شناسی گیاه ریحان بنفش در شرایط تنش خشکی در گلخانه بود. بدین منظور آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارهای مورد بررسی شامل تنش خشکی در چهار سطح (100، 75، 50 و 25% آبیاری کامل) و سیلیسیم با سه سطح (5/1، 1، صفر میلی مولار) در نظر گرفته شد. نتیجه ها نشان داد که ارتفاع، تعداد برگ، وزن خشک اندام هوایی، طول ریشه، حجم ریشه، وزن خشک ریشه و کلروفیل کل، a و b در گیاه ریحان با اعمال تنش خشکی کاهش معنی داری داشت (P<0/01). کاربرد هر دو غلظت سیلیسیم به ویژه غلظت 1 میلی مولار مقدار خسارت حاصل از تنش خشکی بر ریحان بنفش را در مقایسه با استفاده نکردن از این ماده به طور معنی داری کاهش داد. به طور کلی نتیجه های این پژوهش بیانگر نقش مثبت سیلیسیم در کاهش اثرهای ناشی از تنش خشکی بر گیاه مورد بررسی بود.

مرکبات جز گیاهان حساس به شوری می باشند. در پژوهش حاضر واکنش دانهال های نارنج سه برگ در شرایط تنش شوری و در حضور Arbuscular mycorrhizal fungi (AMF) مورد بررسی قرار گرفت. دانهال های 40 روزه نارنج سه برگ، 175 روز پس از مایه زنی با سه گونه AMF در 5 سطح به صورت ترکیبی شاملGlomus mosseae + Glomus intraradices، Glomus mosseae + Glomus hoi، Glomus hoi + Glomus intraradices، Glomus mosseae + Glomus intraradices + Glomus hoi و بدون مایه زنی (شاهد)، به مدت 45 روز در برابر غلظت های صفر (شاهد)، 35 و 70 میلی مولار کلرید سدیم قرار گرفتند. میکوریزاسیون به ویژه با ترکیبG. hoi +G. mosseae موجب افزایش محتوای نسبی آب برگ، کلروفیل و اسمولیت ها شد. کاهش قابل توجهی در مقدار مالون دی آلدئید و پراکسید هیدروژن در برگ های دانهال های مایکوریزی نسبت به دانهال های غیرمایکوریزی مشاهده گردید. با افزایش شوری، غلظت سدیم و کلر در برگ به طور معنی داری افزایش و غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم کاهش یافت. از سوی دیگر، مایه زنی با AMF منجر به افزایش معنی دار غلظت نیتروژن، فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم در دانهال های مایکوریزی گردید. به طور کلی، همزیستی AMF توانست از راه افزایش مادهای غذایی برگ و کاهش آسیب اکسیداتیو به دانهال های نارنج سه برگ در برابر شوری کمک موثری نماید.

ملاتونین مولکولی بسیار حفاظت شده است که منحصر به قلمرو حیوانی نبوده و حضور آن در گیاهان توسط بررسی های زیادی تایید شده است. ملاتونین در برخی گیاهان حساس به طول روز موجب تاخیر در زمان گلدهی می شود. ورود اسفناج به فاز زایشی موجب کاهش ارزش آن به عنوان یک فراورده کشاورزی می گردد. بنابراین، این آزمایش به منظور بررسی اثر ملاتونین بر برخی ویژگی های رشدی و گلدهی اسفناج، در قالب طرح به طورکامل تصادفی با هشت تیمار در 12 تکرار اجرا شد. تیمارها شامل کاربرد خیساندن بذر و محلول پاشی برگ در غلظت های صفر، 25، 50 و 100 میلی گرم در لیتر بود. نتیجه های مقایسه میانگین ها نشان داد که تیمار خیساندن بذر با 100 میلی گرم در لیتر ملاتونین به ترتیب موجب افزایش 14/7، 8/21، 22، 86/29، 78/64 و 97 درصدی در سطح برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی، تعداد ریشه های جانبی، محتوی کلروفیل و مقدار ملاتونین درون زای گیاهان اسفناج نسبت به تیمار شاهد شد. تیمار ملاتونین گلدهی اسفناج را به تاخیر انداخت به طوری که تیمار خیساندن بذر با 100 میلی گرم در لیتر ملاتونین موجب شد گیاهان از نظر زمان گلدهی با تعداد روز بیشتر و هم چنین از نظر سن فیزیولوژیکی با تعداد برگ های بیشتری به گل روند. این تأخیر در گلدهی با بررسی مریستم ها در مرحله دو تا سه برگی در سطح میکروسکوپی نیز تایید شد. بر اساس نتیجه ها، ملاتونین با تقویت رشد رویشی گیاه اسفناج، باعث باقی ماندن گیاه در فاز رویشی شده و انتقال به فاز زایشی را به تاخیر انداخته است.

