پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1395 | دوره:13 | شماره:1 (پیاپی 46) |تعداد مقالات:9

ایمنی و توانایی یک راه برای عبور دادن وسایل نقلیه با حداقل تاخیر برای رانندگان به نظم و ترتیب جریان ترافیک بستگی دارد و در صورتی می توان این نظم را در جاده ها حاکم گردانید که علائم و تابلوها، به عنوان یکی از مهم ترین ابزارهای کنترل ترافیک، رانندگان را به طور دقیق و صحیح راهنمایی کنند. از این رو در این پژوهش با فرض رعایت شدن قابلیت دید تابلوها، به بررسی و ارزیابی قابلیت خوانایی تابلوهای راهنمای مسیر پرداخته شده است. در این راستا با شناخت عوامل موثر بر قابلیت خوانایی تابلوهای راهنمای مسیر، متغیرهای مربوطه انتخاب گشته و از آنها در جهت ساخت مدل رگرسیون استفاده گردیده است. در این مدل فاکتورهای موثر بر قابلیت خوانایی به عنوان متغیر مستقل و انتظارات رانندگان بر حسب امتیاز کمی، به عنوان متغیر وابسته معرفی شدند. سپس با توجه به ماهیت پیوسته بودن متغیر وابسته مدل، مدل رگرسیون خطی برازش داده شده و اعتبارسنجی شده است. در پایان مشخص گردید تابلوها باید دارای تعداد کلمات و تعداد نقوش محدود باشند و با افزایش آنها نمره تابلو از نظر قابلیت خوانایی کاهش می یابد. همچنین رانندگان با تابلوهایی که دارای تضاد رنگ بین کلمات و پس زمینه منطقی تری بودند و با فونتی خوانا با اندازه مطلوب، که متناسب با سرعت طرح جاده مورد نظر، طراحی شده بودند هم ارتباط بهتری برقرار کردند و سطح قابلیت خوانایی آنها از دید رانندگان مطلوب ارزیابی شد. همچنین استفاده از این مدل به عنوان یک ابزار برای مدیران حوزه حمل و نقل و ترافیک شهری پیشنهاد می شود؛ به طوری که می توان با این مدل بررسی کرد که آیا تابلو قابلیت خوانایی مناسب را دارا می باشد یا خیر.

یکی از مهمترین مسائلی که متولیان حوزه حمل و نقل همواره درگیر آن هستند، انتخاب پروژه های سرمایه گذاری به منظور توسعه شبکه حمل و نقل است. البته با توجه به محدودیت های منابع در دست، اجرای پروژه های انتخاب شده مستلزم زمان بندی آن ها در طول افق برنامه ریزی می باشد. یکپارچه سازی انتخاب و زمان بندی پروژه ها در قالب یک مدل، هر چند پیچیدگی حل مدل را افزایش می دهد اما صحت و دقت نتایج را نیز بالا می برد. در این مقاله، مدل یکپارچه انتخاب و زمان بندی پروژه های سرمایه گذاری حمل و نقل در قالب یک مساله طراحی شبکه گسسته (DNDP) دو سطحی معرفی شده است. در این مدل برای هر یک از پروژه های پیشنهادی مدت زمان اجرا و میزان سرمایه گذاری سالیانه، در ابتدا به صورت دقیق مشخص نیست و با حل مدل مقادیر آن ها مشخص می شود. همچنین یک شاخص جدید به منظور ارزیابی پروژه ها با توجه به آستانه رضایتمندی استفاده کنندگان سیستم توسعه داده شده است که در ترکیب با شاخص «زمان سفر طی شده در شبکه»، تابع هدف سطح بالایی مدل را تشکیل می دهد. با توجه به پیچیدگی حل دقیق مدل و زمان فرسا بودن آن، یک الگوریتم ژنتیک برای حل مدل در مدت زمان منطقی ارایه شده است. همچنین جهت بهینه کردن مقادیر پارامترهای الگوریتم، روش طراحی آزمایش های تاگوچی بکار برده شده است. به منظور ارزیابی عملکرد الگوریتم ارایه شده، سه مساله نمونه بر مبنای شبکه حمل و نقل شهری سوفالز در مقیاس های مختلف تولید گردیده است و از الگوریتم ژنتیک و همچنین روش شمارش کامل برای حل آن ها استفاده شده است. نتایج نشان دهنده آن است که الگوریتم ژنتیک ارایه شده چه از جنبه کیفیت جواب و چه از جنبه زمان حل عملکرد قابل قبولی، به ویژه در مسائل بزرگ، داشته است.

