روستا و توسعه
سال:1389 | دوره:13 | شماره:3 |تعداد مقالات:12

خلاقیت و نوآوری از ارکان اصلی توسعه پایدار است. در همین راستا، از طریق کارآفرینی روستایی به ویژه در بخش کشاورزی، می توان با شناسایی مزیت ها، محدودیت ها، ضعف ها و قوت های جوامع روستایی بر اساس برنامه ریزی راهبردی مناسب، به توسعه اقتصادی روستایی در کنار سایر ابعاد کمک کرد؛ و بر این اساس، پرسش کلیدی عبارت است از آنکه «راهبردهای مناسب برای توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی منطقه مورد مطالعه کدام اند؟». بدین منظور، پژوهش حاضر با استفاده از روش پیمایشی و مطالعات میدانی به شیوهSWOT ، به ارایه راهبرد کانونی توسعه کارآفرینی کشاورزی در مناطق روستایی شهرستان خدابنده می پردازد. نتایج نشان می دهد که به دلیل توانمندی ها و ظرفیت ها بالای منطقه، آستانه نوآوری و خلاقیت در بخش کشاورزی مناطق روستایی نیازمند بازنگری و ارایه سیاست های مناسب برای رفع محدودیت ها و استفاده از توان های موجود روستایی و کشاورزی است.

هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر میزان انگیزه جوانان روستایی برای اشتغال به حرفه کشاورزی در سطح شهرستان کلاردشت است. جامعه آماری 2240 تن از جوانان روستایی شهرستان کلاردشت را در بر می گیرد که از این میان، 327 نفر به روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای انتخاب شدند، و در نهایت، 292 پرسشنامه جمع آوری و تحلیل شد. یافته های تحقیق نشان می دهد که نگرش 18.8 درصد از جوانان روستایی نسبت به کشاورزی منفی و نگرش 81.2 درصد مثبت است. ضرایب همبستگی به دست آمده نشان می دهد که بین خودپنداری، آشنایی با مراکز و موسسات کشاورزی، سطح تحصیلات، نگرش، و سن با انگیزه جوانان روستایی رابطه معنی دار وجود دارد. تحلیل رگرسیون چندگانه نشان می دهد که چهار متغیر میزان مهیا بودن فرصت های شغلی در روستا، خودپنداری، نگرش کشاورزان به مشاغل کشاورزی، و سن، تبیین کننده 21.5 درصد از تغییرات در انگیزه جوانان روستایی نسبت به مشاغل کشاورزی است.

پژوهش حاضر به بررسی نقش اعتبارات خرد در مرحله بازسازی آثار بحران در سه سال پس از زلزله پنجم دی ماه 1382 بم، در روستای پشت رود بم، با دو روش پیمایش و مصاحبه عمقی می پردازد. یافته های پژوهش نشان می دهد که با واگذاری اعتبارات خرد به زنان، از مخاطرات مالی خانوارها کاسته شده و با حضور زنان در قالب گروه های داوطلب، این شبکه خرده وام دهی به صورت مرکزی برای تجمع زنان و تبادل نظرات و عقاید و نیز همدلی آنها درآمده و از این رهگذر، به بازسازی شبکه های اجتماعی و همسایگی تخریب شده در جریان زلزله یاری رسانده است. همچنین، مشارکت پذیری، اعتماد اجتماعی، ارتقای شخصیت زنان در میان اطرافیان، احساس رضایتمندی، و احساس بی قدرتی در قالب متغیرهای مستقل تبیین کننده 0.622 واریانس احساس امیدواری است که در قالب متغیر وابسته، نقشی مهم در بازسازی روانی پس از زلزله دارد. از میان متغیرهای مستقل، احساس بی قدرتی با ضریب تاثیر 0.516- دارای بیشترین تاثیر بر احساس امیدواری است.

به دلیل ارتباط تنگاتنگ روستا با فعالیت های کشاورزی، نقش جامعه روستایی در امنیت غذایی و حیات اقتصادی- اجتماعی کشور انکارناپذیر است؛ از این رو، تاسیس نظام خدماتی موثر برای کشاورزان در توسعه یافتگی جوامع روستایی نقشی بسزا خواهد داشت. هدف پژوهش حاضر سنجش سطح برخورداری روستاهای مورد مطالعه از خدمات کشاورزی بر اساس 29 خدمت کشاورزی مورد مطالعه و تعیین روستاهای مرکزی بر اساس تعداد خدمات کشاورزی موجود در آنهاست. اطلاعات مورد نیاز از طریق پرسشنامه به تعداد روستاهای مورد مطالعه (128 روستا) در بخش مرکزی شهرستان میانه در سال 86-1385 جمع آوری شد. تحلیل داده ها با استفاده از نرم افزار SPSS انجام گرفت و از فنون برنامه ریزی شامل اسکالوگرام و شاخص مرکزیت وزنی بهره گیری شد. نتایج تحقیق نشان می دهد که بسیاری از روستاهای دهستان های مورد مطالعه با وجود تعداد بالای کشاورز از بسیاری از خدمات مورد نیاز محروم اند. بنابراین، پژوهش حاضر با شناسایی روستاهای مرکزی برای خدمات رسانی کشاورزی، انواع خدمات قابل ارایه برای کشاورزان در روستاهای مورد مطالعه را پیشنهاد می کند.

