پژوهشنامه حمل و نقل
سال:1390 | دوره:8 | شماره:4 (پیاپی 29) |تعداد مقالات:7

در این مقاله، یک مدل تصمیم گیری چندشاخصه بر اساس فنون تصمیم گیری گروهی به منظور انتخاب مناسب ترین سناریوی سرمایه گذاری حمل و نقل ارایه شده است. روش تصمیم گیری چندشاخصه TOPSIS فازی به عنوان یکی از مدل های جبرانی در حل این مساله به کار گرفته شده است. این روش امکان در نظر گرفتن شاخص های کیفی و کمی را به صورت همزمان می دهد. در این مطالعه، به منظور تعیین شاخص های تصمیم گیری مناسب، از روش «تحلیل عاملی تاییدی» استفاده شده است. از طرفی دیگر، از آنجایی که در دنیای واقعی با داده های غیرهماهنگ از منابع مختلف و یا کمبود اطلاعات رو به رو هستیم، معمولا داده ها نادقیق می باشند. بنابراین، به منظور حل این مشکل، تمامی داده ها در این مطالعه به اعداد فازی ذوزنقه ای تبدیل شده اند. در این مدل، متغیرهای زبانی و اعداد فازی برای نشان دادن قضاوت های ذهنی تصمیم گیرندگان در رابطه با معیارهای تصمیم گیری و مقادیر آنها مورد استفاده قرار گرفته است. به منظور جمع بندی و تحلیل نظرات افراد خبره از روش «دلفی فازی» استفاده شده است. روش پیشنهادی این مطالعه با استفاده از داده های شهر نمونه (ارومیه)، اجرا و سناریوی برتر حمل و نقل تعیین شده که مورد تایید خبرگان بوده است. به منظور نمایش مناسب بودن کاربرد روش TOPSIS فازی، از روش  PROMETHEEبه عنوان یکی دیگر از روش های تصمیم گیری چندمعیاره استفاده شده که نتایج آن، صحت الگوریتم به کار رفته را تایید می کند.

طراحی شبکه های حمل و نقل یکی از مهم ترین مسایل در مهندسی برنامه ریزی حمل و نقل است که وجود عدم قطعیت ها پیچیدگی آن را بیشتر می نماید. عدم قطعیت در تقاضا یکی از رایج ترین منابع عدم قطعیت در شبکه ها است که به دلایلی مانند دشواری پیش بینی تولید و جذب سفرها در آینده به وجود می آید. در این مقاله از روشی بر پایه بهینه سازی استوار برای حل مساله طراحی شبکه گسسته های حمل و نقل در شرایط وقوع تقاضای متغیر گزینه مبنا استفاده شده که سطح عدم قطعیت وارد شده در مساله را در اختیار طراح قرار می دهد. برای این منظور از تابع هدف مجموع وزن داده شده میانگین و واریانس کل زمان سفر در گزینه های مختلف تقاضا و برای حل مساله فوق از الگوریتم های ژنتیک و دسته مورچگان استفاده شده است. به منظور ارزیابی مدل پیشنهادی از دو مطالعه موردی روی یک شبکه متوسط استفاده شده است. در مطالعه موردی اول، الگوی تقاضا در گزینه های فرضی اختلاف قابل توجهی داشته و در نتیجه، واریانس کل زمان سفر نسبت به میانگین آن، اثر مهمی در طرح نهایی خواهد داشت. در مطالعه موردی دوم، گزینه های تقاضا اختلاف بسیار اندکی داشته و اثر وزن داده شده به میانگین و واریانس در طراحی نمود بیشتری دارد. در هر دو حالت، نتیجه طراحی در شرایط عدم قطعیت با نتیجه طراحی مستقل گزینه ها متفاوت بوده و بر لزوم استفاده از روش های مبتنی بر بهینه سازی در شرایط عدم قطعیت در حل مسایل مشابه تاکید شده است. همچنین در مقایسه الگوریتم های ژنتیک و دسته مورچگان به ازای وزن های مختلف در تابع هدف، الگوریتم دسته مورچگان در زمان محاسباتی کمتر، پاسخ بهتری را به دست داده است.

