فصلنامه علوم اجتماعی
سال:1394 | دوره:- | شماره:71 |تعداد مقالات:7

روند تحولات در جامعه ایرانینشان از پررنگ شدن «نگرانی» در زیست جهان ایرانیان دارد. ما جامعه شناسان به نگرانی درباره مسائل اجتماعی خو گرفته ایم اما اینک این خود نگرانی است که تبدیل به مساله شده است. مراحل اصلی چرخه زندگی به ویژه پس از نوجوانی در ایران امروز به گونه ای روزافزون نگران زا گردیده است. کنکور، شغل یابی، ازدواج، خرید مسکن، فرزند زایی، تربیت فرزند، سلامتی، بازنشستگی، مرگ و.... در تجربه معاصر ایرانیان با نگرانی هایی زیادی همراه است که امنیت روانی را سلب نموده و اخلاق فردی و اجتماعی را به مخاطره انداخته است. این مقاله با بهره مندی ازنظر یات باربالت، بک، گیدنز و باومن در پی تبیین زمینه های ساختاری ایجاد نگرانی است. روش این مقاله تحلیل ثانویه است و از آمارها و داده های نهادی موجود استفاده می نماید. به نظر می رسد در ایران «تزلزل نهادی» زندگی را پیش بینی ناپذیر و نگران کننده ساخته است. مقاله با مرور شاخص هایی در نهادهای مهم کشور مانند اقتصاد، خانواده و بوروکراسی نشان می دهد که چگونه این ساختارها زندگی روزمره را پیش بینی ناپذیر ساخته و از این رو سبب ناامنی هستی شناختی گشته اند. ناامنی هستی شناختی نگرانی را در تجربه زیسته ایرانیان تشدید کرده است. این وضعیت نگران زا را فقدان نهادها و سازمان های رفاه اجتماعی کارآمد تشدید کرده است.

هدف اصلی مقاله حاضر معرفی و تحلیل جامعه شناختی ابعاد، مولفه ها، کارکردها و آسیب های حوزه عمومی ایرانی است. چارچوب نظری مقاله بر نظریه های ارسطو، جان راولز، چارلز تیلور، هانا آرنت، الریش ردل، کنتن فرانکن برگ، هلموت دبیل، یورگن هابرماس، آندره آره تو و جان کوهن استوار است. روش شناسی این مقاله مطالعه کتابخانه ای، خوانش تاریخی و استناد به شواهد، داده ها و آمارهای تجربی معتبر و مطالعات تاریخی معاصر است.نتایج این مطالعه نشان می دهد حوزه عمومی در ایران وجود دارد و از مکان های عمومی، «فضای اجتماعی واقعی» (رسانه های جمعی داخلی و خارجی و مطبوعات) و «فضای مجازی» (اینترنت و شبکه های اجتماعی جدید)، فضای گفتمانی، فضایی برای فعالیت نهادهای غیردولتی و فضای کنشگری اجتماعی (جنبش های اجتماعی و تظاهرات خیابانی) تشکیل شده است. مهم ترین کارکردهای حوزه عمومی ایرانی شکل گیری و تنویر افکار عمومی، کنشگری محدود در قالب جنبش های اجتماعی و تظاهرات خیابانی و فعالیت محدود برخی از سازمان های مردم نهاد است. حوزه عمومی از محدودیت هایی رنج می برد: از سوی دولت نظارت می شود، بر روی همه اقشار و گروه های گوناگون اجتماعی، به ویژه زنان، و برای طرح همه موضوعات باز نیست، تا اندازه انحصاری و ایدئولوژیک است، خواست ها و نیازهای چندفرهنگی جامعه ایران را نمایندگی نمی کند و انعکاس دهنده صدای مردم به دولت و مجلس نیست. با وجود این، حوزه عمومی ایرانی روز به روز رشد می کند و از کنترل دولت خارج و متکثرتر می شود و نقش و اهمیتش در سیاست افزایش می یابد.