این پژوهش با هدف بررسی اثر اتمسفر تغییر یافته فعال و غیرفعال بر ویژگی های کیفی میوه انار (رقم رباب نی ریز) نگهداری شده به مدت 4 ماه در دمای 5 درجه سلسیوس انجام شد. میوه ها به صورت جداگانه در لایه پلی آمیدی/پلی اتیلنی کم نفوذ به صورت اتمسفر تغییر یافته فعال بدون حضور دی اکسید کربن (نیتروژن 99% + اکسیژن 1%، نیتروژن 97% + اکسیژن3 % و نیتروژن 95% + اکسیژن 5%)، اتمسفر تغییر یافته غیرفعال و روباز در هوای آزاد بسته بندی شدند. بررسی نتیجه ها نشان داد میوه هایی که در لایه پلی آمیدی/ پلی اتیلنی نگهداری شده بودند در مقایسه با میوه های نگهداری شده در هوای آزاد دارای کمترین مقدار کاهش وزن بودند. مقدار اسیدیته قابل تیتر در تمام شیوه های بسته بندی با پیشرفت زمان انبارمانی افزایش یافت. مقدار اسید قابل تیتر و ماده های جامد محلول کل زیر تاثیر ترکیب های گازی قرار نگرفتند. اتمسفر هوای آزاد که دارای بیشترین میزان اکسیژن بود فعالیت آنتی اکسیدانی میوه ها را به خوبی حفظ نمود. مقدار آنتوسیانین کل، فنول کل و اسکوربیک اسید زیر تاثیر اتمسفر انبار و مدت زمان انبارمانی قرار گرفتند. بیشترین مقدار آنتوسیانین کل در نمونه های تیمار شده با هوای آزاد و اتمسفر تغییر یافته غیرفعال مشاهده شد که با پیشرفت زمان انبارمانی افزایش یافت. فنول کل میوه ها در بسته های اکسیژن 1%، که نسبت به دیگر تیمارها کمترین اکسیژن را داشتند، بیشتر بود. مقدار اسکوربیک اسید میوه ها با پیشرفت زمان نگهداری در انبار کاهش یافت و در نمونه هایی که زیر اکسیژن3%، اکسیژن 5% و هوای آزاد نگهداری شده بودند، بیشترین کاهش را نشان داد.

هدف از این پژوهش کاربرد برخی ماده های آلی در خاک برای افزایش تحمل گیاه همیشه بهار (Calendula officinalis L. ) به تنش خشکی بود. این پژوهش به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح به طورکامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. تیمارها شامل 100% حجمی گلدان خاک زراعی (شاهد)، 1 و 2 گرم نانوکود پتاسیم به ازای یک کیلوگرم خاک، 30% حجمی گلدان کوکوپیت + 70% خاک زراعی، 30% حجمی گلدان پالم پیت + 70% خاک زراعی و 30% حجمی گلدان بقایای گیاه روناس + 70% خاک زراعی در سه سطح خشکی (40، 60 و 80 درصد ظرفیت مزرعه) بود. بر اساس نتیجه های به دست آمده با افزایش سطح تنش خشکی شاخص های رشدی گیاه به طور معنی داری کاهش یافت. بیشترین ارتفاع گیاه (3/14 سانتی متر)، تعداد برگ (3/70 عدد)، وزن تر و خشک اندام هوایی (به ترتیب 2/79 و 1/11گرم) و ریشه (به ترتیب 06/34 و 3/9 گرم) در گیاهانی که در تنش خشکی 60% ظرفیت مزرعه با بقایای روناس تیمار شده بودند، حاصل شد. در زمان اعمال تنش شدید (40% ظرفیت مزرعه) گیاهان تیمار شده با پالم پیت کمترین ارتفاع (7 سانتی متر)، تعداد برگ (6/11 عدد) و قطر سایه سار (1/10 سانتی متر) را تولید کردند. به طورکلی، بقایای گیاه روناس در مقایسه با دیگر تیمارها، به خوبی توانست تحمل گیاه را به تنش خشکی افزایش دهد. با توجه به هزینه کم، قدرت بالای نگه داری رطوبت و تخلخل بالا، بقایای روناس می تواند به عنوان بستر کشت مطلوب در مناطق خشک برای کاهش مصرف آب مورد استفاده قرار گیرد.