در این مقاله، با توجه به غیریکسان بودن ظرفیت وسائط نقلیه توزیع کننده کالا، حالت جدیدی از مسیریابی وسائط نقلیه به منظور ایجاد توازن بین حجم کالای قابل حمل و ظرفیت وسیله نقلیه ارایه می شود. با توجه به کاربرد موضوع در دنیای واقعی، حجم قابل توجهی از میزان درآمد توزیع کنندگان به میزان کالایی است که توزیع می کنند. به همین دلیل میزان کالایی که توزیع کنندگان حمل می کنند، باید متناسب با ظرفیت وسائط نقلیه آنها متوازن گردد تا رضایت رانندگان حداکثر گردد. همچنین، کاهش هزینه های حمل و نقل در اثر پیدا کردن مسیرهای کوتاه تر باعث افزایش سود توزیع کننده کالا شده و این امر در نهایت منجر به کاهش قیمت ها می شود. هدف این مقاله ارایه مدلی است که با ایجاد توازن در مقدار کالای توزیع شده نسبت به ظرفیت وسائط نقلیه در یک ناوگان ناهمگن، حداکثر رضایت برای رانندگان ایجاد گردد و از سویی دیگر با کاهش هزینه های حمل و نقل سود ناشی از توزیع افزایش یابد. مساله مسیریابی وسائط نقلیه مورد بررسی از نوع مسایل NP-Hard است، به همین دلیل، به منظور حل این مساله در ابعاد بزرگ روش بهبود یافته بهینه سازی انبوه ذرات (IPSO) استفاده می شود. به منظور نشان دادن کارایی الگوریتم پیشنهادی، تعدادی از مسایل در ابعاد کوچک و بزرگ توسط این الگوریتم و روش حل دقیق شاخه و کران حل می گردد که مقایسه این دو روش نشان دهنده کارایی الگوریتم پیشنهادی می باشد. در نهایت به بررسی یک شرکت توزیع به عنوان نمونه موردی پرداخته می شود. نتایج حاصل، نشان دهنده کاهش قابل توجه هزینه های آن شرکت می باشد.

به دلیل رشد روزافزون حمل و نقل کالا و حرکت بسیار زیاد کامیون ها و وسایل نقلیه سنگین، مسیرهای پر تردد آزادراهی با کاهش سطح ایمنی همراه شده است. در نتیجه بررسی جداسازی یا ایجاد محدودیت عبور برای وسایل نقلیه سنگین از وسایل نقلیه سواری به منظور کاهش برهم کنش آنها، با استفاده از تکنیک خطوط ویژه یا محدودیت خط برای وسایل نقلیه سنگین ضروری به نظر می رسد. محدودیت خط برای وسایل نقلیه سنگین، روشی است که در کشور ما مورد استفاده قرار می گیرد ولی مطالعه ای در ارتباط با آن صورت نگرفته است. در دنیا نیز تلاش های اندکی در رابطه با ارایه یک معیار مناسب فراگیر برای تشخیص لزوم یا عدم لزوم استفاده از محدودیت خط در یک آزادراه یا بزرگراه مطرح شده است. در این تحقیق به بررسی وجود یا نبود محدودیت خط در آزادراه های ایران و مقایسه این دو حالت پرداخته شده و میزان تاثیر چندین پارامتر در این فرآیند، بررسی شده است. در همین راستا برای شبیه سازی، از نرم افزار ترافیکی VISSIM استفاده شده و برای مطالعه موردی نیز محدوده ای از مسیر آزادراه تهران- قم بررسی شده است. همچنین برای بررسی ایمنی از نرم افزار SSAM استفاده شده و برای مطابقت با شرایط محلی، کالیبراسیون و اعتبارسنجی مدل، مورد بررسی قرار گرفته است. برای این تحقیق وجود محدودیت خط برای وسایل نقلیه سنگین از نظر عملکردی حدود 4 درصد مناسب تر و از لحاظ ایمنی بر خلاف انتظار تا حدی ضعیف تر ار حالت عدم وجود محدودیت خط می باشد که می توان افزایش برخوردها و کاهش ایمنی پس از ایجاد محدودیت خط را به تجمع وسایل نقلیه سنگین در خطوط سمت راست و پیچیده شدن تغییر خط خودروهای سواری برای خروج از آزادراه و وارد شدن به رمپ خروجی مرتبط دانست.

ریل به عنوان یکی از منابع غالب تولیدکننده نویز در راه آهن در سرعت های معمول (تا 160 کیلومتر بر ساعت) شناخته شده است. مدل های تئوری نویز غلتشی نشان داده اند که نرخ زوال ارتعاشات در طول ریل، طول موثر انتشار نویز را کنترل می کند و در نتیجه ارتباط مستقیمی با انتشار نویز ریل دارد. در این مقاله، به بررسی نرخ زوال ارتعاشات و ارتباط آن با نویز ریل به کمک مدل سازی المان محدود و اندازه گیری میدانی پرداخته شده است. ریل با تکیه گاه های متناوب که معرف ریل بالاستی می باشد، در نرم افزار ABAQUS مدل سازی شده و پس از تحلیل، پاسخ ارتعاشی ریل استخراج شده و نرخ زوال در هر باند فرکانسی 1.3 اکتاو محاسبه شده است. همچنین توسط دو شتاب سنج، یکی روی محل تراورس و دیگری در محل بین تراورس ها روی خط متروی صادقیه اندازه گیری میدانی انجام شده و نرخ زوال عمودی خط به دست آمده است. مقایسه نتایج نرخ زوال به دست آمده از مدل سازی المان محدود و اندازه گیری میدانی، مطابقت خوبی را نشان داده است. همچنین مطابق نتایج اندازه گیری میدانی، در فرکانس های پایین فرکانس قطع، نرخ زوال مربوط به شتاب سنج در محل تراورس از نرخ زوال مربوط به شتاب سنج در محل بین تراورس ها، تقریبا 2 دسی بل کمتر می باشد ولی در فرکانس های بالای فرکانس قطع نتایج مربوط به دو شتاب سنج تقریبا منطبق بر یکدیگر می باشند.

