مجله علوم تربیتی و روانشناسی
سال:1385 | دوره:13 | شماره:2 (ویژه نامه علوم تربیتی) |تعداد مقالات:11

در این مقاله، آراء و نظریات تربیتی ژان ژاک روسو در زمینه های اهداف، اصول و روش های تربیت از منابع مربوطه، استخراج گردیده و سپس آن آراء و نظریات با اندیشه های تربیتی اسلام که از متون اسلامی- نظریات اندیشمندان اسلامی و آیات و روایات، استخراج شده اند مورد مقایسه قرار گرفته اند. نتیجه چنین کاری آن بوده که وجوه تشابه و تفاوت بین آراء تربیتی روسو با اندیشه های تربیتی اسلام در موارد فوق مشخص و تبیین گردیده است. نتایج تحقیق مبین آن است که وجوه تشابه فراوانی، علی رغم برخی تفاوتها، بین آراء روسو و آراء تربیتی برگرفته از اسلام در زمینه های اهداف نهایی و واسطه ای تربیت، اصل تعقل و روش های پرورش نیروی عقلانی، اصل عزلت و روش های دور ساختن کودکان از اجتماع ناسالم، اصل پیروی از طبیعت و روش های مجازات و پاداش طبیعی، تعلیم و تربیت منفی و عدم عادت وجود دارد.

هدف از این پژوهش بررسی تاثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان بر پرورش مهارت های استدلال دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی اهواز است. نمونه اصلی این پژوهش شامل 60 نفر دانش آموز پسر پایه سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی شهر اهوز بود که به روش نمونه گیری تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار جمع آوری داده ها در این پژوهش آزمون مهارت های استدلال نیوجرسی (NJTRS) بود که توسط مرعشی، نمازکار و صفایی مقدم به فارسی برگردانده و ضرایب اعتبار و پایایی آن محاسبه گردید. فرضیه اصلی این پژوهش تاثیر روش اجتماع پژوهشی در برنامه آموزش فلسفه به کودکان را بر پرورش مهارت های استدلال در نمونه ای از دانش آموزان پسر پایه سوم راهنمایی مدرسه نمونه دولتی بررسی می کند. نتایج این پژوهش نشان داد که اجرای روش اجتماع پژوهشی در کلاس درس می تواند بر پرورش مهارت های استدلال دانش آموزان تاثیر مثبتی بگذارد. نتایج این پژوهش با یافته های تحقیقات انجام شده در خارج از کشور هماهنگ است.

هدف این تحقیق مقایسه عملکرد تحصیلی ریاضیات دانش آموزان پایه پنجم مشمول و غیرمشمول طرح تصویری رشد با کنترل هوش در شهر اهواز بود. بررسی نگرش آموزگاران مجری طرح رشد در زمینه تاثیر فیلم آموزشی ریاضی در عملکرد تحصیلی ریاضیات هدف دیگر این پژوهش را تشکیل داد. 491 دانش آموز پسر و دختر در دو گروه آزمایش و گواه (گروه، آزمایش n1=237، گروه گواه، n2=254) بطور تصادفی انتخاب گردیدند. همچنین، از کل آموزگاران مرد و زن مجری طرح رشد (n=104) درباره تاثیر فیلم آموزشی نظر سنجی به عمل آمد. ابزارهای این تحقیق را 1) آزمون ریاضی پایان نیمسال اول، 2) آزمون ریاضی هماهنگ، 3) آزمون هوش ریون، 4) مقیاس نگرش سنجی تشکیل داد. در این تحقیق 9 فرضیه مورد بررسی قرار گرفت. یافته های تحقیق نشان داد که بین عملکرد ریاضی دانش آموزان مشمول و غیرمشمول طرح تفاوت معنی داری مشاهده نمی شود. سایر مقایسه ها نشان داد که فقط دانش آموزان دختر مشمول طرح در مقایسه با سایر گروه ها عملکرد بهتری در درس ریاضی داشتند. شاید این تفاوت معنی دار را بتوان به انگیزه و رضایت شغلی معلمان زن و نیز مدیریت موثر مدارس دخترانه مشمول طرح نسبت داد. یافته های نگرش سنجی نشان داد که بین سابقه کار و نگرش آموزگاران درباره تاثیر فیلم آموزشی رابطه معکوس و معنی داری وجود دارد. بین میزان تحصیلات و جنسیت آموزگاران و نگرش آنان به تاثیر فیلم آموزش در عملکرد تحصیلی ریاضیات دانش آموزان رابطه معنی داری مشاهده نشد. بین امکانات و تجهیزات و نگرش آموزگاران درباره تاثیر فیلم آموزشی رابطه مثبت مشاهده گردید. بنابراین پیشنهاد می شود که سازمان آموزش و پرورش به منظور افزایش کارایی طرح تصویری رشد اهداف این روش تدریس جدید را مورد بازبینی دقیق قرار دهد.

