پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1389 | دوره:7 | شماره:1 (پیاپی 22) |تعداد مقالات:8

در مدلسازی تقاضای سفرهای مسافری بین شهری به ویژه در مدلهای ایجاد سفر یا در مدلهای مستقیم تقاضا، معمولا 3 تا 4 پارامتر مستقل موثر بر تقاضا به صورت کلاسیک انتخاب شده، سپس مدلهای ریاضی ساخته و کالیبره می شوند. فرآیند انتخاب عوامل موثر بر تقاضای سفر، یکی از مهم ترین اجزای مدلسازی است که کمتر توسط پژوهشگران به آن پرداخته شده است. مدل های مستقیم تقاضا معمولا شامل متغیرهای جمعیتی، خصوصیات اقتصادی– اجتماعی و شاخص های بین ناحیه ای برای مدهای مختلف (هزینه ها، زمان های سفر، تواتر سرویس) هستند. در این مقاله پارامترهای موثر بر ایجاد تقاضای سفر با اتوبوس جمعیت، تعداد دانشجویان دانشگاه های آزاد و دولتی، میزان اشتغال، درآمد سرانه ماهانه خانوارهای شهری، ارزش افزوده فعالیت کارگاه های صنعتی، تعداد مشترکین تلفن همراه، و تعداد تختهای مجتمع های اقامتی در نظر گرفته شده است. همچنین زمان سفر و کرایه حمل به عنوان پارامترهای موثر بر انتخاب مد سفر با اتوبوس بین شهری در نظر گرفته شده است. در این مقاله، شیوه انتخاب عوامل موثر بر تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری، بر اساس ناحیه بندی استانی در شبکه کشور با تدوین یک مدل تحلیل عاملی گام به گام ارایه و سپس اعتبارسنجی آن بیان شده است. ارزیابی نتایج حاصل از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی برای انتخاب عوامل موثر بر تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری نشان می دهد که می توان 3 عامل را از بین 9 متغیر مورد بررسی واقع شده استخراج کرد. عواملی که از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی در این مقاله تعیین می شوند با اطمینان حدود 90 درصد، در تبیین پارامتر وابسته معنادار بوده اند.به این ترتیب با بکارگیری عوامل اصلی به دست آمده از مدل تحلیل عاملی پیشنهادی می توان فرآیند مدلسازی تقاضای سفر با اتوبوس بین شهری را از طریق کاربرد کوچک ترین مفاهیم تبیین کننده به منظور تبیین بیشترین مقدار واریانس مشترک در ماتریس همبستگی به انجام رساند.

زمان توقف اتوبوسها در ایستگاهها، یکی از پارامترهای تاثیر گذار بر کیفیت برنامه ریزی حمل و نقل در سیستم اتوبوسرانی است. شناسایی عوامل موثر بر زمان توقف اتوبوسها و پیش بینی دقیق آن علاوه بر ارایه برنامه های دقیق تر، منجر به ارایه سیاستهای مناسبی برای کاهش زمان توقف و افزایش رضایت مسافران سوار بر وسیله نقلیه و منتظر در ایستگاه ها می شود. در این مقاله، با مطالعه سیستم اتوبوسرانی شهر تهران، عوامل بالقوه موثر بر زمان توقف اتوبوسها در ایستگاه ها شناسایی شده و با استفاده از تحلیل رگرسیونی، تاثیر بخشی از عوامل شناسایی شده مانند تعداد مسافران سوار و پیاده شده، بر زمان توقف اندازه گیری شده است. برازش توابع مختلف بر داده های جمع آوری شده از سیستم اتوبوسرانی شهر تهران، تابع غیرخطی از تعداد مسافران سوار و پیاده شده، بدون درنظر گرفتن جنسیت مسافر و دری که از آن پیاده یا سوار می شوند را به عنوان مناسب ترین تابع برای پیش بینی زمان توقف با ضریب تعیین 9/87 درصد نتیجه داده است. همچنین بررسی میکروسکوپی فرآیند توقف و تحلیل آماری پارامترهای موثر بر آن مانند زمان و تعداد مسافران سوار و پیاده شده منجر به توسعه مدل شبیه سازی گسسته پیشامدی از فرایند توقف اتوبوسها در ایستگاهها شده است. از مدل شبیه سازی طراحی شده برای بررسی تاثیر سیاستها و عوامل دیگری که امکان مطالعه آنها بر اساس داده های جمع اوری شده نیست، از قبیل نحوه پرداخت کرایه بر زمان توقف استفاده شده است. تحلیل ها نشان می دهد تغییر در نحوه پرداخت کرایه از سیستم بلیت کاغذی به پرداخت الکترونیکی حدود 23 درصد زمان توقف اتوبوسها را در ایستگاهها کاهش می دهد.