پنیرباد یکی از گونه های گیاهی با ارزش اقتصادی بالا بومی منطقه سیستان و بلوچستان است که در فضای سبز، صنایع دارو سازی و تثبیت شن های روان در مناطق کویری کاربرد دارد. شوری یکی از عامل های محدودکننده رشد و پراکنش گیاهان است. این پژوهش با هدف بررسی اثر تنش شوری (نمک های کلراید سدیم و کلراید پتاسیم) بر برخی ویژگی های ریخت شناسی و فیزیولوژیک گیاه پنیرباد انجام شد. آزمایش در قالب طرح به طورکامل تصادفی با نه تیمار و چهار تکرار بهصورت گلخانه ای انجام شد. تیمارها شامل شاهد، کلراید سدیم و کلراید پتاسیم هر کدام در چهار سطح (50، 100، 150 و 200 میلی مولار) بودند. نتیجه ها نشان داد که تنش شوری بر همه ویژگی های مورد بررسی شامل مقدار پرولین، درصد نشت یونی، فلورسانس کلروفیل، وزن خشک اندام هوایی و ریشه، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی، سطح برگ، طول ریشه و درصد بقا در سطح احتمال یک درصد معنی دار بود. مقایسه میانگین ها نشان داد که بیشترین مقدار پرولین و درصد نشت یونی به ترتیب 27/4 میکرومول بر گرم وزن تر و 56/%45 در تیمار 200 میلی مولار از کلراید سدیم و کمترین مقدار پرولین و درصد نشت یونی به ترتیب 4/1 میکرومول بر گرم وزن تر و 93/11% در شاهد مشاهده شد. ویژگی های ریخت شناسی در تیمار کلراید سدیم در مقایسه با کلراید پتاسیم کاهش بیشتری نشان داد. بنابراین سطح برگ در تیمار 200 میلی مولار کلراید سدیم (45/58 سانتی متر مربع) در مقایسه با تیمار 200 میلی مولار کلراید پتاسیم (70/69 سانتی متر مربع) کاهش یافت. هم چنین با افزایش تنش شوری، نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی افزایش یافت. بیشترین نسبت وزن خشک ریشه به اندام هوایی (01/1) در تیمار 200 میلی مولار کلراید سدیم بود. یافته ها نشان داد تحمل گیاه پنیرباد به شوری تا 100 میلی مولار می باشد، به طوری که با افزایش نمک به 200 میلی مولار، درصد بقا نسبت به شاهد 38/70% کاهش یافت. بنابراین، بر اساس نتیجه های به دست آمده از این پژوهش، می توان از این گیاه افزون بر فضای سبز، در مناطق با شوری متوسط نیز استفاده نمود.