در این پژوهش با توجه به ارتباط خودپنداره تحصیلی با پیشرفت تحصیلی طبق دیدگاه های خودپنداره و همچنین طبق رویکرد شناختی- اجتماعی، نقش خودپنداره ریاضی، انگیزش یادگیری، عملکرد قبلی ریاضی و جنسیت بر پیشرفت ریاضی به روش تحلیل مسیر مورد بررسی قرار گرفته است. برای انجام مطالعه تعداد 304 دانش آموز (152 دختر و 152 پسر) پایه اول دبیرستان از منطقه 6 تهران، مقیاس خودپنداره و انگیزش یادگیری ریاضی را تکمیل نمودند. همچنین، برای تعیین میزان پیشرفت ریاضی، نمره نیم سال اول تحصیلی 83-1382 و برای سنجش عملکرد قبلی ریاضی نمره ریاضی سال تحصیلی 82-1381 این دانش آموزان از مدارس جمع آوری گردید. یافته های مربوط به مدل کلی تحلیل مسیر نشان داد که خودپنداره ریاضی در مقایسه با عملکرد قبلی ریاضی، انگیزش یادگیری ریاضی و جنسیت پیش بینی کننده قوی تری برای پیشرفت ریاضی می باشد. بررسی دقیق اثرهای مستقیم متغیرها نشان داد که عملکرد قبلی ریاضی نیز اثر مستقیم بسیار قوی برخود پنداره ریاضی دارد. این اثر تقریبا برابر با میزان اثر خودپنداره ریاضی بر پیشرفت ریاضی است و لزوم توجه به دیدگاه تاثیر دو جانبه خودپنداره تحصیلی را در آموزش ریاضی آشکار می سازد.

انسان از همان دوران کودکی در شرایط طبیعی و با تجربیات روزمره و همچنین در شرایط ساختگی و تجربیات طراحی شده به کسب شناخت و معرفت در مورد مفاهیم علمی می پردازد. می توان گفت دبستان اولین محیطی است که مفاهیم و اصول علمی را در قالب تجربیات طراحی شده و سازمان یافته در اختیار کودک قرار می دهد و کتاب علوم نقش مهمی را در این رابطه ایفا می نماید. اغلب مفاهیم علمی بویژه آنهایی که به حوزه فیزیک تعلق دارند از مفاهیم انتزاعی هستند. از این رو، فراگیر برای درک آنها نیاز به تصویرسازی ذهنی دارد. در مورد برخی از مفاهیم (به عنوان مثال امواج صوتی) دانش آموز هیچگونه تصویر ذهنی ندارد و لازم است که برای آموزش اینگونه مفاهیم در کتاب های درسی از عناصر دیداری برای عینیت بخشیدن به موضوع استفاده شود. در سالهای اخیر، در کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی ایران تغییرات چشمگیری صورت گرفته است که برخی ناشی از تحقیقات داخلی و خارجی و برخی نیز به تقلید از کشورهای خارجی  اتفاق افتاده است. از نظر ظاهری یکی از برجسته ترین تغییرات ایجاد شده در کتابهای علوم، بکارگیری عناصر گرافیکی است. در رابطه با نقش عناصر گرافیکی و تاثیر آن بر میزان توجه و یادگیری فراگیران تحقیقات متعددی انجام شده است که اکثریت قریب به اتفاق آنها بر تاثیرات مثبت این عناصر دلالت دارند. هدف از این پژوهش بررسی و مقایسه میزان استفاده از عناصر گرافیکی در ارایه مباحث فیزیکی در کتاب های علوم تجربی دوره ابتدایی کشورهای ایران، آمریکا و انگلستان به منظور پرورش روحیه پژوهشگری دانش آموزان می باشد. جامعه آماری، کلیه مباحث فیزیکی مطرح شده در کتاب های علوم و روش تحقیق تحلیل محتوا است. بخش صدا به عنوان نمونه آماری این پژوهش از میان مفاهیم فیزیکی بطور تصادفی انتخاب شده است. ابتدا کاربردهای گرافیک از نظر پرورش روحیه تحقیق، تفحص و پژوهشگری به پنج مقوله عمده تقسیم شده و سپس محتوای کتاب ها بر اساس این مقوله ها مورد تجزیه و تحلیل و مقایسه قرار گرفته اند. بطور کلی، گرچه در کتاب های ایران نیز مانند کتاب های دو کشور دیگر سعی شده است از تصاویر مرتبط با موضوع و همچنین از تنوع رنگ استفاده شود لیکن به علت کیفیت بسیار نامطلوب کاغذ، این کتاب ها در مقایسه با کتاب های آمریکا و انگلستان از کیفیت پایین تری برخوردارند. در رابطه با ارایه اطلاعات و تحریک حس کنجکاوی از طریق تصاویر، کتاب های آمریکا بیشترین میزان را به خود اختصاص داده است. در زمینه استفاده از گرافیک به منظور سازماندهی اطلاعات و چگونگی انجام کار از طریق تصاویر بیشترین سهم متعلق به کتاب های علوم انگلستان بوده است و در رابطه با کاربرد گرافیک برای پرورش روحیه همکاری، کتاب های آمریکا و سپس انگلستان فعال تر عمل کرده اند. در نتیجه گیری کلی این پژوهش می توان گفت که در رابطه با ارایه مفاهیم فیزیکی، کتاب های انگلستان بیشتر از دو کشور دیگر از گرافیک برای پرورش روحیه پژوهش و جستجوگری استفاده کرده است.

