راهبرد
سال:1393 | دوره:23 | شماره:70 |تعداد مقالات:14

داوران مکلف به حفظ بی طرفی و استقلال خود نسبت به طرفین اختلاف هستند و این امر در کلیه قواعد و مقررات داوری اعم از بین المللی و داخلی مورد تاکید قرار گرفته و تبدیل به عرفی بین المللی شده است، چندان که عدم پایبندی داور به این تعهدات از جمله دلایل عمده جرح داوران در داوری های داخلی و بین المللی است. نهاد داور جانبدار در نظام داوری ایالات متحده تاسیسی است که در تقابل با عرف بین المللی بوده و به داور منصوب هر یک از طرفین اجازه می دهد که در جریان رسیدگی از طرف ناصب خود جانبداری نموده و به مثابه وکیل مدافع از حقوق او دفاع نماید؛ به نحوی که رای دیوان داوری، تا حد امکان، به سود طرف ناصب صادر گردد. این مقاله، به بررسی مفهوم، زمینه و مبانی داوری جانبدارانه و تقابل آن با اصول بنیادین حاکم بر داوری و سپس به وضعیت بی طرفی داوران در دیوان داوری دعاوی ایران - ایالات متحده امریکا می پردازد.

مدیریت دانش، روشی برای بهبود عملکرد، بهره وری، کارآمدی، تسهیم و استفاده از اطلاعات درون سازمان و ابزاری برای تصمیم گیری بهینه در سازمان هاست. در این پژوهش محققین در پی آن هستند که اثر فرایندهای مدیریت دانش را بر فعالیت های دیپلماسی دفاعی ارزیابی نمایند. اهمیت این پژوهش از آنجاست که کاهش هزینه ها را در سازمان های دفاعی در پی دارد و موجب خلق مزیتی پایدار و رقابتی و نوآورتر شدن آنها می گردد. بهره گیری از فرایندهای مدیریت دانش در فعالیت های دیپلماسی دفاعی به مسوولین و کارگزاران این امکان را می دهد که بر اساس نظریه های مدیریت دانش از جمله مدل استیو هالس همواره در جستجوی دانش جدید و حذف دانش مازاد باشند. ارزیابی حاصله حاکی از آن است که فرایندهای مدیریت دانش در تحقق اهداف دیپلماسی دفاعی (مهندسی محیط امنیتی، کسب منافع اقتصادی، دستیابی به تجهیزات دفاعی مورد نیاز، ثبات سازی و کنترل تسلیحات) و نتایج دیپلماسی دفاعی (تهدیدزدایی، امنیت زایی و بازدارندگی) اثر قابل توجه دارد.

در سال 1991 پس از سقوط اتحاد جماهیر شوروی و پایان نظام دو قطبی، تغییرات زیادی در سطح بین المللی رخ داد. تابع این تغییرات، دو کشور امریکا و هند، رویکردهای متفاوتی را در قبال یکدیگر پذیرفتند که به بهبود تدریجی روابط دو کشور منجر شد. در این میان، روابط نیروی دریایی دو کشور نیز تابع این سیاست های جدید قرار گرفت. دهلی نو نگرش خود نسبت به حضور امریکا در منطقه اقیانوس هند را در مقایسه با دوران جنگ سرد تغییر داد. امریکا نیز قدرت ناوگان دریایی هند را به عنوان بزرگ ترین قدرت دریایی منطقه اقیانوس هند و ورای آن مورد شناسایی قرار داد. این مقاله درصدد پاسخ به این سوال است که اهداف و منافع مشترک همکاری راهبردی نیروهای دریایی هند و امریکا و همچنین چالش های فراروی این همکاری ها چه مسائلی می باشند. این پژوهش به این نتیجه می رسد که دو کشور پس از دوره جنگ سرد، دیدگاه های مشترکی در مورد حفظ محیط امنیتی با ثبات در منطقه اقیانوس هند، به ویژه از نظر پاسخ و واکنش به چالش های بی شمار در این حوزه داشته اند که زمینه های همکاری های بیشتر نیروی دریایی دو طرف را فراهم می آورد. به رغم وجود زمینه همکاری های بیشتر، موانع و چالش هایی از جمله جمهوری اسلامی ایران، چین، صادرات کنترل شده امریکا به هند و عامل سیاسی - نظامی نیز قابل بررسی است.

