مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان)
سال:1390 | دوره:14 | شماره:53 (گروه اجتماعی) |تعداد مقالات:8

چکیده فارسی:افزایش فروپاشی ازدواج ها یکی از چالش های اساسی زندگی خانواده در عصر کنونی است. در کشور ما نیز آمار طلاق یک روند صعودی را در طی سالیان اخیر تجربه کرده است. با توجه به پیامدهای ناگواری که فروپاشی ازدواج برای افراد مطلقه و فرزندان آنها در پی دارد، هدف اصلی پژوهش حاضر مطالعه کیفی عوامل موثر بر نارضایتی زناشویی و طلاق بوده است. بدین منظور 28 زوج متقاضی طلاق در شهر کرمانشاه به روش نمونه گیری هدفمند و در دسترس انتخاب و با استفاده از مصاحبه عمیق نیمه ساخت دار مورد مطالعه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از روش های نظریه داده بنیاد نشان داد که دو دسته از عوامل، نارضایتی زناشوئی را رقم می زنند: عوامل قبل از ازدواج شامل ازدواج با انگیزه نامناسب (فرار از فشارهای اجتماعی مجرد ماندن و فضای ناخوشایند خانه پدری) و ازدواج اجباری، و عوامل بعد از ازدواج شامل تعارض با خانواده همسر، حضور اندک شوهر در منزل و تداوم معاشرت های مجردی، تعارض بر سر نگرش های نقش جنسیتی، خشونت زناشوئی، خیانت، بدگمانی و مشکلات مالی. به علاوه، یافته ها حاکی از این بود که تنها چهار عامل اعتیاد، خیانت، خشونت و تعارض شدید با خانواده همسر (مشخصا درگیری فیزیکی) باعث اقدام عملی متقاضیان طلاق برای پایان دادن به رابطه زناشوئی می شود. یافته ها نشان دادند که برخی از عوامل نارضایتی زناشوئی و طلاق در بافت فرهنگی- اجتماعی نمونه مورد مطالعه با آنچه که در بافت فرهنگ های غربی مطرح می باشد، متفاوتند و مستلزم تلاش ها و اقدامات متفاوت نظری و درمانی (مداخله ای) از جانب متخصصان حوزه خانواده هستند.   چکیده عربی:ازدیاد الطلاق فی العصر الحاضر احد المعضلات الاساسیة للاسرة. و فی ایران ایضا فان احصاءات الطلاق فی ارتفاع للسنوات الاخیرة، و بملاحظة النتائج المؤسفة للطلاق والتی تترتب علی الاولاد والافراد المطلقین. حیث کان الهدف الاصلی من هذه الدراسة والتحقیق هو عن العوامل الکیفیة والمؤثرة فی عدم الرضا فی الحیاة الزوجیة، و کانت عینة التحقیق 28 زوج ممن قدموا طلبات للطلاق فی مدینة کرمانشاه واعتبارهم عینة لغرض التحقیق والمقابلة المفصلة والمعمقة معهم، وتم تحلیل ودراسة النتائج وفقا للنظریات العلمیة واوضحت المعطیات بأن العوامل الرئیسیة لعدم الرضا فی الحیاة الزوجیة تنقسم الی قسمین: - عوامل قبل الزواج تشمل الزواج الاجباری والزواج الغیر هادف (الهروب من الضغط الاجتماعی، البقاء عزبا، الجو الغیر ملائم فی بیت الاب) والقسم الاخر عوامل بعد الزواج وتشمل عدم الانسجام مع اهل الزوج، التواجد القلیل للزوج فی البیت و استمراره فی علاقات العزوبیة، تعارض نظر الزوجین حول دورهما، العنف الزوجی، الخیانة، المشاکل المالیة، و سوء الظن. بالاضافة الی ذلک وجدنا انه هناک اربع عوامل فقط تنهی الحیاة الزوجیة بالطلاق و هی: - الاعتیاد، الخیانة، العنف والاختلاف الشدید مع اهل الزوج (العراک بالایدی). و وجدنا ایضا ان بعض عوامل عدم الرضا فی الحیاة الزوجیة یعود الی الارضیة الثقافیة - الاجتماعیة، و هذه الاختلافات عندنا تختلف عما علیه فی الثقافة الغربیة مما یتطلب الامر من المختصین فی الامور الاسریة أیجاد وسائل نظریة و عملیة تنسجم مع مجتمعنا.