شبکه های اجتماعی و مشارکت، مفاهیمی به شدت رایج در جهان معاصر به ویژه در میان دانشگاهیان است. اهمیت اشتراک دانش در این است که موجبات یادگیری را فراهم می سازد. در این میان نقش یادگیری به عنوان ظرفیتی بالقوه برای ایجاد توسعه پایدار جوامع انسانی در عصر فناوری دیجیتالی مورد توجه است. در این میان نقش یادگیری به عنوان ظرفیتی بالقوه برای ایجاد توسعه پایدار جوامع انسانی در عصر فناوری دیجیتالی مورد توجه است. هدف پژوهش حاضر ارائه الگوی رفتار اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی است. این پژوهش از نوع توصیفی- اکتشافی است و از روش پیمایش الکترونیک بهره مند است. 203 نفر از اعضای شبکه اجتماعی از جمعیت آماری شبکه اجتماعی دانشگاه تهران نمونه اتفاقی این پژوهش را تشکیل می دهد. پرسشنامه استاندارد رفتار اشتراک دانش از دو طریق ارسال ایمیلی و نمایش لینک پرسشنامه بر روی صفحه وب شبکه اجتماعی در مدت زمان 3 ماه و در دو نوبت توزیع گردید. برای بررسی کفایت حجم نمونه از شاخص KMO استفاده شده است. داده های به دست آمده از پیمایش، توسط تحلیل عاملی تاییدی با استفاده از نرم افزار LISREL مورد پردازش قرار گرفت. یافته ها نشان می دهد که به ترتیب عوامل گروهی، عوامل فردی و عوامل محیطی بر اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی اثرگذار هستند. بعلاوه، از عوامل گروهی: ارتباطات، از عوامل فردی: نگرش به منظور اشتراک دانش، و از عوامل محیطی: عامل محیط فرهنگی (آموزشی) بیشترین تاثیرگذاری را بر رفتار اشتراک دانش دانشجویان در شبکه اجتماعی داشته اند.

هدف این مقاله، تعیین نقش نگرش نسبت به تحصیلات و تصمیم به ادامه تحصیل بر تصمیم گیری درباره فرزندآوری در بین زنان در شرف ازدواج شهرستان نیشابور می باشد. روش تحقیق: این مقاله بر اساس داده های یک پیمایش بر روی 415 نفر از زنان در شرف ازدواج 10 تا 39 ساله که برای انجام آزمایشات و شرکت در کلاس های مشاوره قبل از ازدواج در آبان و آذرماه سال 1392 به آزمایشگاه مرجع سلامت این شهرستان مراجعه نموده و ازدواج اول آن ها بوده، صورت گرفته است. ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه ای ساخت یافته است. متغیر وابسته قصد فاصله گذاری از ازدواج تا تولد فرزند اول، متغیر مستقل نگرش نسبت به تحصیلات و قصد ادامه تحصیل و متغیرهای مخدوش کننده عبارتند از مقیاس های نگرشی و برخی متغیرهای جمعیت شناسی.یافته ها: نگرش زنان نسبت به تحصیلات و تصمیم آنها درخصوص ادامه تحصیل پس از ازدواج بعنوان یک متغیر مهم و تاثیرگذار بر قصد فاصله گذاری از ازدواج تا تولد فرزند اول می تواند در برنامه ریزی ها مورد توجه قرار گیرد. چرا که نگرش مثبت زنان نسبت به تحصیلات و تصمیم آنها برای ادامه تحصیل پس از ازدواج به رقم سن پایین ازدواج در جامعه مورد بررسی، رفتار باروری را از طریق فاصله گذاری بین ازدواج تا تولد فرزند اول تحت تاثیر قرار می دهد. به عبارتی تداخل بوجود آمده بین تحصیلات زنان و باروری آنها معمولا با فاصله انداختن از ازدواج تا تولد فرزند اول پاسخ داده می شود که این پاسخ مستقیما بر میزان و رفتار باروری جامعه مورد نظر اثر می گذارد. بنابراین سیاست های جمعیتی اگر بتوانند برنامه هایی را اجرایی کنند که موجب سازگاری نقش مادری با ادامه تحصیلات زنان پس از ازدواج شود می توانند بسیار موثرتر باشند.

کهن قاره آسیا به ویژه خاورمیانه و ایران از نخستین جوامع تولیدکننده جهان بوده اند و به همین نسبت دارای فرهنگ تولیدی و بخشی از آن فرهنگ کار پیچیده بوده اند. اما باوجود چنین به نمایش گذاردن پیوسته تجدید حیات مناسبات اقتصادی و اجتماعی، در دوران معاصر این وضعیت با رکود شگفت آوری مواجه شده است. این وضعیت رکود در آثار نویسندگان ایرانی با تعابیر متفاوت و از منظرهای گوناگون صورت بندی و بازنمایی شده است که این امر حاکی از اهمیت داشتن این مساله و ضرورت توجه به شناخت زمینه و بسترهای گوناگون نضج این وضعیت می باشد.در مقاله حاضر که مبتنی بر تحقیق کیفی است با استفاده از مصاحبه با برخی از استادان علوم اجتماعی به بررسی زمینه های اجتماعی -تاریخی شکل گیری این وضعیت رکود البته با تاکید بر دو عنصر «کار و تولید» پرداخته شده است. نتایج حاصل از بررسی های کیفی نشان می دهد که زمینه های شکل گیری چنین وضعیت رکودی، خصلتی درونی و هم بیرونی دارد. زمینه های درونی شامل زیست بوم، ترویج ارزش های نامولد و در آخر به عنوان اساسی ترین زمینه داخلی در وقوع این مساله، ساختارهای مصرفی می باشد، که وظیفه مهیا نمودن شرایط نرم افزاری و سخت افزاری هرگونه کنش و سلوک افراد جامعه را بر عهده دارد. اما زمینه های بیرونی این مساله را می توانیم متاثر از مقوله روابط سلطه بگنجانیم، عاملی مهم که با تاثیر گذاشتن در عناصر ساحت درونی به خصوص مقوله ساختارهای مصرفی، نقش بی بدیل خود را در این میان به نمایش گذاشته است.