آموزش عالی علاوه بر اینکه در زمره مهم ترین نهادهای انسان ساز و تمدن ساز است، طی دهه های اخیر همواره به عنوان یکی از پیشران های تولید ثروت و قدرت ملی در نظام اقتصاد جهانی مورد توجه بوده است. بنابراین اثربخشی این نهاد در سطوح تحلیل ملی، فراملی و فروملی قابل بررسی است. پیچیدگی های حاکم بر فضای آموزش عالی و جامعه ای که آن را احاطه کرده، از یک سو و شکل گیری فضای رقابت پذیری میان موسسات آموزش عالی برای شناخته شدن به عنوان موسسه برتر از سوی دیگر باعث شده است تداوم بقا و ارتقای مداوم موسسات آموزشی عالی از منظر رویکردهای آینده نگر و آینده اندیش اهمیت روزافزون پیدا کند. تلاش مستمر دانشگاه ها و کشورها برای دستیابی به جایگاه های برتر در رتبه بندی های بین المللی در حوزه آموزش عالی و به تبع آن جذب دانشجو، استاد و پژوهشگر خارجی که حائز شرایط نخبگی است، بازتاب فضای رقابتی و حرکت به سمت جامعه دانش مدار است. هر کشوری که سهم بیشتری از افراد باهوش و نخبه داشته باشد، سهم بیشتری از قدرت و ثروت را از آن خود خواهد ساخت. بر همین اساس سازوکار ارزیابی نهاد آموزش عالی برای احراز رتبه های برتر منطقه ای و جهانی مهم است. ارائه الگوی ارزیابی، علاوه بر بررسی گذشته و حال مستلزم به کارگیری رویکردهای معطوف به آینده است. به عبارت روشن تر، رویارویی با رویدادها و روندهای ملموس و ناملموس و همچنین عدم قطعیت هایی که نهاد آموزش عالی را احاطه کرده، جلوه ای از تلاش آینده نگر است تا از میان طیفی از آینده های ناخوشایند و خوشایند، آینده مطلوب آموزش عالی شناسایی و جهت تحقق آن برنامه ریزی و تدبیر لازم اتخاذ شود. در این مقاله تلاش شده است با استفاده از روش پویش محیطی، روندها و رویدادهای جهانی آموزش عالی و تجربه کشورهای منتخب، رصد و بر اساس نتایج حاصل از آن، شاخص ها و الگوی مطلوب ارزیابی موسسات آموزش عالی ایران پیشنهاد شود.

به اعتقاد بیشتر متفکران، فساد یک بیماری انکار ناپذیر در همه حکومت هاست که در بیشتر دولت های جهان سوم، دیگر یک پدیده بیرونی تلقی نشده و پدیده ای درونی است که از خود تغذیه می کند. این مقاله به منظور شناسایی و سنخ شناسی فساد در مراکز و موسسه های آموزش عالی کشور سامان یافته و در پی پاسخ به این پرسش است که دانشجویان و اساتید و کارکنان دانشگاه ها چه دیدگاهی از فساد در مراکز آموزش عالی ایران دارند. این مقاله، تحقیقی کمی - کیفی است که از جنبه هدف، کاربردی و تا حدی توسعه ای بوده و از لحاظ ماهیت، نوعی مطالعه توصیفی و پیمایشی محسوب می شود و به منظور شناسایی و کشف انواع مختلف فساد در دانشگاه های کشور در ابعاد مختلف آموزشی و پژوهشی، اداری، غیر اخلاقی و غیر هنجاری و اقتصادی و مالی، به روش مطالعه اکتشافی متکی بر ابزار مصاحبه با گروه های کانونی و پرسش نامه حاصل گردیده است. یافته های تحقیق نشان می دهد که از منظر پاسخ دهندگان، به ترتیب فساد آموزشی و پژوهشی، اداری، اخلاقی و غیر هنجاری و مالی در اولویت قرار داشته و گونه هایی از فساد همچون پارتی بازی و سوء استفاده های مختلف در چاپ و داوری مقالات علمی، پارتی بازی در دادن امکانات، بورس کردن در داخل و خارج بر اساس معیارهای غیر علمی، بده بستان های سیاسی و حزبی در انتخاب مدیران و اساتید، سوء استفاده از موقعیت شغلی و سیاسی برای دریافت مدرک تحصیلی، تبعیض و سوء استفاده های مالی از مهم ترین انواع رایج فساد در نظام آموزش عالی کشور می باشد.

