مجله علوم و فنون باغبانی ایران
سال:1386 | دوره:8 | شماره:1 |تعداد مقالات:7

انجیر رقم «سبز»، مهمترین رقم تجاری و خشکباری کشور ایران نیازمند کاربرد روش های ویژه هرس در شرایط دیم می باشد. برای افزایش کمی و کیفی میوه های انجیر رقم «سبز» خشک آزمایشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی شامل روش های هرس زمستانه شاخه های یک ساله جانبی (پنجه ها) به صورت حذف کامل، سربرداری و هرس سبز تابستانه شاخه سال جاری و ترکیبی از این سه نوع هرس بررسی شد. نتایج تجزیه مرکب داده های سه ساله نشان داد که تیمار هرس شدید زمستانه پنجه ها همراه با هرس سربرداری زمستانه نسبت به تیمارهای دارای هرس سبز و تیمار هرس سبک زمستانه پنجه ها باعث رشد طولی معنی دار شاخه ها شد. با هرس سبز تابستانه، رشد طولی شاخه ها کاسته شد که برای کوچک نگاه داشتن شاخساره و استفاده بهینه از رطوبت خاک در شرایط دیم موثر است. تیمار هرس شدید پنجه ها همراه با هرس سربرداری با بیشترین درصد میوه های دیررس نسبت به تیمارهای مختلف هرس پنجه به تنهایی و تیمار هرس سبک پنجه ها همراه با هرس سربرداری تفاوت معنی داری داشت، این نوع هرس به دلیل رو به رو شدن میوه های درخت با شرایط نامساعد آخر فصل برداشت توصیه نمی شود. تیمار هرس متوسط زمستانه پنجه ها (شاهد در استهبان) با بیشترین درصد وزنی میوه های قهوه ای روشن و بیشترین وزن تک دانه انجیر خشک با هرس متوسط زمستانه پنجه ها همراه با هرس سربرداری زمستانه تفاوت معنی داری داشت. هرس شدید زمستانه پنجه ها همراه با هرس سبز تابستانه باعث افزایش قطر میوه های خشک شد که با تیمارهای مختلف هرس پنجه همراه با هرس سربرداری تفاوت معنی داری داشت. تیمار هرس شدید زمستانه پنجه ها نسبت به بیشتر تیمارها به طور معنی داری عملکرد را افزایش داد، اما تفاوت معنی داری با شاهد در استهبان نداشت.

برای بررسی اثر -1)1-MCPمتیل سایکلوپروپن) بر دوام پس از برداشت گل های بریدنی میخک رقم, «تمپو»، آزمایشی با غلظت های مختلف این ترکیب (0، 50 و 100 نانو لیتر در لیتر) انجام شد. در این پژوهش افزون بر تعیین بهترین غلظت 1-MCP، مطلوب ترین زمان اوج تولید اتیلن توسط گیاهان تیمار نشده و دیگر گیاهان مشخص شد. سه غلظت 1-MCP در قالب طرح به طور کامل تصادفی در 6 تکرار مورد بررسی قرار گرفتند. در این آزمایش 108 عدد گل بریدنی برای تعیین عمر گلجایی، تولید اتیلن و درصد ماده خشک در پایان عمر گلجایی مورد بررسی قرار گرفتند. تیمار گل ها و ارزیابی عمر پس از برداشت آن ها در اتاقی با دمای 20±2 درجه سانتی گراد، رطوبت نسبی 60 تا 70%، شدت نور 15 تا 20 میکرومول بر ثانیه بر متر مربع و طول روز 12 ساعت انجام گرفت. تجزیه واریانس و مقایسه میانگین نتایج تیمارهای مختلف نشان داد که گیاهان شاهد در ساعت ششم به اوج تولید اتیلن رسیده و در تیمارهای50  و 100 نانولیتر در لیتر 1-MCP در ساعت های 12 و 24 به اوج رسیدند. تفاوت تیمارها در این ویژگی ها در سطح 1% معنی دار بود. در ضمن تیمار 50 نانو لیتر در لیتر  1-MCPبا 3/18% ماده خشک برترین تیمار بوده و در سطح 5% برتری محسوسی نسبت به گیاهان شاهد داشت. همین تیمار با 3/16 روز برترین تیمار از نظر عمر گلجایی بوده و در سطح 1% برتری محسوسی نسبت به سایر تیمارها نشان داد.