این مطالعه قصد دارد تاثیر ناهمواری روسازی و تاریکی شب بر سرعت جریان آزاد، در آزادراهها را به دست آورد. در بسیاری از آیین نامه های معتبر دنیا، به منظور مطالعه سرعت جریان آزاد1 (FFS) شرایط روسازی هموار و روشنایی روز مد نظر بوده است، نظیر آیین نامه ظرفیت بزرگراهها2 (HCM)، که در آن تاثیر ناهمواری روسازی و تاریکی بر سرعت جریان آزاد، ظرفیت و سطح سرویس3 راهها در نظرگرفته نشده است. آشکار است هر عاملی که سبب کاهش دید رانندگان و یا افزایش لرزش وارده به وسایل نقلیه شود، منجربه کاهش سرعت وسایل نقلیه خواهد شد. در این مطالعه به منظور تعیین شرایط ناهمواری روسازی، از ضریب ناهمواری بین المللی (IRI) ؛که توسط دستگاهRSP  ساخت شرکت Dynatest برداشت می گردد؛ استفاده شد، همچنین اطلاعات درباره ناهمواری روسازی و سرعت جریان آزاد وسایل نقلیه سواری در روشنایی روز و تاریکی شب و در 16 قطعه از یک محور آزاد راهی به طول 62 کیلومتر برداشت شد. داده های سرعت ، با دستگاه Speed Gun مدل traffipatrol XR که توانایی سنجش سرعت در روز و شب و تا فاصله بیش از یک کیلومتر را دارد و در شرایط جریان آزاد سنجش شد و به منظور جلوگیری از تاثیر کنترل سرعت بر رفتار رانندگان، محل استقرار دستگاه در فواصل و نیز مکان هایی انتخاب شدند که در محدوده دید رانندگان قرار نگیرد. تحلیل داده ها در این مطالعه نشان می دهد که رابطه خطی و معکوس در سطح معنی داری 01/0 ، توانایی توضیح تغییرات سرعت جریان آزاد بر حسب ضریب ناهمواری بین المللی را دارد و حساسیت سرعت جریان آزاد به ناهمواری در شرایط تاریکی شب کمتر ازحساسیت سرعت جریان آزاد به ناهمواری در روشنایی روز است. دیگر نتایج این مطالعه نشان دهنده آنست که حساسیت سرعت جریان آزاد نسبت به تاریکی در ناهمواری های کوچک تر بیشتر است. نهایتا این مطالعه، فاکتورهای نوعی را به منظور تصحیح شرایط ناهمواری و تاریکی بر معادلات سرعت جریان آزاد در HCM ، ارایه کرده است.