چکیده فارسی:در این مقاله، بر اساس رویکردهای نظری، برخی از بازدارنده ها و تسهیل کننده های اقتصادی- اجتماعی موثر بر کاهش یا افزایش احتمال وقوع طلاق مطالعه شده اند. در این نوشتار به نقش برخی عوامل زمینه ای همچون شهرنشینی، سن زوجین در هنگام ازدواج و زمینه قومی به عنوان عوامل اجتماعی اشاره شده است. از میان عوامل اقتصادی موثر بر طلاق نیز به نقش حمایت اقتصادی والدین، استقلال مالی زن و به تاثیر اشتغال از منظر دیدگاه اقتصادی بکر و از میان عوامل اجتماعی به نقش الگوگیری از دیگران و در بحث بازدارنده های طلاق به تعلقات دینی، تعلقات خانوادگی (تعداد فرزندان) و الزام به نقش های سنتی پرداخته شده است.   چکیده عربی:فی هذالمقال علی اساس الرؤیات النظریة، دورس بعض الموانع والتسهیلات الاقتصادیة والاجتماعیة المؤثرة علی تقلیل او تکثیر وقوع الطلاق. فی هذا البحث اشیر الی دور بعض الاسباب المجالیة، کالمدنیة، سن الزوجین فی حین الزواج والمجال القومی تحت عنوان الاسباب الاجتماعیة فی بین الاسباب الاقتصادیة المؤثرة علی طلاق ایضا بدور حمایة الوالدین الاقتصایة، الاستقلال المالیة للمرائة، اثر مزاولة العمل النساء و وجهة النظر الاقتصادیة الحدیثه و من بینی الاسباب الاجتماعیة قیم بالدور النموذجیة من الاغیار و فی بحث موانع طلاق بالعلاقات الدینیة واالعلاقات العائلیه (عدد الاولاد) والتزام بالدور التقلیدیة.  

چکیده فارسی:طلاق، به عنوان مساله اجتماعی، از جمله گسیختگی های خانواده است که از ساخت اجتماعی و عاملیت زوجین متاثر می شود. مقاله حاضر با تلفیق نظریه های سطح کلان (بحران ارزش ها) و خرد (مبادله اجتماعی، همسان همسری و نیاز - انتظار)، به تحلیل علل طلاق در استان مازندران پرداخته است. روش تحقیق، کمی به صورت تحلیل محتوا بود که با استفاده از ابزار پرسش نامه معکوس انجام شد. جامعه آماری شامل 12101 پرونده طلاق در دادگستری استان مازندران بود که از میان آن ها، تعداد 980 پرونده با استفاده از فرمول کوکران به عنوان حجم نمونه انتخاب گردید. نتایج نشان داد که نرخ طلاق در استان مازندران، بازتاب به ترتیب چهار عامل فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و شخصیتی است که با هم دیگر توانسته اند 11.4 درصد از واریانس طلاق در استان را تبیین کنند. نتایج پژوهش دلالت بر آن دارد که گذار جامعه از نظم سنتی به مدرن به همراه تجربه زیستی تقریبا متمایز با گذشته، عوامل ساختی و عاملیتی احتمال طلاق را افزایش خواهد داد.   چکیده عربی:یعتبر الطلاق من القضایا الاجتماعیة المتأثره بالانفصال الاسری و عاملیة الزوجین. المقالة تؤلف بین النظریات الکلیة (ازمة القیم) والجزئیة (التبادل الاجتماعی، الازواج المتکافئین، الحاجة - التوقع) و تحلل اسباب الطلاق فی محافظة مازندران، و کانت طریقة التحقیق بصورة تحلیل للمحتوی الکمی للعینة و بأستعمال الاستبیان المعکوس، عینة التحقیق شملت 12101 مسألة طلاق فی عدلیة محافظة مازندران الایرانیة، و کان بینها 980 ملف بعنوان عینة وفق صیغة کوکران. واوضحت النتائج ان نسبة الطلاق فی محافظة مازندران، یعکس لنا اربع عوامل ثقافیة، اقتصادیة، اجتماعیة، و شخصیة استطاعت معا ان توضح لنا %11.4 من تفاوت (واریانس) الطلاق فی المحافظة. نتائج التحقیق تدل علی ان عبور المجتمع من النظام التقلیدی الی النظام الحدیث اضافة الی تجربة الحیاة المختلفة عن االسابق، العوامل البنائیة والعاملیة ستزید من احتمال الطلاق.