استفاده از المان های فایبر تیر-ستون پایه نیرویی، به دلیل توانایی آن در مدل سازی پلاستیسیته گسترده در طول ستون با استفاده از تنها یک المان و تعدادی نقاط انتگرال گیری بسیار مورد توجه قرار گرفته است ولی حساسیت آن به پارامترهای مدل سازی و مدل های رفتاری مصالح باعث شده است تا برآورد تقاضای لرزه ای جابه جایی پس ماند در این روش مدل سازی از اهمیت خاصی برخوردار باشد. در این تحقیق تاثیر دو روش مدل سازی با تئوری پلاستیسیته گسترده و تئوری پلاستیسیته متمرکز در محل مفاصل در طول المان تیر- ستون برای پایه پل در تخمین جابه جایی پس ماند تحت تاثیر زلزله های نزدیک گسل بررسی شد. در تخمین و برآورد جابه جایی پس ماند، اثر لغزش آرماتورهای طولی ستون، تاثیر پارامترهای هندسی و مشخصات مکانیکی مصالح ارزیابی شد. با توجه به اهمیت جابه جایی پس ماند به عنوان پارامتری مهم در ارزیابی کارایی سازه های آسیب دیده، تخمین میزان جابه جایی پس ماند لرزه ای از اهمیت خاصی برخوردار است. در این مطالعه اثر روش های مختلف مدل سازی و تاثیر مشخصات مصالح در برآورد جابه جایی پس ماند ارزیابی شد و در این راستا 5 مدل مختلف بررسی گردید و حساسیت مدل بهینه به پارامترهای مختلف سنجیده شد. نتایج نشان می دهد برای تخمین جابه جایی پس ماند، تئوری مدل سازی پلاستیسیته گسترده برای پایه های بتنی پل دقت مناسبی دارد و همچنین پارامترهای کرنش بارگذاری مجدد مدل رفتاری بتن و پارامترهای مدلسازی المان فایبر اساس نیرویی تاثیر زیادی در تخمین جابه جایی پس ماند دارند.

قطارهای دیزل-الکتریک یکی از مهمترین ارکان صنعت حمل و نقل محسوب می شوند و بخش قابل توجهی از مصرف سوخت را به خود اختصاص می دهند. یکی از عوامل موثر در میزان مصرف سوخت این وسیله نقلیه، نحوه شتاب گیری و ترمزگیری یا به عبارت دیگر، منحنی تغییرات سرعت قطار با زمان می باشد. هر چند روش های عددی موجود در محاسبه منحنی بهینه سرعت، نتایج قابل قبولی را بدست می دهند، و لیکن استفاده از این روش ها در انجام محاسبات، امری بسیار زمانبر خواهد بود. به منظور کاهش زمان محاسبات، استفاده از منطق فازی به عنوان یک روش کارآمد مورد توجه واقع شده است. در مقاله حاضر رویکرد کنترل فازی آینده نگر جهت بهبود مصرف سوخت قطار دیزل-الکتریک به کارگرفته شده است. یک کنترل کننده فازی با در نظر گرفتن شیب مسیر پیش رو، برای تغییرات سرعت تصمیم گیری می نماید. بدین ترتیب یک منحنی تغییرات نزدیک به منحنی تغییرات سرعت بهینه به دست خواهد آمد. مضافا با آنالیز حساسیت پارامترهای کنترل آینده نگر پیاده سازی شده، عملکرد الگوریتم کنترل بهبود داده شده است. نتایج شبیه سازی نشان می دهد که درصورت پیاده سازی الگوریتم توسعه داده شده، مصرف سوخت قطار به میزان 2.7 درصد کاهش خواهد یافت.

تعیین وضعیت موجود روسازی در سطح شبکه نیازمند ارزیابی سازه ای روسازی می باشد که معمولا با استفاده از دستگاه FWD و در قالب شاخص عدد سازه ای موثر روسازی (SNeff) انجام می شود. تحلیل داده های این دستگاه نیازمند اطلاع از ضخامت لایه ها بوده که بایستی با سونداژ، مغزه گیری و یا استفاده از دستگاه GPR اندازه گیری شود. در این تحقیق به منظور صرفه جویی در زمان و هزینه برداشت ضخامت لایه ها، با استفاده از پایگاه داده موجود در آزمایشگاه فنی و مکانیک خاک نسبت به ارایه مدل پیش بینی عدد سازه ای موثر روسازی اقدام گردید. برای محاسبه این شاخص داده های افت و خیز دستگاه FWD و ضخامت لایه های روسازی حاصل از دستگاه GPR بر اساس روش آشتو به عدد سازه ای موثر روسازی تبدیل و به عنوان روش مبنا در نظر گرفته شد. سپس پارامترهای کاسه انحنا افت و خیز روسازی مورد مطالعه قرار گرفته و همبستگی آنها با عدد سازه ای موثر روسازی در نرم افزار SPSS تعیین گردید. در ادامه ضمن مطالعه مدل ها مبتنی بر پارامترهای کاسه انحنا افت و خیز روسازی، 3000 کاسه انحنا افت و خیز در 1200 کیلومتر از راه های استان خوزستان به منظور ارایه مدل پیش بینی عدد سازه ای موثر روسازی مورد مطالعه قرار گرفت. پس از تحلیل داده ها یک مدل رگرسیون غیر خطی با استفاده از پارامترهای SCI، AUPP و D90/D0 برای محاسبه عدد سازه ای موثر روسازی با ضریب تعیین 0.9 ارایه گردید. در این تحقیق مشخص گردید که پارامترهایی مانند AUPP، SCI و پارامترهای نرمال شده با افت و خیز مرکزی همبستگی بیشتری با عدد سازه ای موثر روسازی دارند. همچنین مدل پیشنهادی در این تحقیق با ضریب تعیین 0.9 نسبت به بهترین مدل موجود یعنی مدل Jameson با ضریب تعیین 0.84 برتری محسوسی دارد.