تنش شوری ازجمله عامل های مهم محیطی است که موجب کاهش رشد و عملکرد گیاهان به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک جهان می گردد. در پژوهش حاضر پاسخ جمعیت های گل محمدی سه منطقه از ایران به تنش شوری بررسی گردید. آزمایش به صورت فاکتویل در قالب طرح به طور کامل تصادفی با 5 تکرار بود. فاکتورها به صورت سه سطح شوری (آب چاه با هدایت الکتریکی 6/0، 3 و 6 دسی زیمنس بر متر) و سه جمعیت گل محمدی (میمند، کاشان و لاله زار) بودند. نتیجه ها نشان داد که تیمار شوری 6 دسی زیمنس بر متر سبب کاهش معنی دار سطح برگ در جمعیت میمند و وزن خشک ریشه و شاخساره در جمعیت کاشان شد. مقدار سبزینه در تیمار شوری 6 دسی زیمنس بر متر نسبت به شاهد در جمعیت میمند دارای بیشترین کاهش (از 44/0 به 3/0 میلی گرم در وزن تازه) بود. افزایش سطح شوری به 6 دسی زیمنس بر متر سبب افزایش معنی داری در سطح پرولین و فعالیت آنزیم های کاتالاز، پراکسیداز (به ترتیب 4/8 و 76/11 واحد آنزیمی در میلی گرم وزن تازه) و سوپراکسید دیسموتاز (17/7 واحد آنزیمی در میلی گرم پروتئین) در برگ گیاهان جمعیت لاله زار شد. انباشت بیشترین مقدار یون سدیم و کلر در برگ ها اتفاق افتاد که جمعیت لاله زار در تیمار شوری 6 دسی زیمنس بر متر بیشترین غلظت یون سدیم (6/19 میکرومول در گرم وزن خشک) و جمعیت میمند بیشترین غلظت یون کلر (51/111 میکرومول در میلی گرم وزن خشک) را داشتند. با افزایش سطح تنش شوری مقدار یون پتاسیم در برگ هر سه جمعیت تغییر محسوسی نداشت در حالیکه مقدار آن در ساقه و ریشه با افزایش تنش شوری به طور معنی داری افزایش یافت و بیشترین افزایش یون پتاسیم در ساقه (89/10 میکرومول در گرم وزن خشک) و ریشه (87/6 میکرومول در گرم وزن خشک) در تیمار 6 دسی زیمنس بر متر در جمعیت لاله زار مشاهده شد. در جمع، با توجه به داده های این پژوهش می توان نتیجه گرفت که جمعیت لاله زار بیشترین تحمل و جمعیت میمند کمترین تحمل را نسبت به تنش شوری داشتند.

اسفناج از جمله سبزی های مهم با خواص تغذیه ای بالا بوده و تولید آن در مناطق شمالی کشور جایگاه ویژه ای دارد. تنش های مختلف محیطی با رشدی فزاینده تهدیدی جدی بر جنبه های کیفی تولید این محصول محسوب می شوند. این تنش ها بیشتر با افزایش مقدار رادیکال های فعال اکسیژن موجب خسارت هایی جدی و حتی جبران ناپذیری می گردند. در این پژوهش با اعمال تنش اکسیداتیو مصنوعی توسط محلول پاشی نیترات نقره (غلظت های صفر، 1 و 2 میلی مولار) و اعمال پیش تیمار اسکوربیک اسید (صفر و 20 میلی مولار) بر اسفناج Spinacea oleracea L. (New Persian cultivar)، ویژگی های رشدی مورد ارزیابی قرار گرفت. این ویژگی ها شامل پدیدگان ظاهری، سطح برگ، مقدار ماده خشک، سرعت رشد و ویژگی های کیفی شامل مقدار پروتئین، کلروفیل (a و b)، سطح تنش اکسیداتیو یاخته ای (سنجش TBARM و LOX) بود. صفات مورد نظر پس از اعمال تیمار در زمان های 12، 24 و 48 ساعت پس از محلول پاشی تیمارها ارزیابی گردید. این مطالعه در شرایط گلخانه در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد. اعمال تیمارهای آزمایشی به صورت محلول پاشی و در محدوده آغازین بیشینه رشد رویشی صورت پذیرفت. نتیجه ها نشان داد محلول پاشی اسکوربیک اسید هیچ گونه اثر منفی بر ویژگی های مورد بررسی نداشت در حالی که محلول پاشی نیترات نقره منجر به کاهش چشمگیر در بیشتر ویژگی های مطلوب و هم چنین افزایش مقدار سطح اکسیداسیون یاخته ای و فعالیت آنزیم لیپوکسیژناز گردید. نتیجه بررسی مقدار بیان نسبی ژن نیترات ردوکتاز نشان داد که کاربرد اسکوربیک اسید باعث افزایش مقدار بیان ژن نیترات ردوکتاز نسبت به شاهد گردید و از سویی کاربرد نیترات نقره مقدار بیان ژن نیترات ردوکتاز را کاهش داد. کاربرد محلول پاشی اسکوربیک اسید 2 ساعت قبل از تیمار نیترات نقره منجر به بهبود نسبی ویژگی های مورد مطالعه گردید.