چکیده فارسی:افزایش نرخ طلاق، طی دهه های اخیر در ایران نگرانی های مختلفی را نزد مسوولین و محققان در پی داشته است. این مقاله مرور دستاوردهای پژوهش هایی است که طی سه دهه اخیر به علل طلاق در ایران پرداخته اند. با مرور تحقیقات در جستجوی اولیه 140 سند (شامل مقالات و پایان نامه ها) و در سه مرحله غربالگری، 28 مورد انتخاب و بررسی شده است. یافته ها نشان می دهد که در سطح پروبلماتیک «چرایی طلاق»، حدود 55 درصد سوالات، جنبه اجتماعی- جمعیت شناختی داشتند؛ 24 درصد جنبه روانشناختی و تنها حدود 21 درصد به عوامل اقتصادی می پرداختند. «سن ازدواج و اختلاف سن زوجین»، «عوامل اقتصادی»، «وضعیت تحصیلات»، و «تعداد فرزند»، بیشترین متغیرهای مستقلی بودند که به عنوان عوامل موثر بر طلاق مورد بررسی قرار گرفته اند. در نتیجه علل بازشناسی شده در این پژوهش ها به لزوم توجه به موضوع کنترل آسیب های اجتماعی به ویژه مواد مخدر، توجه به سطح رفاه اجتماعی و اهمیت مدیریت تغییرات اجتماعی اشاره دارد. همچنین برای عمق بخشی به درک موضوع، باید در جهت دهی و حمایت از تحقیقات مربوط به طلاق گام های جدیتری برداشت. به لحاظ فنی پژوهش ها نیازمند جهت گیری های بین رشته ای و تنوع بخشی به روش ها و مدل ها خصوصا تعادل بخشی به غلبه مدل های فرضیه آزمای پوزیتیویستی هستند.   چکیده عربی:هذه المقاله تحلیل للانجازات الأبحاث لأسباب الطلاق فی إیران علی مدی العقود الثلاثة الماضیة. استعراض البحوث فی التفتیش الأولی 140 وثیقة (یشمل المقالات والرسائل العلمیة)، والفرز من ثلاث مراحل، قد اخترن و واستعرضن 28 حالة. أظهرت النتائج أنعلی مستوی بروبلماتیک «لماذا الطلاق»، حوالی 55% من الأسئلة تتضمن جوانب الاجتماعیة - الدیموغرافیة، 24% من الجوانب النفسیة و یتناول حوالی 21% فقط من العوامل النفسیة والقتصادیة. إنس الزواج و فارق السن بین الزوجین، «العوامل القتصادیة»، «حالة التعلیم»، و «الأطفال»، و کانت معظم المتغیرات المستقلة التی خضعت للدراسة و العوامل التی تؤثر علی الطلاق. نتائج الاسباب المعترف بها فی هذه البحوث تشیر الی لزوم الاهتمام علی مکافحة الأمراض الاجتماعیة، الاهتمام الی مستوی الرعایة الاجتماعیة و إدارة التغییر الاجتماعی. أیضالتعمیق الفهم للموضوع لابد من أنتتخذ خطوات أکثر جدیدة فی الاتجاه و المسائده الی البحوث. من الناحیة الفنیة تحتاج البحوث الی توجیهات التخصصات و تنویع الأسالیب و النماذج، خصوصا التوازن التغلب علی نماذج نظریة الوضعیة.

