پژوهش زبان های خارجی
سال:1388 | دوره:- | شماره:52 |تعداد مقالات:7

در دهه های اخیر، «مجاز» به عنوان مهمترین منبع غنی سازی قاموس واژگان زبان، توجه زبان شناسان روس را به خود جلب کرده است. زبان های روسی و فارسی تصاویر کم و بیش متفاوتی از حرکت را به دست می دهند، در عین حال وجوه مشترکی دارند که با توجه به تعلق آنان به دو خانواده زبانی مختلف، جالب به نظر می رسد. کارکرد فعل حرکتی در گروه واژه های پایدار فعلی - اسمی به علت کارایی گسترده در همه سبک های زبان قابل بررسی است. از میان دستورنویسان فارسی، خسرو فرشیدورد این دسته از ترکیب واژه ها را تحت عنوان «افعال مرکب»، «ترکیبات فعلی» یا «گروه های فعلی ترجمه ای» بررسی کرده است. تکیـه اصلی مقاله حاضر، بررسی مقایسه ای نقش فعل حرکتی u¶mu-xo¶umb در معنای مجازی و در قالب ترکیب واژه های پایدار است.

عبداله بن سعد بن ابی سرح قرشی اسلام میآورد و اندک زمانی کتابت وحی میکند، سپس از دین باز میگردد و مرتد میشود. بررسیهای تاریخی نشان میدهد که ارتداد او ارتباطی با نگارش قرآن ندارد، ولی قصه نویسان، که اغلب فاقد قوه تحلیل اند، شاید مغرضانه، شاید ساده لوحانه، روی گردانی وی را به تحریر آیات الهی ربط می دهند. این قصه های بی اساس به تفاسیر و تواریخ هم راه می یابد، حتی از دریاها می گذرد تا در سده بیستم میلاد، نویسنده ای از ایتالیا، آن را از حیث روایت پردازی تاویل کند؛ قرن ها پیش از او یک شاعر صوفی  فارسی نیز این قصه را موافق رای صوفیانه خویش تاویل کرده است. قیاس آن چه این دو گفته اند، جدا ازاین که یکی از موارد داد و ستدهای دایم فرهنگی را به دست می دهد، وسعت میدان تاویل را نیز آشکار می کند.

محصولات فرهنگی بیگانه نظیر فیلم و سریال، بخش قابل توجهی از فرآورده های سمعی و بصری موجود را تشکیل می دهد جاذبه این محصولات و بالطبع استقبال مخاطبان، اهمیت آن ها را در همکاری های فرهنگی آشکار می سازد. در این میان عدم تسلط عموم مخاطبان فرهنگ مقصد به زبان بیگانه از یک سو و لزوم نظارت بر مسایل اخلاقی، مذهبی و سیاسی که از طریق رسانه فیلم و تلویزیون انتقال یافته و کلیت فرهنگی جامعه را می سازند از سوی دیگر، وجود شاخه ای از علم ترجمه به نام ترجمه فیلم را ایجاب می کند. مقاله پیش رو ضمن پرداخت سطحی و مختصر به برخی مباحث نظری در این زمینه، کلیاتی را در زمینه عناصر فرهنگی فیلم شامل لهجه ها، گویش، اسامی و نام های مذهبی، اسامی اشخاص، وام واژه ها و ترجمه طنز بیان می کند.

در نیمه دوم قرن بیستم، تعدادی از اندیشه ورزان و نظریه پردازان حوزه ادبیات، تحت تاثیر دستاوردهای پربار هرمنوتیک فلسفی، ضرورت تکوین «هرمنوتیک ادبی» و یا «رویکرد هرمنوتیکی به متون ادبی» را طرح کرده و با نگرش ها، انتظارات و پیشنهادهای گوناگون پا به عرصه این میدان نهاده اند. بعضی از ایشان، چون پتر سوندی، نوع خاصی از هرمنوتیک را مدنظر دارند، که توان آن را داشته باشد، نخست به بازخوانی و ساماندهی پیشینه تاریخی نظریه های تاویل ادبی بپردازد، و سپس در هماهنگی با مدرن ترین روش های نقد ادبی و زبان شناختی، جوابگوی پرسش های بنیادینی باشد که ذهن منتقدان ادبی از دیرباز با آنها مشغول بوده است. بعضی دیگر، چون هانس روبرت یآوس و اومبرتو اکو، خود از پایه گذاران مکتب های ادبی محسوب می شوند، و قصد دارند، دامنه نقد ادبی را به مدد پرسش های جامع هرمنوتیکی گسترش دهند و با رجوع به مبانی محوری این مبحث، اعتبار تئوری ها و اندیشه های خود را محک زنند.جستار حاضر به نقد و بررسی منتخبی از مهم ترین رهیافت ها و نظریه های هرمنوتیک ادبی، مناسبات آن با سایر دیسیپلین های مشابه علوم انسانی، و تلقی های مختلف از وظایف و کارکردهای آن می پردازد و سوالاتی نیز در مورد توان آشتی پذیری هرمنوتیک با روش های تاویل متن و نظریه های نقد ادبی مطرح می کند. توجه اساسی این مقاله اما به دیدگاه ها، راهکارها و معضلات ویژه ای معطوف است که در تقاطع اندیشه های محوری تاویل ادبی و پرسش های هرمنوتیکی شکل می گیرند.