بررسی های اندیشمندان نشان می دهد که پیوندها و تعاملات اجتماعی، تاثیر مثبتی بر رفتار سیاسی بر جای گذاشته است. در همین راستا، توکویل در نظریه های خویش استدلال می کند که توسعه مستلزم بازگشت به سرمایه انسانی به خصوص مهارت های مدنی است. این پژوهش به دنبال بررسی این امر است که آیا نظریه سرمایه اجتماعی نیز می تواند تاثیر یکسانی بر مباحث توسعه سیاسی به ویژه مشارکت و رفتار سیاسی بر جای گذارد؟ بر اساس منطق «پیوندهای ضعیف»، مشارکت سازماندهی شده از طریق پیوند افراد با طیف های گسترده تری از مردم سبب می شود سرمایه اجتماعی میان گروهی در میان شهروندان افزایش پیدا کند. بنابراین به نظر می رسد افزایش مشارکت در میان مردم در نهایت منجر به افزایش فعالیت های همکاری جویانه آنها می شود. درحالی که تاثیر تعاملات اجتماعی بر روابط سیاسی بسیار مورد توجه بوده است، تحقیقات تجربی بسیار ناچیزی برای بررسی تاثیرات این شبکه ها به ویژه در ارتباط با رفتار سیاسی وجود دارد. بر این اساس، پژوهش حاضر به دنبال پاسخ به این سوال است که آیا بین شبکه های اجتماعی با رفتار سیاسی دانشجویان رابطه وجود دارد یا خیر؟ برای آزمون فرضیه ها در مورد رابطه پیوندهای اجتماعی و مشارکت سیاسی از روش های تحلیل همبستگی و تحلیل رگرسیون چندمتغیره استفاده شد. با تقسیم سرمایه اجتماعی به دو بعد ساختاری و ارتباطی و مشارکت سیاسی به سه سطح بی تفاوتی سیاسی، مشارکت سیاسی رسمی و مشارکت سیاسی فعال، یافته های پژوهش نشان داد که هر چند هر دو بعد سرمایه اجتماعی، رابطه معنی داری با ابعاد مشارکت سیاسی داشتند، اما سرمایه اجتماعی ارتباطی تاثیر بیشتری بر روی رفتار سیاسی دانشجویان داشته است.

تنوع نظریه های توسعه سیاسی به ویژه در محافل و موسسات علمی و مطالعاتی غربی در سال های پس از جنگ جهانی دوم، هم موجب غنی سازی ادبیات این مفهوم سیاسی شد و هم بر ابهام جوانب آن افزود؛ به گونه ای که مطالعات مربوط به توسعه سیاسی برای استفاده از چارچوب نظری و پیشینه پژوهش ها از نوعی پراکندگی رنج می برد و محققان صرفا امکان گزینش برخی از نظریه ها را دارند و از یافته های دیگر نظریه ها استفاده نمی کنند. در این مقاله سعی می شود با مدل سازی ذهنی، مجموعه متنوع نظریه ها در درخت واره ای منسجم سامان یابد و با تاکید بر نظریه های جامعه محور و دولت گرا به عنوان دو طیف کلان نظریه های جامعه شناسی سیاسی، تنوع و تکثر موجود در نظریه های مذکور انسجام درونی و بیرونی پیدا کند. نظریه های جامعه گرا مبنای تحقق توسعه سیاسی را از پایین به بالا می داند که بر مدار جامعه مدنی سامان می یابد، اما نظریه های دولت گرا مبنای شکل گیری توسعه سیاسی را از بالا به پایین می داند که بر مدار دولت مشروع و مقتدر تعین می یابد. انتخاب هر یک از دو مبدا تابعی از مشخصات جامعه و دولت در جوامع گوناگون است.

