مجله دانشکده بهداشت و انستیتو تحقیقات بهداشتی
سال:1382 | دوره:2 | شماره:1 (پیاپی 5) |تعداد مقالات:12

به منظور تعیین کیفیت خدمات تنظیم خانواده و شناخت عمده ترین نقاط قوت و ضعف سیستم ارایه خدمات، مطالعه ای به صورت مقطعی از اردیبهشت تا شهریور سال 1382 و در سطح 25 پایگاه بهداشتی شهری، در همدان انجام گرفت. تعداد 400 مورد مراجعه به این مراکز توسط چک لیست های استاندارد یونیسف و با روشی عینی (objective) مورد ارزیابی کیفی قرار گرفتند و ارتباط بین کیفیت ارایه خدمت و متغیرهایی از قبیل سطح تحصیلات فرد خدمت دهنده، ساعت انجام خدمت و آموزش های پیشین نیز بررسی گردید. نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که در بیش از 50% کل موارد مراجعه، ارایه خدمات با کیفیتی در حد متوسط به پایین صورت گرفته و بیشترین ضعف و نارسایی هم در قسمتهای شرح حال گیری، معاینه فیزیکی و مشاوره تعیین روش، مشاهده می شود. همچنین مشخص گردید که کارمندان تحصیلکرده تر عموما خدمات را با کیفیتی پایین تر عرضه می کنند و نیز بیمارانی که قبلا به نوعی در مورد مقوله تنظیم خانواده آموزش دیده اند خدماتی با کیفیت نامطلوبتر دریافت می دارند. سایر عوامل موثر بر کیفیت عبارت بودند از زمان انجام خدمت و مساله تغییر روش ضد بارداری. در کل یافته های این پژوهش حاکی از وجود نقایص جدی در امر تربیت نیروی انسانی (خصوصا در حیطه مهارتهای ارتباطی) است و لزوم بازنگری اساسی در محتوا و روش آموزش پرسنل خدمت دهنده را گوشزد می نماید.

شیوع گسترده چاقی در بزرگسالان و عوارض و مشکلات ناشی از آن برای فرد و جامعه، همواره از مسایل تغذیه ای و بهداشتی بوده است. افزایش ناگهانی شیوع چاقی کودکان در نقاط مختلف جهان در دهه گذشته توجه زیادی را به خود معطوف داشته است. اطلاعات زیادی از شیوع چاقی در کودکان نقاط مختلف ایران در دست نیست، بنابر این انجام مطالعات جهت تعیین شیوع چاقی در کودکان نقاط مختلف ایران ضروری می نماید. در عین حال وجود مرجعهای مختلف برای تعیین چاقی کودکان، مشکلاتی را در مطالعه چاقی کودکان ایرانی ایجاد می نماید.هدف از مطالعه حاضر تعیین شیوع چاقی در دانش آموزان دبستانی شهر اهواز با استفاده از مرجعهای حسینی و همکاران، CDC2000 و IOTF2000 بوده است.تعداد 3482 دانش آموز 12-6 ساله در سطح دبستانهای شهر اهواز از طریق نمونه گیری خوشه ای دو مرحله ای انتخاب شدند. قد و وزن اندازه گیری و BMI محاسبه گردید. دانش آموزانی که در مقایسه با مرجعهای حسینی و همکاران و CDC2000 دارای BMI بزرگتر و مساوی صدک 95 بودند به عنوان چاق تعیین گردیدند. همچنین، با مقایسه BMI دانش آموزان با داده های مرجع IOTF2000 افراد چاق مشخص شدند.یافته نشان داد که شیوع چاقی در دانش آموزان مورد بررسی بر پایه سه مرجع ایرانی، CDC و IOTF به ترتیب 10.9%، 5.2% و 3.6% می باشد.براین اساس، شیوع چاقی در دانش آموزان دبستانی اهواز بالا بوده و بررسیهای بیشتر جهت تعیین عوامل مرتبط با چاقی ضروری است. همچنین، مراجع مختلف شیوع چاقی را بسیار متفاوت برآورد می نمایند.