چکیده فارسی:این مقاله با هدف زمینه سازی جهت توسعه علوم انسانی اسلامی به طور عام و تاسیس پارادایم یا الگویی برای جامعه شناسی اسلامی خانواده و جنسیت به طور خاص، به بررسی مهم ترین مبانی پارادایمی یا پیش فرض های معرفت شناختی، هستی شناختی، ارزش شناختی و روش شناختی یک جامعه شناسی اسلامی با تاکید بر حوزه مطالعات خانواده و جنسیت می پردازد. پذیرش دین به عنوان یکی از منابع معرفتی در علم، توجه به تبیین های غایت شناختی الهی، تاکید بر عقلانیت نظری و عملی، فطرت و تفاوت های طبیعی زن و مرد به عنوان مبانی انسان شناختی، درج سنت های اجتماعی و تاریخی به مفهوم قرآنی آن در ذیل عنوان قانون مندی اجتماعی، در نظر گرفتن خدا و موجودات ماورائی در تحلیل های اجتماعی و رد نسبیت گرایی ارزشی، ویژگی هایی هستند که این پارادایم پیشنهادی را از دیگر پارادایم های موجود در علوم اجتماعی متمایز می کنند، ضمن آنکه از نظر پذیرش مدل های رایج تبیین، تاکید بر هویت مستقل فرد و جامعه و دفاع از جانبداری ارزشی در علم، میان این پارادایم و پارادایم های موجود یا دست کم برخی از آنها مشابهت وجود دارد.   چکیده عربی:هذا المقال یهدف الی إیجاد ارضیة لتطویر العلوم الإنسانیة الإسلامیة بشکل عام و طرح نموذج او مثال للأسرة المسلمة فی المجتمع و نوعیة الجنس (ذکر او انثی) بشکل خاص و ذلک من خلال دراسة اهم أسس المثالیة او جمیع المسلمات المعرفیة و الوجودیة و القیمیة و المنهجیة للمجتمع الإسلامی مع التأکید علی بحوث الأسرة و النوعیة الجنسیة. الإعتراف بالدین کأحد مصادرالمعرفة للعلم، الإلتفات الی توجیهات الأهداف الإلهیة، الإصرار علی أهمیة العقلانیة النظریة و العملیة والفطرة و الفروقات الطبیعیة بین المرأة و الرجل تعتبر من اصول المعرفة الإنسانیة. کما ان السنن الإجتماعیة و التاریخیة بحسب المفاهیم القرآنیة لها تندرج فی القوانین الإجتماعیة، علما ان الإیمان بالله و الموجودات الغیبیة و نفی النسبیة فی القیم هی من الخصائص المهمة التی تمیز الإنموذج المطروح عن غیره من النماذج الموجودة فی علم الإجتماع و أما بالنسبة الی الأمثولات الشائعة یجب التوضیح والتأکید علی الهویة المستقلة للفرد و المجتمع و الدفاع عن القیم فی العلوم و أن هناک تشابه بین هذا المثال المطروح و غیره من النماذج الموجودة علی الساحة.