نظریه (یا نظریه متقدم) یک سنت عقلی طولانی در غرب است. مراد از نظریه یا سنت تفکر نظری در این درآمد انتقادی، کوشش فکری برای تبیین پدیدارها پس از رخ دادن آنها نیست، بلکه منظور از نظریه، وضعیت پیشینی یا متقدم آن است؛ یعنی هر نوع صورت بندی عمومی مقولات، مبتنی بر تعقل محض که پس آنگاه در پی ایجاد نسبت با واقعیت برمی آید. این تقدم تجرید بر تجربه یا اولویت ذهنیت بر عینیت به منظور نیل به موضعی بیرونی و استعلایی برای نگرش به جامعه یا جهان، تقدمی دوران ساز و تعیین کننده است که در سراسر دوران مدرن به صور مختلف در عرصه های فلسفه، سیاست، هنر، دین و علم جاری شده است. پرسش مقاله حاضر آن است که آیا نظریه مدرن با تقدم ورزی خود بر وجود، به ارزشی فی نفسه بدل نمی شود (نهفتگی ارزش نظریه در خود نظریه)؟ در مقاله حاضر، این فی نفسگی خطایی بزرگ و ضد دانایی تصویر می شود.

چنان که مشهود است، گئورگ ویلهلم فردریش هگل نامی آشنا در سیر اندیشه های سیاسی و فلسفی در غرب است؛ به طوری که او را از بانیان و شارحان ایدئالیسم آلمانی، از بزرگان تاریخ نگاری فلسفی و از واضعان ریاضیات انقلاب (به تعبیر آلکساندر هرتسن) نامیده اند و البته باز هم شاید این همه، در شناخت اهمیت تفکر هگل در عصر مدرنیته وافی به مقصود نباشد. با توجه به این مساله، شناخت رویکردهای هگل در خصوص مسائل فلسفی مختلف مدرنیته جایگاه خاص خود را دارا می باشد و در این بین، نوع رویکرد هگل به نسبت اخلاق و سیاست نیز بسیار اهمیت می یابد؛ چرا که هگل به تبع پیروزی انقلاب فرانسه که منجر به بالندگی رویکردهای اومانیستی در تفکر غرب شده بود، به همراه کانت درصدد برآمد بازاندیشی اساسی در بنیان های فلسفه اخلاق ایجاد کند و با توجه به آن شاکله های جدیدی برای سیاست اخلاقی و اخلاق سیاسی تعریف نماید. این پژوهش بر آن است که بر مبنای چگونگی کاربست نظریه پارادایمی در ساحت اندیشه سیاسی و با دقت نظر در دل آموزه های اخلاقی هگل نسبت این آموزه ها را با انگاره های سیاسی وی به بوته بحث و بررسی گذارد.