خطای طبقه بندی نادرست بیماری یا عوامل خطر از منابع اصلی اریبی در مطالعات می باشد. در مطالعات گذشته نگر با تقسیم بندی غلط افراد به گروههای مواجهه یافته و مواجهه نیافته این خطا در مطالعه و نتایج آن وارد می شود. هدف از این بررسی نشان دادن تاثیر این خطا در محاسبه نسبت بخت (نسبت برتری) در مطالعات گذشته نگر و ارایه روش تصحیح آن می باشد.براساس اطلاعات حاصل از اجزای مرحله اول مطالعه "قند و لیپید تهران" داده های مربوط به 3332 مرد بالای 30 سال برای بررسی ارتباط میان وضعیت مصرف سیگار و آنژین صدری مورد استفاده قرار گرفته است. به منظور تعیین وجود آنژین صدری از پرسشنامه استاندارد Rose استفاده شده است. با توجه به دو تعریف مختلف از مصرف سیگار (سیگاری فعال - غیر سیگاری) و (سیگاری و ترک کرده - غیر سیگاری) به بررسی ارتباط میان متغیرها پرداخته شده است.براساس تعریف اولیه از مصرف سیگار که در بسیاری تحقیقها پرسشگری از وضعیت کنونی مصرف سیگار است نسبت بخت ابتلا به آنژین صدری در سیگاریها (95%  CI: 0.84 – 1.41) 1.09 بر غیر سیگاریهاست که اختلاف معناداری را نشان نمی دهد. پس از تصحیح داده ها با توجه به احتمالات طبقه بندی نادرست غیر افتراقی نسبت بخت به (95%  CI: 0.89 – 1.43) 1.13  افزایش یافته که همچنان اختلاف معناداری میان نسبت بخت آنژین صدری برای افراد سیگاری بالنسبه به افراد غیر سیگاری را نشان نمی دهد. پس از تصحیح داده ها با توجه به احتمالات طبقه بندی نادرست افتراقی نسبت بخت به (95%  CI: 1.15 – 1.85) 1.46 افزایش می یابد که موید اختلاف معنادار میان دو گروه است.طبقه بندی غلط از منابع اریبی است که موجب تحلیل نادرست از روابط بین متغیرها می گردد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که در صورت وجود احتمالات طبقه بندی نادرست افتراقی استفاده از روشهای تصحیح غیر افتراقی کارایی نخواهد داشت. 

افت شنوایی از جمله اختلالات شنوایی مورد بحث در آتش نشانان می باشد. زیرا مواجهه با سر و صدای مخاطره آمیز در این شغل بسیار متغیر و غیر قابل پیش بینی است. در این مطالعه با ارزیابی ادیومتری 117 آتش نشان به بررسی وضعیت کاهش شنوایی آنها پرداخته شده است. منحنی متوسط آستانه شنوایی آتش نشانان، افت شنوایی با الگوی افت شنوایی ناشی از سر و صدا را در هر دو گوش نشان می دهد و بیشترین میزان افت شنوایی در هر دو گوش در فرکانس 6000 هرتز بوده است. افت شنوایی مشاهده شده در فرکانسهای مورد مطالعه در ارتباط با سن می باشد با این وجود مقایسه رابطه آستانه شنوایی و سن، بین آتش نشانان و عموم جامعه تنها در فرکانس 6000 هرتز گوش چپ تفاوت معنی داری نشان می دهد (P=0.021) بنابراین علی رغم مشاهده افت شنوایی با الگوی افت شنوایی شغلی، با حذف اثر سن رابطه قوی بین افت شنوایی با سنوات خدمت دیده نمی شود. برای دستیابی به نتایج دقیقتر پیشنهاد می گردد در مطالعه دیگری نمونه های این مطالعه مورد پیگیری قرار گیرند و بعد از یک دوره چند ساله از آنها ادیومتری مجدد به عمل آید و نتایج آن با ادیومتری پایه مقایسه گردد.