چکیده فارسی:خانواده، کانون اصلی در جامعه و نقش مادری محور پایداری و پویایی آن است. با ورود به عصر مدرن، تغییرات اجتماعی و تحولات ساختاری در جوامع غربی، اساس خانواده و موقعیت مادری را دچار معضلاتی جدی کرده و آن را به مرز بحران رسانده است. مکاتب فکری مادی به همراه جنبش فمینیسم، با ایجاد زمینه های فکری و تغییر در باورها و ارائه تعاریفی دیگر از زن و نقش آفرینی های او و واسپاری کارکردهای بی مانند مادری و خانواده به موسسات اجتماعی، بیشترین نقش را در ایجاد این بحران داشته اند. جامعه ایرانی نیز با تغییرات فرهنگی و اجتماعی خود در دهه های اخیر از جمله افزایش سن ازدواج، افزایش طلاق، کنترل جمعیت، افزایش مهدکودک ها و نهادهای جایگزین نقش والدین، در حال پیمودن مسیر تجربه شده غرب است.مقاله حاضر با مروری بر تغییرات خانواده و مادری در غرب، عوامل اصلی این تغییرات را مورد واکاوی قرار داده و با بررسی تاثیرات فرهنگ غربی بر خانواده ایرانی، پیشنهادات و راهبردهایی در جهت مدیریت بحران مادری در جهان و پیشگیری از بروز این معضل در ایران اسلامی ارائه می کند و تنها راه موفقیت در این زمینه را تکیه بر الگوی اسلامی - ایرانی می داند.   چکیده عربی:الأسرة هی النواة الأساسیة لبناء المجتمع و الأمومة هی العلة المحوریة لإستمراره و بقائه. التغییرات فی المجتمعات الغربیة فی العصر الحدیث عرضت مکانة المرأة لخطر جدی بحیث تحولت الی أزمة، إذ أن الفکر المادی و ظاهرة النسویة غیرا الکثیر من المفاهیم و قلبوا الموازین والمعانی التی تتعلق بالمرأة و دورها المؤثر والخلاق کما أن تحویل اعمال الأم و الأسرة الی المؤسسات الإجتماعیة کان له الأثر الأکبر فی تشدید هذه الأزمة. و نظرا للتغییرات الأخیرة التی طرأت علی المجتمع الإیرانی من حیث تصاعد سن الزواج، زیادة النفوس، کثرة دور الحضانة و المقرات البدیلة لدور الوالدین فانه یسیر علی خطی التجربة الغربیة. هذا المقال یهدف الی معرفة العلل و الأسباب الإجتماعیة عن طریق استعراض وضع الأسرة فی الغرب و تأثیر ذلک علی الأسرة الإیرانیة و یطرح حلول عملیة لحل أزمة الأمومة فی العالم و منع حدوثها فی ایران الإسلامیة و ذلک باالإستفادة من نموذج إسلامی إیرانی.

چکیده فارسی:امروزه در جهان شاهد بحران ها و چالش های گوناگون در عرصه های مختلف هستیم که بحران زنان یکی از بارزترین این بحرانهاست. از منظر دقیق انسان شناسانه بحران های انسانی در بیرون، در واقع در درون انسان شکل گرفته است، از این رو بحران زدایی نیز باید از درون انسان آغاز شود. از نگاه جامعه شناسانه نیز بحران زنان در غرب ناشی از عوامل گوناگونی مانند باورها، آموزش های نادرست خانواده و اجتماع است که حل آن نیازمند توجه به سیاست ها و برنامه های متناسب با نقشه راه مبتنی بر توحید و کرامت انسان می باشد. در این مقاله با به کارگیری روش مروری تحلیلی و استنباطی و با رویکردی نقادانه به بررسی و تحلیل بحران زنان در غرب، ریشه ها و عوامل شکل گیری آن با تکیه بر آموزه های کتاب مقدس و پیامدهای آن پرداخته شده است.   چکیده عربی:هذا المقال یبحث عن تاثیرات کتاب المقدس فی تشکیل ازمه النسائیه فی الغرب. الیوم نری الأزمات و التحدیات مختلفه فی العالم. هناک وجهه نظر دقیقه عن أصل فی أزمه إنسانیه، فإن ما یحدث فی العالم الخارج هو منتج مما حدث فی رجل. عده من عوامل یوجد فی تشکیل الأزمه الانسانیه. و فی اتصال مع أصول متعدده للأزمه النسائه فی الغرب کان تعالیم کاذبه والمعتقدات الدینیه ماخوذ عن کتاب المقدس، الاسره و المجتمع والعولمه هی واحده من الأدوات التی یستعمل للقوی المهیمنه حتی ینتقلوا ازمه النسائیه الی مجتمعات اخری.