یکی از مباحث مطرح در نظریه ها و مکاتب روابط بین الملل و ژئوپلتیک، بحث سرچشمه های منازعات و مناقشات بین دولت هاست. از آنجا که تنش و منازعه بین دولت ها و حکومت ها همواره در سطوح و ابعاد مختلف رخ داده و در آینده نیز شاهد آن خواهیم بود، صاحب نظران و نظریه پردازان مکاتب مختلف روابط بین الملل و ژئوپلتیک به شیوه های مختلف سعی کرده اند ریشه ها و عوامل ایجادکننده مناقشات بین المللی را شناسایی و تبیین نمایند. مکتب های فکری و فلسفی مطرح در روابط بین الملل بر اساس رهیافت و رویکردی که نسبت به تحلیل مسائل جهانی دارند، در زمینه بروز اختلاف و کشمکش میان واحدهای سیاسی در ابعاد مختلف محلی، ملی، منطقه ای و جهانی به ارائه دیدگاه خود پرداخته اند. با عنایت به اهمیت موضوع عوامل ایجادکننده تنش و منازعه در روابط دولت ها، دیدگاه های مختلف و متنوعی از سوی اندیشمندان رشته های علمی و همچنین مکاتب فکری و فلسفی مختلف در این زمینه ارائه شده است. به نظر می رسد هر کدام از نظریه های مطرح در روابط بین الملل با توجه به مبانی فلسفی و رویکردهای علمی اندیشمندان آن، موارد مختلف و متناقضی را به عنوان عوامل منازعه آفرین میان دولت ها قلمداد کرده اند. اندیشمندان ژئوپلتیک نیز هر کدام جنبه ای از عوامل ژئوپلتیکی را در بروز منازعه بین دولت ها بررسی کرده و نگاهی جامع و کامل به این پدیده نداشته اند. در این مقاله، با بهره گیری از رویکرد توصیفی - تحلیلی و در یک مطالعه تطبیقی، سرچشمه های بروز منازعه میان دولت ها در چارچوب نظریه های روابط بین الملل و ژئوپلتیک بررسی خواهد شد.

خاورمیانه مهد تمدن های کهن بشری و خاستگاه ادیان بزرگ الهی است که نقشه های مناطق استراتژیک، ژئوپلتیکی و ژئواکونومیک جهان به صورت استثنائی در آن بر هم منطبق گردیده است. از این رو ثبات جهانی در همه ابعاد با امنیت منطقه گره خورده است. از سوی دیگر، بین امنیت و قدرت ملی کشورها همبستگی مثبت وجود دارد. بدین لحاظ مطالعه قدرت ملی کشورهای خاورمیانه در امنیت منطقه و جهان موثر است. قدرت ملی کشورها که نشان دهنده وزن ژئوپلتیکی آنهاست، به واسطه ماهیت دوگانه نرم و سخت، به راحتی قابل اندازه گیری نیست، اما سنجش نسبی آن در اتخاذ صحیح استراتژی ژئوپلتیک کشورها موثر است. در این تحقیق چهار مولفه از عوامل نه گانه قدرت، یعنی عوامل سرزمینی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی، با 37 شاخص مورد ارزیابی قرار گرفت تا به سوال چگونگی قدرت ملی در کشورهای خاورمیانه و شمال افریقا و همچنین لوازم قدرت اول منطقه شدن ایران در افق 1404 پاسخ داده شود. حاصل بررسی نشان می دهد: 1. کشورهای ایران، ترکیه، عربستان و مصر این استعداد را دارند که به عنوان قدرت های منطقه ای و بعضی حتی به عنوان قدرت های درجه دوم جهانی نقش آفرینی کنند. 2. حیات مستقل سیاسی بعضی از کشورهای نفتی منطقه که جزو ثروتمندترین کشورهای جهان نیز محسوب می شوند، با پایان منابع انرژی دچار چالش جدی خواهد شد و دوام آن منوط به اتحاد و ائتلاف در قالب یک فدراسیون با قدرت های منطقه ای است. 3. ایران با بالاترین استعداد سرزمینی در منطقه و با اعمال مدیریت صحیح و استفاده از منابع انسانی و طبیعی و اتخاذ دیپلماسی مناسب می تواند به قدرت اول منطقه تبدیل شود.

در طول تاریخ، کمتر ملتی به اندازه ایرانیان و هندیان با هم ارتباط دیرینه و تنگاتنگ داشتته اند. پس از اسلام، این تعاملات توسعه بیشتری یافت و فرهنگ اسلام از سرزمین ایران به هند رفت و سرگذشت و سرنوشت این ملت، در مقاطع متعددی از تاریخ ورود اسلام به هند، به یکدیگر گره خورد تا جایی که در زمان صفویه، امپراطوری بابریان با حمایت ایشان قدرت یافت و زبان و هنر و معماری ایرانی، بر شئون فرهنگی هند حاکم شد...