اهمیت استنشاق هوای پاک و توجه به آنچه از طریق تنفس وارد بدن خود می کنیم، روز به روز نمود بارزتری پیدا می کند.از طرفی وضعیت بحرانی آلودگی هوای تهران بر کسی پوشیده نیست و با توجه به این که ذرات معلق به عنوان یکی از آلاینده های اصلی هوای شهر تهران به شمار می رود، در این مطالعه غلظت ذرات معلق موجود در هوای آزادTSP)  و (PM10 و همچنین توصیف کیفیت هوا با تکیه بر شاخص کیفیت هوا (AQI) با توجه به دو آلاینده TSP و PM10  براساس ماههای مختلف نمونه گیری و ایام مختلف هفته مورد بررسی قرار گرفته است. این مطالعه از تاریخ 1/10/80 لغایت 31/1/81 در محدوده بیمارستان دکتر شریعتی تهران انجام شد. با توجه به محاسبات آماری و استانداردهای EPA و WHO، تعداد 61 نمونه برای TSP و 61 نمونه برای PM10 با استفاده از پمپ نمونه گیر با حجم زیاد برداشت شد.نتایج بدست آمده حاکی از آن است که:- در طول دوره نمونه گیری آلوده ترین ماه به TSP و PM10 ، اسفند ماه 1380 و پاک ترین ماه فروردین 1381 بود.- در طول دوره نمونه گیری آلوده ترین روزهای هفته از نظر TSP و PM10، شنبه ها و دوشنبه ها و پاک ترین روزها، جمعه ها بود.- در طول دوره نمونه گیری و با توجه به شاخص کیفیت هوا(AQI) ، در 51% موارد آلاینده TSP در کمتر از حد استاندارد (AQI<100) و در 49% دیگر موارد، آلاینده TSP بالای حد استاندارد قرار داشته است(AQI>100) .- درطول دوره نمونه گیری و با توجه به شاخص کیفیت هوا(AQI) ، در 75.5% موارد آلاینده PM10 در کمتر از حد استاندارد  (AQI<100)و در 24.5% دیگر موارد، آلاینده PM10 بالای حد استاندارد قرار داشته است (AQI>100).

با توجه به اهمیت بالقوه داروهای گیاهی بومی که بتوانند تاثیر قابل قبولی بر روی انگلهای مالاریا داشته باشند، اثر عصاره الکلی اسپند بر روی پلاسمودیوم برگئی به طور تجربی در موش سفید کوچک آزمایشگاهی مورد بررسی قرار گرفت و با اثر کلروکین مقایسه شد. بدین منظور تعداد 56 عدد موش در 8 گروه 7 تایی قرار گرفتند، که هفت گروه از آن با پلاسمودیوم برگئی آلوده شدند و با عصاره الکلی اسپند و کلروکین با متد Rane test تحت درمان قرار گرفتند. در این روش پس از مشاهده انگل در خون محیطی موشهای آلوده شده، به جز گروههای شاهد و دریافت کننده پلاسبو (دارونما)، با غلظتهای مختلف از عصاره الکلی اسپند و کلروکین، تحت درمان قرار گرفتند. موثرترین غلظت در بین غلظتهای مورد استفاده مشخص گردید. میزان پارازیتمی در روزهای چهار و هفت نسبت به میزان پارازیتمی روز قبل از درمان تعیین شد، تا میزان کاهش پارازیتمی در گروههای درمان شده در مقایسه با گروههای شاهد و دریافت کننده دارونما مشخص شود. گروه 8 در این مطالعه بدون هیچگونه تزریقی از انگل و دارو بوده، صرفا جهت کنترل مرگ و میر تصادفی موش ها در حیوانخانه نگهداری می شد. آنالیز داده های خام با استفاده از نرم افزار SPSS و آزمون آنالیز واریانس یک طرفه انجام گردیده و موثرترین غلظت در بین غلظت های مورد استفاده مشخص شد. نتایج بدست آمده نشان می دهد غلظتهای مختلف اسپند تاثیرات متفاوتی در کاهش میزان پارازیتمی انگل دارند.گرچه تمام غلظتهای مورد استفاده به نحو چشمگیری باعث کاهش تعداد انگل در موشهای آلوده شدند، غلظت mg/kg 100 به نحو معنی داری در این کاهش نقش داشت  (p<0.05)تاثیر کلروکین بر انگلهای تحت مطالعه قاطع و بیشتر از غلظتهای متفاوت عصاره الکلی اسپند بود. مطالعات نشان می دهد تاثیر عصاره الکلی اسپند بر روی انگل بطی ولی مورد توجه است. به نظر می رسد اگر از عصاره های mg/kg 100 و mg/kg 20 اسپند استفاده شود نتایج بهتری بتوان دریافت کرد.