این تحقیق برآن است که با تحلیل مکانی حوادث شناورها در محدوده دریایی و دهانه اروند، مناطق تمرکز انواع حوادث را شناسایی کند. با تحلیل حوادث پنج سال اخیر به این پرسش خواهیم رسید که آیا مکان یابی ایستگاه های نجات دریایی و محل استقرار تجهیزات استراتژیک تجسس و نجات با مکان جغرافیایی نقاط پر حادثه از نظر مکانی متناسب است یا خیر؟ همچنین دلایل این حوادث از نقطه نظرات مختلف مورد مطالعه قرار می گیرند. کلیه حوادث ناشی از فعالیت دریایی در ناحیه مورد مطالعه در سه گروه سوانح دریایی شناور، تعرض های مرزی، بیماری پرسنل و حوادث حین کار دسته بندی شده اند. سپس وزن فاکتورهایی خسارات مالی و جانی تعریف و مقدار سازی تمام حوادث بر اساس آنها قبل از تحلیل مکانی انجام شده است. تحلیل مکانی در این برنامه از طریق روش وزن دهی معکوس فاصله IDW (Inverse Distance Weighting) انجام شده و نقشه تمرکز انواع حوادث استخراج می گردد. تحلیل های مکانی این تحقیق منتهی پهنه بندی منطقه نحقیق و شناسایی شش ناحیه خطرناک در حوادث شناورها، چهار منطقه پرخطر در حوادث انسانی و یک ناحیه با ریسک بالا در حوادث تعرض مرزی به شناورها گردید. مدیریت امکانات نجات در بعد مکان در مناطق خطرناک و همچنین پیشنهاد استقرار تجهیزات دریایی در محل های پر خطر از نتایج حاصل از تحلیل های مکانی انجام شده است. در این تحقیق با بررسی مجموعه قوانین و مقررات بین المللی نجات دریایی، به منظور افزایش هماهنگی و توان عملیاتی تجسس و نجات دریایی با کشورهای همسایه، چند پیشنهاد ارایه گردیده است.

یکی از عوامل بسیار موثر در عدم موفقیت پروژه ها، فرآیند انتخاب سیستم اجرا در پروژه ها می باشد. فرآیند انتخاب سیستم اجرا و در نتیجه عدم انتخاب مناسب طرفین قرارداد یک علت اشتباه استراتژیک می باشد که در صورت بروز آن عواقب بسیار بدی در پروژه بوجود خواهد آمد. شناسایی چالش های موجود در سیستم های اجرا (قراردادی) در کشور از اهمیت بالایی برخوردار است که درصورت توجه کافی و به بکارگیری آن در پیشرفت مناسب در اجرای پروژه های عمرانی که به نوعی زیربنای توسعه کشور را تشکیل می دهند، عواید قابل توجه ای را برای اقتصاد کشور به دنبال خواهد داشت. در این مقاله مهمترین عوامل تاثیرگذار سیستم های اجرای حال حاضر در ایران در سه سیستم ساخت و ساز اصلی شامل طرح و ساخت، طراحی- مناقصه- ساخت و مدیریت اجرا در پروژه های آزادراهی استخراج گردیده و سپس تحلیل پرسش نامه با استفاده از نرم افزار آماری SPSS انجام می شود. در مرحله بعد با بکارگیری روش تصمیم گیری چند شاخصه فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، سیستم مناسب اجرا جهت پروژه های آزادراهی شناسایی و رتبه بندی می گردد.

مساله مسیریابی وسیله نقلیه همراه با پنجره های زمانی (VRPTW) یکی از مشهورترین مسائل بهینه سازی ترکیباتی در حوزه حمل و نقل است. چون این مساله متعلق به مسائل –NP سخت است، بسیاری از دانشمندان و محققین روش های فراابتکاری برای حل آن ارایه داده اند. در این مقاله، به علت ضعف های موجود در الگوریتم سیستم مورچگان (ACS)، نسخه ای اصلاحی از این الگوریتم به نام HACS برای حل مساله VRPTW ارایه می گردد. به منظور افزایش کارایی الگوریتم، دو روش جستجوی همسایه به نام های درج و جابجایی مورد استفاده قرار گرفته شده است. این اصلاحات سبب می شود که الگوریتم جدید از همگرایی زودرس اجتناب کند و به جواب های بسیار خوبی دست پیدا کند. در نهایت برای تست کارایی الگوریتم، تعدادی از مجموعه مثال 56 تایی سالامان در نظر گرفته و نتایج این الگوریتم با دیگر روش ها در ادبیات موضوع مقایسه شده است. نتایج نشان می دهد که نه تنها الگوریتم پیشنهادی توانسته جواب های بسیار خوبی را به دست آورد بلکه هفت عدد از بهترین جواب های تاکنون به دست آمده به وسیله الگوریتم HACS حاصل می گردد.