ناتوانی یادگیری ریاضیات یکی از اختلالات یادگیری ویژه است که به تاخیر بدون دلیل و معنادار در توانایی حساب مربوط می شود. برای تشخیص این اختلال باید مهارت های ریاضی کودک به طور قابل توجهی زیر سن تقویمی، هوش و عملکرد تحصیلی وی باشد. این اصطلاح اصولا افرادی را که بواسطه معلولیت های دیداری، شنیداری یا حرکتی، همچنین عقب ماندگی ذهنی یا محرومیت های محیطی، فرهنگی یا اقتصادی به مشکلات یادگیری دچار شده اند، شامل نمی شود. در این پژوهش، ناتوانی یادگیری ریاضیات در بین دانش آموزان دوره ابتدایی بررسی و تاثیر روش آموزش کاربردی، تقویت ژتونی و آرامش عضلانی در آنها مطالعه شده است. در این پژوهش، روش آزمایشی میدانی به کار رفته است که در آن از طرح پیش آزمون- پس آزمون با گروه های آزمایشی، گواه و گواه بهنجار استفاده شده است. نمونه پژوهش شامل 70 کلاس (2800 دانش آموز دختر و پسر) دبستان های ناحیه یک آموزش و پرورش شهر تهران بود که به صورت نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. همچنین 100 دانش آموز به طور تصادفی ساده برای آزمون فرضیه ها گزینش شدند. برای جمع آوری داده ها از آزمون های تشخیصی اختلال ریاضیات، ماتریس های پیشرونده ریون، آزمون ریاضیات و بررسی پرونده تحصیلی دانش آموز استفاده شد. یافته های این پژوهش نشان داد که میزان اختلال یادگیری ریاضیات 3.6 درصد است. میزان اختلال یادگیری در دانش آموزان پسر نسبت به دختر 3.5) درصد در مقابل 3 درصد) بیشتر است. نتایج حاصل از اجرای سه روش آموزش کاربردی، تقویت ژتونی و آرامش عضلانی به صورت معنی داری باعث کاهش اختلال یادگیری ریاضیات می گردد.

از آنجا که وزارت آموزش و پرورش برای تامین معلم مورد نیاز مدارس به پذیرش و پرورش دانشجو در مراکز تربیت معلم و استخدام آنها می پردازد، در طرح حاضر به ارزیابی جامع مراکز تربیت معلم فعال استان خوزستان اقدام گردید. در فرایند اجرای طرح ابتدا عوامل چهارگانه زمینه، درون داد، فرایند و برون داد مبنای کار قرار گرفتند، سپس برای عامل زمینه شش ملاک، عامل درون داد هفت ملاک، عامل فرایند هشت ملاک و عامل برون داد سه ملاک (جمعا 24 ملاک) تدوین شد و برای هر ملاک نیز نشانگر و استاندارد تعریف گردید تا بتوان بر اساس داده ها درباره وضعیت و میزان مطلوبیت هر یک از ملاک ها و عوامل قضاوت نمود. روش تحقیق این مطالعه توصیفی پیمایشی می باشد. این مطالعه دارای هفت زیر جامعه متخصصان تعلیم و تربیت، روسا و معاونان آموزشی، دانشجویان، مسوولان امور مالی، مسوولان کتابخانه، استادان و فارغ التحصیلان سه مرکز تربیت معلم پسرانه و دو مرکز تربیت معلم دخترانه استان در سال های 84-82 می باشد. داده های مورد نیاز با استفاده از ده ابزار شامل پرسشنامه، مصاحبه، چک لیست و پرونده های بایگانی شده گردآوری شدند. نتایج ارزیابی نشان می دهد که هدف این مراکز که تربیت معلم در مقطع کاردانی و با بودجه وزارت آموزش و پرورش می باشد در مقایسه با اهداف جانبی از وضعیت کاملا مطلوب؛ زمینه جغرافیایی، اجتماعی- اقتصادی و فرهنگی مراکز تربیت معلم استان از وضعیت نسبتا مطلوب؛ درون داده های مراکز تربیت معلم استان و فرایندهای ساختی/ سازمانی، تدریس/ یادگیری و خدماتی/ پشتیبانی از وضعیت نسبتا مطلوب و سرانجام محصول مراکز تربیت معلم استان از وضعیت کاملا مطلوب برخوردار می باشد.