در جمع آوری داده های انبوه بویژه در بررسی سلامت و بیماری در ایران بعضی از متغیرها با عدم پاسخ روبرو می شوند که به اینها داده های گم شده گویند. این داده های گم شده می تواند در متغیر پاسخ یا در متغیرهای کمکی بوجود آید. در این مقاله داده های گم شده در متغیرهای کمکی مورد بررسی است. روش پیشنهادی برای تجزیه و تحلیل مدلهای رگرسیون لجستیک وقتی که متغیر پاسخ (Y) چند وضعیتی باشد و متغیر کمکی (Z) دارای مشاهدات کامل و متغیر کمکی (X) دارای مقادیر گم شده باشد مورد بررسی قرار داده ایم. در اینجا فرض شده است که مقادیر گم شده متغیر کمکی (X) به طور تصادفی گم شده اند. برای این منظور تابع درست نمایی برای داده های مشاهده را به دست آورده و سپس نتایج آن با روشهای معمول که مبتنی بر حذف مقادیر گم شده هستند و معمولا در نرم افزارهای متداول نظیر SPSS  بکار می رود مقایسه شده اند. برای تشریح بیشتر، هر دو روش روی مثالی در مورد بیماری گواتر که دارای پاسخهای چند حالته است به کار برده شد. مقایسه نتایج نشان داد که مدل پیشنهادی بهتر عمل می نماید.

هدف انسان شناختی تحلیل، تفسیر و توصیف شوون گوناگون زندگی بشر است. در بررسی مردم شناختی سعی بر این است که علاوه بر توصیف به مقایسه و ارزیابی منشا امور پرداخته شود.در این پژوهش سعی شده است باورها و رفتارهای زنان در مورد سقط جنین و سیر تحول آن در طی زمان بررسی گردد. با توجه به خصوصیات مطالعات مردم شناختی که مطالعاتی ژرفانگر هستند و در محدوده مکانی خاصی انجام می گیرند، محله آذربایجان تهران که یکی از محلات قدیمی شهر تهران بوده در مرکز شهر واقع است به عنوان حوزه بررسی انتخاب شد.علاوه بر مصاحبه با زنان محله که دارای قومیتهای مختلف بودند با مطلعین اصلی شامل رابطین بهداشت، کارکنان بهداشتی درمانی، مشاور روانشناس، مددکار اجتماعی، مشاور برنامه های قبل از ازدواج، کارشناسان مامایی و پزشکان نیز در زمینه سقط مصاحبه انجام گرفته است. نوع مصاحبه «ژرف و فردی» بوده و موضوعات و سر گذشتهای بیان شده مورد استفاده قرار گرفته است. همزمان مطالعات اسنادی و کتابخانه نیز در این خصوص انجام شده است.براساس نتایج به دست آمده، باورهای زنان در مورد سقط جنین دارای طیف گسترده ای از منع مطلق تا گریزناپذیری و امری پذیرفته شده بوده است و رفتارهای متفاوتی برای انجام سقط در میان آنها وجود دارد، بسیاری از این رفتارها منع قانونی دارند و جرم محسوب می شوند اما در میان زنان مورد مطالعه رفتاری شایع هستند. در گذشته این رفتارها با استفاده از داروهای گیاهی و یا طب سنتی شکل می گرفتند اما امروزه علاوه بر آن راه های علمی و متدهای پزشکی مورد استفاده قرار می گیرند. بیان سرگذشتها موید وجود این روشها و تنوع آنهاست.وجود طیف گسترده یک رفتار و بقای آن در بین مردم دلیل کارکرد آن رفتار است. نتیجه این که با وجود باورهایی که در مورد سقط جنین وجود دارد این رفتار نه تنها محدود نشده است بلکه به روش غیر بهداشتی در میان زنان رایج است. بنابراین تصمیم گیری صحیح و واقع بینانه و برنامه ریزی مناسب برای بهبود و ارتقای سلامت و کیفیت زندگی مردم در این زمینه پیشنهاد می شود.