فشار ریشه ای زیاد، در اوایل بهار یکی از عوامل اصلی افت گیرایی پیوند گردو است. در این راستا تاثیر سه سطح قدرت رشد دان نهال و سه روش مهار فشار ریشه ای بر سرعت شیره خام، گیرایی پیوند و رشد طولی پیوندک به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار بررسی شد. تاثیر قدرت رشد بر جریان شیره خام و ارتباط آن با عوامل محیطی در یک آزمون جداگانه در یک دوره چهار هفته ای دنبال شد. بر اساس نتایج به دست آمده، فشار ریشه ای در ابتدا با آهنگی به نسبت تند در هر سه گروه از دان نهال های قوی، متوسط و ضعیف افزایش یافت، ولی روند تغییرات شیره خام به تدریج در طول 3 هفته بعدی از هم جدا شدند، به طوری که در دو هفته آخر، سرعت خروج شیره در دان نهال های کم رشد در مقایسه با دان نهال های پر رشد به طور معنی داری کاهش یافت (P<1%). فشار ریشه ای همبستگی مثبت معنی داری (r=0.98) با کمترین دمای روز پیش از اندازه گیری نشان داد. کاهش دیر هنگام خروج شیره در دان نهال های ضعیف به تنهایی تاثیری روی گیرایی پیوند نداشت ولی در ترکیب با یک هفته تاخیردر پیوند زنی، میزان گیرایی پیوند را در مقایسه با دان نهال های قوی به طور غیر معنی دار افزایش داد .(P<1%) پوشش محل پیوند با خاک اره مرطوب، همراه با یک هفته تاخیر در پیوند زنی پس از سربرداری پایه درصد گیرایی پیوند را جدای از قدرت رشد دان نهال به میزان 80 تا 90% افزایش داد. افزون بر این، قدرت رشد تاثیر معنی داری بر سرعت رشد پیوندک در 45 روز پس از پیوند داشت .(P<5%)  بنابراین، با مهار فشار ریشه ای از راه تاخیر در انجام پیوند و پوشش محل پیوند با خاک اره و استفاده نکردن از بذرهای به دست آمده از والدین پر رشد و اکوتیپ های جنگلی در احداث نهالستان می توان به درصد بسیار بالایی از گیرایی پیوند (حدود 90%) و درجه ای از کنترل نسبی رشد پیوندک دست یافت.

در این پژوهش طی چند آزمایش در شرایط کنترل شده خاک و آبکشت تاثیر تنش های مختلف از جمله خشکی و شوری بر بیان ژن های آلفا- دی اکسیژناز ( a-DOX1 و  a-DOX2) در ریشه گوجه فرنگی بررسی شد. برای تعیین نقش ابسایزیک اسید و اتیلن در چگونگی بیان این ژن ها از دو جهش یافته گوجه فرنگی به نام های Flc) Flacca، جهش یافته اسید ابسایزیک(،Never ripe  (Nr، جهش یافته اتیلن) و نوع طبیعی آن ها Ailsa Criag (AC) استفاده شد. پس از تنش ها ریشه بوته ها برداشت شده و به سرعت با نیتروژن مایع منجمد و نگهداری شدند.سپس RNA آن ها استخراج و با روش لکه گذاری RNA، دورگ گیری با انواع های نشاندار انجام شد. نتایج نشان داد که a-DOX2 در اثر هیچ کدام از تنش ها در محیط خاک یا آبکشت بیان نشد. در گلخانه و در محیط خاک در ریشه های Flc ژن a-DOX1 به وسیله تیمارهای کلرید سدیم 170 میلی مولار (به مدت 24 ساعت) و خشکی (به مدت 36 ساعت) افزایش بیان ژن نشان داد. چگونگی بیان در AC مشابه Flc بود با این تفاوت که میزان بیان کمتر بود. در ریشه های Nr افزایش بیان ژن تنها به وسیله تیمار شوری رخ داد. در بوته های مسن با تیمار غلظت های مختلف نمک (0، 100، 170 و 300 میلی مولار) a-DOX1 تنها در ریشه های Flc و در سطح 170 میلی مولار بیان شد و در پایان با تیمار شوری 250 میلی مولار بر بوته های شش هفته ای در مدت های مختلف (6 ساعت، 1، 3 و 6 روز) افزایش بیان ژن در AC پس از تیمار یک روزه دیده شد. در Flc افزون بر تیمار یک روزه در تیمار شش ساعته نیز افزایش بیان ژن آشکار شد. نتایج به دست آمده از آزمایش های گلخانه ای نشان داد که بیان  a-DOX1 در مراحل مختلف رشد متفاوت است که به احتمال به دلیل تغییر در میزان اتیلن می باشد. در شرایط آبکشت افزایش بیان ژن در ریشه های Flc در اثر تیمارهای 1 و 5 میلی مولار H2O2 به مدت 24 ساعت به دست آمد ولی، این روند در AC تنها در سطح 5 میلی مولار بود. در آخرین آزمایش در شرایط آبکشت  a-DOX1در اثر تیمارهای زخم و شوری (به مدت 6 و 24 ساعت) و سطوح 1 و 5 میلی مولار) H2O2 به مدت 24 ساعت) افزایش بیان ژن دیده شد. در تمام آزمایش های یاد شده چگونگی بیان شکل کوتاه شده  a-DOX1یعنی a-DOX15’ همانند a-DOX1 بود ولی، میزان بیان آن کمتر و گاهی ناچیز بود. در مجموع این آزمایش نقش کلیدی a-DOX1 را در محافظت بوته های گوجه در برابر انواع تنش های اکسیداتیو تایید نمود.

