روستا و توسعه
سال:1397 | دوره:21 | شماره:4 |تعداد مقالات:8

پژوهش حاضر به ارزیابی و تحلیل شاخص های توسعه پایدار روستایی در مناطق روستایی شهرستان تنگستان پرداخته، بر اساس هدف، از نوع کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی-تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش دربرگیرندة 92 روستا با 15476 خانوار بود. در پژوهش حاضر، با بهره گیری از منابع، 98 معرف در قالب یازده شاخص و سهم هر کدام در توسعه در نظر گرفته شد. در این راستا، برای سنجش پایداری شاخص ها، از روش استانداردسازی خطی و تقسیم بندی پرسکات آلن و برای محاسبه درجه توسعه یافتگی، از روش Z-SCORE و همچنین، برای اولویت بندی شاخص ها، از روش محاسبه درجه بحرانی استفاده شد. بر اساس نتایج پژوهش، هجده درصد از شاخص های بررسی شده در وضعیت پایدار و 82 درصد در وضعیت ناپایدار و بد قرار داشتند. بر اساس یافته ها، در زمینه برنامه ریزی و سرمایه گذاری های هدفمند در سطح شهرستان تنگستان، دهستان های باغک، اهرم، دلوار و بوالخیر به ترتیب اولویت های اول تا چهارم را به خود اختصاص دادند.

برنامه ریزی توسعه زیرساخت اقتصادی و توسعه انسانی، در صورتی بر توسعه ملی اثر خواهد گذاشت که شکاف منطقه ای تعیین و برطرف شود. نیروی انسانی عامل پیشبرد اهداف و سیاست های کلان اقتصادی و اجتماعی در سطح ملی و منطقه ای است که با شناسایی شکاف منطقه ای شاخص توسعه انسانی، چالش ها در فرآیند توسعه کاهش می یابد. در تحقیق حاضر، با استفاده از نمودار Pheatmaps روستاهای استان های کشور در سری زمانی 1392-1379 گروه بندی شدند. نتایج گروه بندی نشان داد که روستاهای استان های کشور از لحاظ شاخص زیرساخت اقتصادی به سه گروه و از لحاظ شاخص توسعه انسانی به دو گروه تقسیم می شوند؛ همچنین، شاخص توسعه انسانی روستاهای سیستان و بلوچستان نسبت به سایر استان ها شرایط متفاوت دارند.

پژوهش حاضر، با هدف سنجش سرمایه های معیشتی کشاورزان روستایی، به روش اسنادی-تحلیلی و میدانی در شهرستان شازند استان مرکزی انجام شد. جامعة آماری تحقیق خانوارهای روستاهای شهرستان شازند بودند. حجم نمونه با روش نمونه گیری کوکران 370 خانوار محاسبه شد که با استفاده از روش طبقه بندی خوشه ای، در بین روستاهای شهرستان توزیع شدند. داده های میدانی با استفاده از پرسشنامه جمع آوری شد. نتایج تحقیق نشان داد که سرمایه های معیشتی به لحاظ پایداری یکسان نیستند؛ سرمایه مالی و طبیعی با میانگین 59/2 و 84/2 ناپایدارترین و سرمایه فیزیکی با میانگین 52/3 پایدارترین بعد معیشت پایدار کشاورزان شهرستان شازند به شمار می روند. همچنین، نقشه های میان یابی تولیدشده نشان داد که پراکنش فضایی دارایی های معیشتی از الگوی شرقی-غربی پیروی می کند، به گونه ای که روستاهای شرقی شهرستان از معیشت پایدارتری نسبت به روستاهای غربی برخوردارند.

یکی از بحران های قرن بیست و یکم مسئله تخریب زیست بوم است که در نتیجه استفاده نادرست جوامع بشری از آن رخ می دهد. هر زیست بوم از طریق ساختارهای اقتصادی، اجتماعی و بوم شناختی و بر اساس تحلیل بوم شناختی مراتع نیز توان بوم شناختی آن مشخص می شود. بنابراین، هدف تحقیق حاضر بررسی پایداری بوم شناختی سامان های عرفی عشایر شاهسون در مراتع ییلاقی سبلان در جنوب شهرستان مشگین شهر اردبیل بود. برای اندازه گیری و ارزیابی پایداری بوم-شناختی، ده شاخص انتخاب شد. به منظور تعیین رابطه پایداری با سامان های عرفی از تحلیل واریانس و برای مقایسه میانگین ها، از آزمون دانکن استفاده شد. نتایج نشان داد که میزان پایداری بوم شناختی در 33 درصد یورت ها کمتر و در پنجاه درصد آنها بیشتر از حد متوسط است؛ همچنین، عواملی مانند تعدد دام و بهره بردار بر وضعیت پایداری مراتع مؤثرند، که مقایسه میانگین امتیازات با آزمون دانکن این نتایج را تأیید می کند.