در دهه های اخیر، با افزایش شمار خانوارهای طبقه متوسط مصرف گرا در کشورهای در حال توسعه، خاصه ناحیه آسیا و رشد بنگاه های آسیایی که عرضه کننده کالاهای مصرفی غیر ضروری و بازاری اند، مفهوم پر طمطراق «طبقه متوسط نوین آسیایی» به جای «طبقه متوسط جهانی» مورد توجه قرار گرفته و بدنه وسیعی از تحقیقات و ادبیات را به خود اختصاص داده است. مقاله حاضر، با روش مطالعه اسنادی کتابخانه ای، و بررسی جدیدترین پژوهش ها، درصدد است تا ماهیت و ابعاد گوناگون این جریان نوین را واشکافی کند و تصویر جامع و نسبتا کاملی از این موضوع به دست دهد. این مقاله، نخست، حجم عظیم خانوارهای طبقه متوسط نوین آسیایی را که در پرتو رفرم های سیاسی اقتصادی حکومت ها در آن ناحیه ظهور یافتند، مورد بررسی قرار می دهد و سپس، با بررسی معیارهای گوناگون سنجش طبقه متوسط جدید، یک سنجه دقیق تر و جامع تری را پیش نهاد می کند. در پایان نیز، واکنش های مختلف اعضای این طبقه را که بسته به زمینه های اجتماعی- سیاسی و اجتماعی- اقتصادی کشورها گوناگون است، مورد بررسی قرار می دهد و نشان می دهد که مترتب کردن رسالت هایی بس انتزاعی و بزرگ به طبقه متوسط جدید مصرف گرا، بی آنکه بسترهای تاریخی و مراحل رشد اقتصادی درون کشورها را لحاظ کند، تا چه اندازه شکننده خواهد بود.

این پژوهش یک مطالعه نیمه تجربی با هدف بررسی تاثیرات تماشای فیلم های خشن بر انگیختگی فیزیولوژیک و احساسات پرخاشگرانه دانشجویان دانشگاه های تهران است. برای این منظور از یک طرح آزمایشی «گروه کنترل تنها با پس آزمون» استفاده شد. از میان دانشگاه های تهران به روش نمونه گیری دردسترس دانشگاه صداوسیما و از بین دانشجویان این دانشگاه به روش نمونه گیری تصادفی ساده 60 دانشجوی 18 تا 25 سال، شامل 30 دختر و 30 پسر انتخاب شدند. این 60 آزمودنی به دو گروه 30 نفره آزمون و کنترل تقسیم شدند. برای گروه آزمون 15 دقیقه از بخش های از چند فیلم خشن و برای گروه کنترل 15 دقیقه از بخش هایی از یک مستند حیات وحش نمایش داده شد. همزمان با تماشا، شش شاخص انگیختگی فیزیولوژیک شامل تعداد ضربان قلب، تغییرات نرخ ضربان قلب، تعریق پوست، تنش عضلانی، تعداد تنفس و درجه حرارت پوست آزمودنی ها اندازه گیری و پس از پایان فیلم به کمک پرسشنامه مقیاس وضعیت خصومت، احساسات پرخاشگرانه ایشان سنجیده شد. مقایسه نتایج گروه آزمون و کنترل نشان داد تماشای فیلم های خشن باعث افزایش معنادار شاخص های تعداد تنفس، تنش عضلانی و تعریق پوست و همچنین افزایش جدی و معنادار احساسات پرخاشگرانه آزمودنی ها شده بود، اما شاخص های ضربان قلب، تغییرات نرخ ضربان قلب و درجه حرارت پوست تغییر معناداری را نشان ندادند.