نظام مدیریت روستایی ایران در سال های اخیر به لحاظ ساختارهای اقتصادی ـ اجتماعی، دگرگونی های پیچیده ای داشته است. به طور کلی مدیریت روستاها تا سال 1341 متمرکز و در اختیار مالک، مباشر و کدخدا بوده است و از آن تاریخ تا سال 1357 در قالب انجمن ده، خانه انصاف و با همکاری کدخدا صورت می گرفته است. پس از انقلاب، شوراهای اسلامی روستایی محل اعمال سیاست های برخی از نهادهای وابسته به دولت بوده است. اهمیت موضوع از یک طرف، و تعدد روستاها در سیستان از طرف دیگر باعث شد تا این پژوهش در منطقه یادشده انجام پذیرد. فرض بر این بود که شوراها دارای عملکرد مثبتی در دست یابی به توسعه پایدار روستایی بوده اند. به این منظور 500 پرسشنامه در سطح مناطق روستایی سیستان تکمیل گردید. نتایج حاصله بیانگر آن است که شوراها جز در مواردی که با کمبود یا نبود اعتبارات و امکانات لازم مواجه بوده اند، عملکرد مثبتی داشته اند.

هدف پژوهش حاضر بررسی آثار تشکیل تعاونی های تولید بر بهبود شاخص های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی اعضای این تعاونی ها در روستاهای شهرستان زنجان است. بدین منظور، 900 نفر به روش نمونه گیری کاملا تصادفی به عنوان نمونه های آماری تعیین شدند. اطلاعات به دست آمده از طریق مطالعات میدانی و تکمیل پرسشنامه ها، با استفاده از نرم افزار SPSS و آمار پارامتری و ناپارامتری، مورد تحلیل قرار گرفت. یافته ها حاکی از تاثیرگذاری تعاونی ها بر بهبود شاخص های توسعه، بهبود الگوی مصرف، افزایش درآمد، جلوگیری از مهاجرت به شهرها، و توانمندسازی معیشت و بهره برداری از تسهیلات و اعتبارات برای بهبود کیفیت زندگی، تعامل و اعتمادسازی میان اعضاست؛ و رابطه میان شاخص ها در سطح 0.1 معنی دار است.

هر ساله، بخشی قابل توجه از نیروی انسانی و امکانات دولتی و غیردولتی صرف صدور جواز تاسیس و احداث صنایع در مناطق روستایی می شود؛ اما به علت عدم بهره برداری به موقع، از سرمایه گذاری های انجام شده استفاده بهینه صورت نمی گیرد. هدف پژوهش حاضر شناسایی عوامل اقتصادی موثر در تسریع یا تاخیر بهره برداری از صنایع روستایی و دستیابی به راهکارهای تقویت عوامل تسهیل کننده و رفع عوامل محدود کننده در بهره برداری از این صنایع است. نتایج تحقیق حاکی از آن است که علی رغم صرف زمان و هزینه قابل توجه برای صدور جواز تاسیس و سرمایه گذاری های انجام شده در زمینه ایجاد نواحی، مجتمع ها و کارگاه های صنعتی از سوی بخش های دولتی و غیردولتی، تاکنون از این سرمایه ها به نحو مطلوب استفاده نشده است؛ همچنین، بین وضعیت اکثر متغیرهای مربوط به عوامل فردی و اقتصادی مرتبط با صنعت در صنایع به بهره برداری رسیده و نرسیده در مناطق روستایی استان اصفهان تفاوت معنی دار وجود ندارد.

هدف توسعه پایدار روستایی گسترش امکانات و بهبود شرایط زندگی نسل کنونی و نسل های آتی اقشار آسیب پذیر روستایی است و اکوتوریسم با ظرفیت هایی که دارد، می تواند به عنوان راهکاری اساسی در توسعه پایدار روستایی مطرح شود. این مقاله با استفاده از روش ماتریس تحلیلی SWOT می کوشد نگاهی کاربردی به گردشگری داشته باشد. نتایج پژوهش نشانگر برتری نقاط قوت بر نقاط ضعف و برابری فرصت ها و تهدیدهای اکوتوریسم است. برترین نقاط قوت، شامل افزایش اشتغال زایی، کاهش فقر، و افزایش مشارکت روستاییان در برنامه های توسعه؛ و برترین نقاط ضعف، عبارت از کالایی شدن فرهنگ، کمبود منابع، و عدم گرایش روستاییان به کشاورزی و دامپروری هستند. تامین زیرساخت های اساسی، و بهبود کیفیت خدمات عمومی، عمده ترین فرصت ها؛ و واگذاری حق بهره برداری از منابع طبیعی به سودجویان، و نشت اقتصادی، مهم ترین تهدیدات رشد اکوتوریسم در توسعه روستایی به حساب می آیند.