هدف پژوهش حاضر مقایسه روش های دکتر مخدوم و تحلیل سلسله مراتبی-فازی برای ارزیابی توان بوم شناختی حوزه آبخیز ساری قمیش استان اردبیل برای انجام فعالیت های کشاورزی و مرتع داری بود. بعد از مشخص شدن معیارهای ارزیابی، از روش AHP برای وزن دهی و از روش فازی در محیط نرم افزار Idrisi Selva برای هم مقیاس سازی لایه ها استفاده شد. در روش تحلیل سیستمی مخدوم، با تلفیق لایه های اطلاعاتی، نقشه یگان های بوم شناختی منطقه به همراه جدول ویژگی های واحد، تهیه و منطقه ارزیابی شد، و طبقات مختلف کشاوری و مرتع داری مشخص شدند. طبق نتایج به دست آمده، در روش تحلیل سلسله مراتبی-فازی، 9/3532 هکتار (94/65 درصد) و در روش تحلیل سیستمی 2/635 هکتار (85/11 درصد) از منطقه توان توسعة کشاورزی دارد؛ همچنین، در مقایسه با روش تحلیل سیستمی، روش تحلیل سلسله مراتبی دارای انعطاف پذیری بیشتر و نیز مطابقت بیشتر با وضعیت موجود کاربری اراضی در منطقه بوده و از این رو، بهتر است در مطالعات ارزیابی سرزمین، از این روش استفاده شود.

مطالعة حاضر، با هدف بررسی رابطة استرس مالی با کیفیت زندگی کاری روستاییان شهرستان ایلام، از نظر روش داده-پردازی از نوع تحقیقات کمی-پیمایشی و از نظر نحوة گردآوری داده ها توصیفی-علی و مقایسه ای بود. جامعه آماری تحقیق افراد شاغل و ساکن روستاهای شهرستان ایلام بودند (21658=N) که از آن میان، بر اساس جدول مورگان، 377 نفر با استفاده از روش نمونه گیری طبقه ای تصادفی با انتساب متناسب به عنوان نمونه انتخاب شدند. برای گردآوری اطلاعات، از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد که روایی آن از طریق پانل متخصصان و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ مورد تأیید قرار گرفت. نتایج تحلیل رگرسیون نشان داد که متغیرهای سن روستاییان، تعداد فرزندان، کیفیت زندگی مالی، استرس ناشی از شرایط شغلی و متغیر ساعات کار در هفته بیشترین تأثیر را در کیفیت زندگی کاری دارند.

هدف تحقیق حاضر ارزیابی پایداری گردشگری روستاهای دهستان هوره در استان چهارمحال و بختیاری بود. اطلاعات تحقیق به دو روش اسنادی و میدانی جمع آوری شد. جامعه آماری تحقیق شامل 3267 خانوار و گردشگران روستاها بود که از آن میان، 344 سرپرست خانوار و 170 گردشگر به عنوان نمونه تحقیق تعیین شدند. نتایج نشان دهندة پایداری پایین ابعاد زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی روستاها بود؛ و در این زمینه، کمترین میزان پایداری از دید پاسخ گویان به شاخص های آلودگی (با میانگین 205/0)، امنیت (با میانگین 305/0) و منابع سرزمین (با میانگین 316/0) مربوط می شد و بهترین وضعیت شاخص ها نیز مربوط به افزایش آگاهی (با میانگین 497/0)، جلوگیری از مهاجرت (با میانگین 415/0) و عدالت و رفاه اقتصادی (با میانگین 410/0) برآورد شد. بر این اساس، برنامه ریزی برای توسعه پایدار گردشگری از الزامات اساسی برای بهبود شرایط زیست و فعالیت در محدوده مورد مطالعه به شمار می رود.