در طول تاریخ بسیاری با انگیزه و شیوه های متفاوتی اقدام به ترجمه قرآن کریم کرده اند. بررسی و نقد ترجمه های پیشین و کشف توانمندی ها و کاستی های احتمالی آنها به منظور دستیابی به ترجمه ای مطلوب از قرآن کریم همواره لازم و راهگشاست. در این زمینه، مقاﻟه حاضر به نقد و بررسی سه ترجمه شاخص قرآن به زبان آلمانی توسط سالمون شوایگر، دیوید فریدریش مگرلین و فریدریش روکرت با تمرکز بر سوره حمد پرداخته است. در این پژوهش ضمن ارایه تاریخچه ای از ترجمه قرآن به زبان آلمانی مشخص شد که اوضاع و جو سیاسی حاکم در شکل گیری ترجمه های نخستین آلمانی زبان قرآن و نیز، سیر تکامل آنها از قرون وسطی به دوره روشنگری و بعد از آن، نقش اساسی داشته است. همچنین اغراض و انگیزه های مترجمان در هر سده در این شکل گیری بی تاثیر نبوده اند. در بررسی ترجمه های ذکر شده از لحاظ سبک و روش، امانت داری در برگردان ساختار نحوی و معنایی قرآن و یا اتخاذ شیوه ای علمی و دقیق به چشم نمی خورد. نتایج بررسی ترجمه های سوره حمد از دو جنبه روساخت و ژرف ساخت نیز نشان می دهد که عدم تسلط مترجم به زبان عربی و نیز کمک نگرفتن از تفاسیر معتبر اسلامی، منجر به کج فهمی های اساسی در برگردان واژه ها و مفاهیم قرآنی شده است. نقاط قوت و ضعف حاصل از این بررسی، راهکارهایی را برای ترجمه بهینه قرآن ارایه کرده است.

در نقد ترجمه، مشخص کردن اساس کار و اجتناب از اعمال سلیقه در درجه اول اهمیت قرار دارد. در این مقاله سعی شده است بر اساس مطالعات زبان شناسی مقابله ای و در چارچوب نظریه سخن کاوی (با بررسی موردی سبک، لحن، نشانه های سجاوندی) به نقد ترجمه مریم شفقی از داستان «درس های فرانسه»، نوشته والنتین راسپوتین، پرداخته شود. در این نقد خواهیم دید که وی در این ترجمه سبک اثر را که غیر رسمی و صمیمی است با بهره گیری از دایره لغات گسترده شان به خوبی منتقل کرده است اما در انتقال لحن شخصیت ها و راوی داستان چندان موفق نبوده و توجه کافی به نشانه های سجاوندی که اهمیت خاصی در ترجمه دارند نکرده است.

منظور از واژه آرایی با واژه های همگون، این است که این گونه واژه آرایی بر دو یا چند پاﻳه واژگانی استوار است که به گونه ای چشمگیر با هم، هم گونند. به این مفهوم که در ریخت، ساخت، آهنگ و... شبیه یکدیگر ند. دو واژه «همگون» را دو پاﻳه جناس می نامیم. پیداست که این گونه واژه ها در عین این که از یک سو همگونی دارند ناگزیر باید از سویی دیگر ناهمگونی و دوگانگی داشته باشند، در غیر این صورت دو یا چند واژه نخواهند بود و به عنوان یک کلمه با معانی متفاوت در نظر گرفته می شوند. از این رو با تکرار واژگان، یعنی استفاده از دو واژه همگون (دو پایه جناس) آهنگی پدید می آید که سبب شکوفایی و تجلی بلاغت می شود و که فراتر از زیر و بم کلمات است. جناس در زبان های روسی و فارسی دارای گونه های متفاوتی است که این گونه های متفاوت بر اساس دوگانگی متفاوت دو پایه جناس پدید می آیند و هر گاه این دو واژه علاوه بر هم گونی، دارای دوگانگی نوشتار باشند، با یکدیگر جناس لفظی و هر گاه دوگانگی ساختاری باشد، جناس مرکب محسوب می شوند. در این مقاله سعی بر این است که با بررسی دلایل بوجود آمدن جناس های لفظی و مرکب در زبان های روسی و فارسی، این واژگان را برای خوانندگان ملموس تر و قابل درک تر کنیم.