هدف از این پژوهش بررسی دیدگاه اعضای هیات علمی دانشگاه شهید چمران اهواز درباره اهمیت و میزان استفاده از مجله های علمی موجود و جایگزینی مجله های چاپی با شکل الکترونیکی آن می باشد. این پژوهش از نوع توصیفی و روش آن پیمایشی است. ابزار گردآوری اطلاعات «پرسشنامه» است و جامعه مورد مطالعه شامل کلیه اعضای هیات علمی (469 نفر) دانشگاه شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 1383-1382 می باشد. از این تعداد 384 نفر در مطالعه نهایی شرکت نمودند. نتایج پژوهش نشان داد که 75% از اعضای هیات علمی نقش مجله های علمی چاپی و 80% از آنان نقش مجله های الکترونیکی را در ارتقای سطح علمی خود «زیاد» یا "بسیار زیاد" دانسته اند. اما، فقط 44% از آنها مطابقت عناوین مجله های چاپی را با نیازهای اطلاعاتی خود «زیاد» یا "بسیار زیاد" ارزیابی کرده اند، این رقم برای مجله های الکترونیکی 67% است. در مجموع میزان استفاده از مجله های علمی چاپی نسبت به مجله های علمی الکترونیکی در بین پاسخگویان بیشتر بوده است. نتایج آزمون تحلیل واریانس نشان داد که متغیر گروه آموزشی بر استفاده اعضای هیات علمی از انواع مجله های علمی چاپی و الکترونیکی موثر می باشد، لیکن متغیرهای جنسیت، مدرک تحصیلی، مرتبه علمی، و سابقه تدریس در این مورد بی تاثیر بوده اند. نتایج همچنین نشان داد که اکثریت پاسخگویان در مورد کاهش بودجه خرید کتاب ها به منظور افزایش بودجه خرید مجله های علمی چاپی موافق نبوده اند ولی 35% از آنها با افزایش عناوین مجله های علمی الکترونیکی و 76% با افزایش عناوین چاپی «بسیار زیاد» یا "زیاد" موافق بوده اند یافته های دیگر پژوهش نشان می دهد که از میان روش های مختلف تهیه مقالات علمی چاپی و الکترونیکی، استفاده از مجله های علمی اشتراکی دانشگاه در بین پاسخگویان بیشترین توزیع فراوانی را به خود اختصاص داده است. همچنین از میان عوامل موثر بر عدم استفاده از مجله های علمی چاپی، کامل نبودن شماره های مجله ها و بی نظمی حاکم در بخش نشریات کتابخانه و از میان عوامل موثر بر عدم استفاده از مجله های علمی الکترونیکی، سرعت کم شبکه و مشکل دسترسی به اطلاعات و عدم آشنایی با شیوه های جستجوی اطلاعات، بیشترین توزیع فراوانی را داشته است. مهمترین دلایل استفاده از مجله های علمی چاپی از دید پاسخگویان به ترتیب اولویت عبارتند از: سهولت استفاده، قابلیت تورق یا مرور سریع متون، آشنایی با شکل مدرک و امکان خط کشیدن و تاکید بر متون، دوام بهتر اطلاعات دریافتی و مهمترین دلایل استفاده از مجله های علمی الکترونیکی از دید آنها به ترتیب اولویت عبارتند از: ارایه و نمایش متون به صورت تازه و امکان تعامل با کاربر، تازه بودن اطلاعات دریافتی، امکان استفاده از قابلیت های خاص جستجو در بازیابی متون، و سرعت دستیابی.