استفاده از دورگه های بین گونه ای برای دستیابی به پایه های رویشی در جنس پرونوس در چند دهه اخیر بیشتر مورد توجه بوده است. در این زمینه پژوهشی از سال 1381 در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند روی 106 دورگه بین گونه ای طبیعی و مصنوعی با هدف ارزیابی و گزینش اولیه نژادگان های امید بخش بر اساس شاخص های گزینشی پایه های درختان میوه اجرا شد. در این آزمایش ویژگی های رویشی، زایشی و قابلیت ریشه زایی 7 نژادگان برتر از این دورگه ها با استفاده از قلمه نیمه چوبی و چوبی با تیمار ایندول بوتیریک اسید (به ترتیب با غلظت 1500 و2000 میلی گرم در لیتر به مدت 5 تا 6 ثانیه) در شرایط گلخانه و هوای آزاد انجام گرفت. نژادگان های HS312 (هلو × بادام)، HS302 و HS304 دارای قدرت رشد، سازگاری اقلیمی بسیار خوب و استعداد ریشه زایی بالایی (30 تا 60%) بودند. نژادگان های HS408 (آلو × زردآلو) و HS721 (گوجه × بادام) دارای گل های کامل ولی با مادگی کوچک تحلیل رفته، سترون بوده و با وجود داشتن ویژگی های بسیار عالی به عنوان پایه از قدرت ریشه زایی کمتری برخوردار بودند.

انگور یکی از مهمترین میوه هایی است که در ایران پرورش می یابد و در هر جا که شرایط آب و هوایی مناسب باشد اقدام به کشت و پرورش آن می نمایند. رقم «کشمش بی دانه» یکی از مهمترین ارقامی است که به دلیل گوناگونی در مصرف آن (غوره، تازه خوری، کشمش و غیره) مورد توجه است. پژوهش های متعددی برای بالا بردن سطح کیفی محصول این رقم از نظر رنگ، طعم، اندازه، درصد قند، اسیدیته و غیره صورت گرفته است. پژوهش حاضر با به کارگیری تیمارهای حلقه برداری شاخه های رشد جاری و محلول پاشی با بوریک اسید انجام شد و اثر آن ها بر pH افشره، TSS افشره، اسیدیته و نسبت TSS به اسیدیته و غلظت بور حاصل از تجزیه دمبرگ در تیمارها ارزیابی شد. حلقه برداری در دو زمان مختلف یعنی در زمان آغاز شکوفه و در زمان تغییر رنگ حبه ها روی شاخه های رشد جاری حامل خوشه و محلول پاشی با بوریک اسید با غلظت های صفر، 1500 و 3000 میلی گرم در لیتر یک هفته پیش از زمان شکوفه روی برگ ها و خوشه ها انجام شد. بالاترین میزان pH در تیمار محلول پاشی بور و در تیمار محلول پاشی+حلقه برداری در زمان تغییر رنگ حبه ها به دست آمد که نشان دهنده تاثیر بیشتر محلول پاشی بر افزایش TSS و pH می باشد. بالاترین میزان TSS در تیمار محلول پاشی با غلظت 3000 میلی گرم در لیتر به دست آمد و برهمکنش دو تیمار در افزایش این ویژگی معنی دار نبود. بالاترین نسبت TSS به اسید در تیمار محلول پاشی در غلظت 3000 میلی گرم در لیتر بور به دست آمد و برهمکنش دو عامل بر این ویژگی معنی دار نبود و تیمار حلقه برداری در تغییرات این نسبت بی تاثیر بود. اثر محلول پاشی بور و حلقه برداری و نیز برهمکنش آن ها بر افزایش غلظت بور در دمبرگ ها معنی دار شد و بالاترین میزان آن در تیمار حلقه برداری در آغاز شکوفه+محلول پاشی با غلظت 3000 میلی گرم در لیتر بور به دست آمد.