در این مقاله مدل بارهای الکتریکی به عنوان یک مدل خرد ترافیک برای توصیف رفتار حرکتی رانندگان در قسمت اصلی آزادراه استفاده شده است. این توصیف با پر و خالی شدن سلول های آزادراه مجازی انجام گرفته است. بر اساس این موقعیت های مکانی جابه جا شدن وسایل نقلیه نیز، بررسی شده است. در این مدل رفتار وسایل نقلیه مشابه با رفتار بارهای الکتریکی همنامی است که در یک مسیر شیب دار حرکت خواهند کرد. در مدل ارایه شده بر هر وسیله نقلیه، در هر گام زمانی نیروهای الکتریکی از وسایل نقلیه دیگر و نیروی ثقل خود آنها وارد شده است. برحسب این نیروها، مکان وسایل نقلیه برای گام زمانی بعدی تعیین شده است. برای بررسی رفتار حرکتی رانندگان در قسمت اصلی آزادراه های تهران، از داده های قبلی برداشت شده از بزرگراه تهران- کرج در تحقیقات گذشته استفاده شده است. از یک نرم افزار شبیه ساز خرد ترافیک نیز برای شبیه سازی مدل پیشنهادی استفاده شده است. با مقایسه موقعیت وسایل نقلیه در شرایط واقعی با مقادیر متناظر آنها در محیط شبیه سازی، میزان مطابقت مدل با رفتار حرکتی رانندگان در شرایط واقعی نمایش داده شده است. مقایسه نتایج به دست آمده از شبیه سازی با داده های استفاده شده از شرایط واقعی نشان داده که مدل EM برای توصیف رفتار حرکتی رانندگان در قسمت اصلی آزادراه های تهران مناسب بوده است.

توسعه راه آهن های سریع السیر در سال های اخیر، نیاز به تحقیقات برای ایجاد درک جامع تری از خصوصیات و رفتار سیستم راه آهن در اثر افزایش سرعت را ضروری کرده است. یکی از پارامترهای اساسی تاثیرگذار بر خروج از خط در راه آهن های سریع السیر، تغییر شکل روسازی خط در اثر افزایش سرعت است. در این تحقیق، اثر افزایش سرعت بر نشست خط، به عنوان مهم ترین معیار طراحی و بهره برداری از راه آهن های سریع السیر مورد بررسی قرار گرفته است. برای انجام این تحقیق، ابتدا مدل عددی از سیستم راه آهن بر اساس روش اجزای محدود ساخته شده است. اعتبارسنجی مدل با مقایسه نتایج حاصل از تحلیل مدل عددی در شرایط رفتار خطی و غیر خطی لایه های سیستم حائل ریل و داده های به دست آمده از بررسی های میدانی در مواجهه با عبور قطارها با سرعت های مختلف، صورت گرفته است. در این تحقیق نشان داده شد که رفتار خط با فرض رفتار غیر خطی سیستم حائل ریل به طور قابل ملاحظه ای نسبت به فرض الاستیک خطی آن واقعی تر پیش بینی می گردد. با انجام این تحقیق، بازه بحرانی اختلاف نتایج منطبق بر دو فرض رفتاری اشاره شده خاک تعیین شده و مشخص گردید که در بازه سرعت 120 تا 180 کیلومتر بر ساعت، نتایج حاصل از تحلیل غیر خطی سیستم ریلی (نشست حقیقی) به میزان 65.98 درصد با نتایج حاصل از تحلیل مدل الاستیک خطی اختلاف داشته است. پس از اعتبار سنجی مدل ساخته شده، با آنالیز حساسیت مدل، تاثیر سرعت قطارهای عبوری بر نشست خط مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس نتایج این تحقیق، سرعت بحرانی قطار بر مبنای پارامتر نشست خط به دست آمد. نتایج حاکی از آن است که به طور کلی با افزایش سرعت تا 140 کیلومتر بر ساعت، نشست خط افزایش یافته و پس از آن به طور کلی افزایش سرعت منجر به کاهش نشست می گردد.