خصوصیات فیزیکی و مکانیکی سنگدانه ها چگونگی کاربرد آنها را برای استفاده در قشر رویه راهها تعیین می کنند. تاکنون آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی گوناگون، عمدتا تجربی، برای ارزیابی سنگدانه ها به صورت استاندارد معرفی شده اند. این آزمایشها ویژگی های متفاوتی مانند وضعیت هندسی، استحکام و دوام سنگدانه ها را تشریح می کنند، مطالعات انجام شده در خصوص ویژگی های سنگدانه هایی که در راهسازی استفاده می شوند نشان داده است که بین خصوصیات فیزیکی و مکانیکی سنگدانه ها روابط معنی داری وجود دارد، ولی در اغلب مطالعات پژوهشی انجام شده، نوع ارتباط دقیقا مشخص نشده است. علاوه بر این نتایج حاصله به علت تفاوت بین گروه های سنگ انتخاب شده و یا عدم جامعیت خانواده سنگ ها متفاوت است. در این مقاله به منظور دستیابی به ارتباط دقیق بین خصوصیات سنگدانه ها و بررسی میزان همبستگی بین آنها، ابتدا نمونه هایی از سنگدانه هایی که از معادن سنگ مختلف تهیه شده و دارای جنس گوناگون بودند شامل کربنات ها، ماسه سنگ ها و آذرینی ها انتخاب شدند. سپس برخی آزمایشهای فیزیکی و مکانیکی شامل وزن مخصوص، ارزش ضربه، ارزش سایش لوس آنجلس، افت وزنی در برابر سولفات سدیم(ساندنس) و ارزش صیقلی بر روی نمونه های انتخاب شده انجام گرفتند. تحلیل داده های حاصل از انجام آزمایشها نشان داد که ارزش ضربه با ارزش سایش لوس آنجلس دارای ارتباط خطی و معنی داری است. این رابطه در گروه مشتمل بر سنگ های آذرین و ماسه سنگ دارای ارتباط قوی تری نسبت به سایر گروههای سنگ است. بر اساس بررسی های مختلفی که در خصوص ارتباط بین ارزش صیقلی سنگ با دیگر متغیرهای فیزیکی و مکانیکی مورد نظر در این تحقیق انجام شد مشخص گردید که در گروه سنگ های آذرین، ارزش صیقلی با وزن مخصوص دارای ارتباط خطی است، به طوری که با افزایش وزن مخصوص مقدار ارزش صیقلی کاهش می یابد.

امروزه فنآوری بازیافت در اکثر شاخه های علوم از جمله روسازی استفاده می شود. مزایای اقتصادی، زیست محیطی و فنی قابل توجه بازیافت باعث شده است تا پژوهشگران، آزمایشهای متعددی برای بهینه سازی کاربرد آن انجام دهند. در این راستا و در این مقاله، با ساخت 162 نمونه 1200 گرمی از مخلوط های بازیافتی به روش سرد و در جا با استفاده از مصالح خرده آسفالتی که در اثر برداشتن یک لایه آسفالت ایجاد شده بود، به بررسی آزمایشگاهی میزان مقاومت، مدول برجهندگی و توانایی تحمل کشش غیر مستقیم این مخلوط ها از لحاظ فیزیکی پرداخته شد. به این ترتیب که با استفاده از امکانات آزمایشگاه مکانیک خاک وزارت راه و ترابری در تهران، پس از ساخت و عمل آوری نمونه های مارشال، این نمونه ها تحت آزمایشهای مختلفی چون تعیین مدول برجهندگی با دستگاه 1UTM14 ، آزمایش مقاومت مارشال و آزمایش کشش غیر مستقیم خشک و اشباع، قرار گرفتند. تفاوت نمونه ها در میزان درصد کف قیر ( 2، 3 و 4 درصد)، درصد و نوع افزودنی یا فیلر فعال به کار رفته در آن هاست که شامل 1 و 2 درصد از هر نوع افزودنی همچون سیمان پرتلندتیپ II ، آهک مرده، آهک زنده، پوزولان، سرباره کوره و پودر لاستیکاست که این حجم از افزودنی تا کنون به طور جامع مورد بررسی قرار نگرفته است. نهایتا، بر اساس نتایج، با استفاده از نرم افزار SPSS ،MATLAB و شبکه های عصبی مصنوعیRBF، مدلسازی برای پیش بینی نتایج، انجام شد، همچنین می توان با دقت مناسب، تاثیر هر یک از افزودنی های یادشده را در صد قیر مشخص بر روی پارامترهای مقاومتی مخلوط های بازیافتی سرد با کف قیر به دست آورد.

سیستم حمل و نقل اتوبوس شهری به عنوان یکی از مهم ترین سیستمهای حمل و نقل عمومی به شمار می رود. در طراحی این سیستم لازم است که به گونه ای همزمان چندین هدف که بعضاً با هم متناقض هستند، در نظر گرفته شوند. این اهداف باعث می شوند که انجام طراحی با مشکلاتی روبرو شود، به عنوان مثال، مسیرهایی که برای کمینه کردن زمان سفر طراحی می شوند، ممکن است بیشترین پوشش و بیشترین دسترسی را نداشته باشند. از این رو برای رسیدن به بهترین طراحی لازم است که مسائل مختلفی به طور همزمان در نظر گرفته شوند. در این مقاله یک مدل جدید برای طراحی بهینه شبکه حمل و نقل اتوبوسهای شهری با استفاده از قابلیتهای GIS که در نرم افزارهای آن موجود است، ارایه شده است. مدل نامبرده با توجه به چندین هدف اصلی بنا شده است، از آن جمله می توان به حداکثرسازی تعداد مسافر و همچنین کاهش زمان سفر اشاره کرد. بقیه اهداف در بخش سوم این مقاله بیان شده اند. مدل ارایه شده بر ماتریس توزیع سفر بین بلوکهای شهری که روش استخراج آن در این مقاله توضیح داده شده است، استوار است. پس از استخراج ماتریس توزیع سفر بین بلوکهای شهری، و اختصاص آن به معابر شهری، از قابلیتهای شبکه GIS به منظور طراحی خطوط استفاده شده است. با استفاده از این روش می توان طراحی مسیر حمل و نقل اتوبوسهای شهری را با در نظر گرفتن همزمان چندین هدف اصلی انجام داد.

در این مطالعه، بر اساس مفاهیم اندرکنش سنگ- سیستم نگهداری و با فرض مدل رفتاری نرم شوندگی کرنش برای توده سنگ تحت معیار مقاومتی هوک- براون، مدل های تحلیلی جدیدی بر مبنای روش کنترل همگرایی برای تحلیل اندرکنش سنگ دوزهای تزریقی غیرفعال (غیرکششی) و فعال (پیش تنیده) با توده سنگ ارایه می شود. با استفاده از این مدل ها، منحنی پاسخ زمین برای توده سنگ مسلح همسان و همگن اطراف تونل دایروی که تحت تنش هیدروستاتیک قرار دارد، رسم شده تا تاثیر و کارآیی هر یک از این سیستم ها در پایدار سازی و کنترل همگرایی تونل مشخص شود. مدل تحلیلی فوق: تاثیر تغییر فاصله بندی بولت ها از هم، افزایش سطح مقطع سنگ دوز و میزان پیش تنیده کردن آن را در نحوه عملکرد سنگ دوزها و در رسم منحنی پاسخ زمین در نظر می گیرد. در انتها، به کمک مدل تحلیلی فوق، مثالهایی حل شده و بررسی صحت و سقم نتایج با نرم افزار FLAC انجام می گیرد.

در این مقاله، یک مدل برنامه ریزی خطی - عدد صحیح از مساله مسیریابی وسایط نقلیه حمل برگشتی با پنجره زمانی و ظرفیت1 (CVRPBTW) ارایه می شود. در این مدل یک ناوگان ثابت غیر یکنواخت با تعداد ثابتی از هر نوع ماشین با هزینه و ظرفیت های متفاوت برای هر یک در اختیار قرار دارد. هدف کلی کمینه کردن هزینه ناوگان، کل مسافت سفرها و یا مدت زمان آن است. مدل پیشنهادی قادر است مسیرهایی با حداقل تعداد وسیله نقلیه، حداقل ظرفیت بیکار و حداقل زمان بکارگیری آنها، برای سرویس دهی به کل مشتریان (گره ها) ایجاد کند. برای حل مدل ارایه شده، یک الگوریتم فرا ابتکاری مبتنی بر بازپخت شبیه سازی شده2 (HSA) پیشنهاد می شود که جواب های خوبی در مدت زمان مناسب ایجاد می کند. تعدادی از مسائل آزمایشی در ابعاد کوچک و بزرگ حل و سپس نتایج محاسباتی آن ارائه می شود. در خاتمه عملکرد الگوریتم پیشنهادی در صنعت جمع آوری پسماند و زباله در یک ناحیه پایلوت از شهر تهران مورد بررسی قرار می گیرد.