ده هیبرید سینگل کراس ذرت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در 4 تکرار و 14 منطقه مختلف به مدت دو سال (1377 و 1378) جمعا در 28 محیط از نظر پایداری عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف دانه، عمق دانه و وزن هزار دانه با استفاده از معیارهای پیشنهادی مختلف از جمله ضریب رگرسیون (bi) و انحراف از خط رگرسیون (S2di)، واریانس پایداری (σi2)، معیار Wi، ضریب تغییرات (C.V.) و بالاخره ضریب تبیین (R2) مورد بررسی قرار گرفتند. علاوه بر این، برای عملکرد دانه طبق روش پیشنهادی کانگ (Kang, 1993) تجزیه های لازم برای گزینش توام برای عملکرد دانه و پایداری انجام شد. بررسی پایداری هیبریدها برای عملکرد دانه با استفاده از معیارهای S2di، σi2، Wi،C.V.  و R2 و همچنین روش گزینش توام برای عملکرد دانه (معیار Ysi) نشان داد که هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5×MO17) و شماره 10 (KSC704) پایدار می باشند. بالاترین عملکرد دانه به ترتیب با میانگین 10.346 و 10.362 تن در هکتار به هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5×MO17) و 10 (KSC704) تعلق داشت. بررسی غیر یکنواختی ضرایب رگرسیون در اثر متقابل هیبرید × محیط نشان داد که این منبع فقط در مورد صفات تعداد ردیف دانه و عمق دانه معنی دار بوده است. بررسی پایداری اجزا عملکرد دانه نشان داد که هیبریدهای پایداری برای عملکرد دانه، تناسبی با هیبریدهای پایدار برای اجزا عملکرد ندارند و این در حالی است که عملکرد دانه با صفات تعداد دانه در ردیف، وزن هزار دانه و عمق دانه (به ترتیب با 0.64=r، 0.45=r و 0.40=r) همبستگی مثبت و بالایی را نشان داد. بر اساس ضرایب رگرسیون، هیبریدهای شماره 6 (KL17.2-5× MO17) و 10 (KSC704) برای صفت تعداد ردیف دانه در بلال واکنش خوبی نسبت به بهبود شرایط محیطی نشان نمی دهند.

هدف از این مطالعه بررسی تجزیه علیت و تشریح روابط بین اجزای عملکرد با عملکرد بود. تجزیه همبستگی های فنوتیپی و ژنوتیپی صفات با استفاده از مواد ژنتیکی نسلهای والدی P2,P1 و نتایج BC1,F2,F1 و BC2 دواینبردلاین برگزیده MO17 و B73 نشان داد که صفت عملکرد دانه در بوته همبستگی معنی دار و مثبتی را با اغلب صفاتی که بعنوان اجزا عملرد شناخته می شوند بخصوص با وزن بلال، محیط و قطر بلال، وزن 300 دانه و تعداد دانه در ردیف داشت. تجزیه علیت ضرایب همبستگی ژنوتیپی نشان داد که وزن 300 دانه و عمق دانه دارای بزرگترین اثر مثبت مستقیم و وزن بلال بزرگترین اثر مستقیم منفی را بر روی عملکرد دارد. علیرغم آنکه وزن بلال آثار غیرمستقیم منفی بسیار معنی داری را بر روی عملکرد دانه نشان داد ولی بواسطه اثر غیرمستقیم بزرگ و مثبت از طریق وزن 300 دانه و عمق دانه، میزان همبستگی آن با عملکرد مثبت و معنی دار گردید. تجزیه و تحلیل های فرعی علیت برای شناسایی آثار صفات بر دو جزء مهم عملکرد یعنی وزن 300 دانه و تعداد دانه در ردیف گویای آن بود که قطر بلال دارای بزرگترین اثر مستقیم بر روی تعداد دانه در ردیف است. با استفاده از تجزیه و تحلیل علیت متوالی بر مبنای صفاتی که از لحاظ زمانی تقریبا بصورت متوالی ظاهر می شوند مشخص گردید که وزن 300 دانه دارای بزرگترین اثر مستقیم معنی دار بر روی عملکرد دانه است هر چند که وزن بلال و تعداد دانه در ردیف نیز اثر غیرمستقیمی از طریق وزن 300 دانه بر روی عملکرد دارند. مقایسه تجزیه علیت کلی ضرایب همبستگی و تجزیه علیت متوالی بیانگر تطابق نسبی این دو تجزیه و تحلیل در نشان دادن اثر اجزای مهم در افزایش عملکرد دانه بود و بطور کلی از این بررسی مشخص شد که وزن 300 دانه، تعداد دانه در ردیف از عوامل تعیین کننده مهم عملکرد دانه در مواد ژنتیکی مورد بررسی بودند.

هم زمانی کاشت ذرت با سایر گیاهان زراعی از قبیل برنج و محصولات جالیزی باعث می شود که مرحله رشد رویشی ذرت قبل از ظهور گل تاجی به نحو اجتناب ناپذیری با تنش خشکی ناشی از کمبود آب مواجه گردد. به منظور بررسی تاثیر تراکم بوته و کمبود آب در این دوره بر عملکرد و دیگر صفات وابسته به عملکرد، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی و با سه تکرار در تابستان سال 1378 در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی دانشکده کشاورزی دانشگاه شیراز واقع در کوشکک انجام شد. فاکتورهای آزمایشی شامل تراکم در دو سطح 6.67 و 13.34 بوته در مترمربع و تنش خشکی در سه سطح آبیاری معادل 50، 75 و 100 درصد نیاز آبی گیاه بود. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که تنش خشکی وزن خشک پوشش بلال و قطر بلال را به طور معنی دار کاهش داد، در حالی که تراکم زیاد باعث کاهش معنی دار وزن خشک بلال، وزن خشک پوشش بلال، وزن خشک توام پوشش بلال به علاوه بلال و وزن چوب بلال شد. تنش شدید خشکی باعث کاهش معنی دار عملکرد نهایی دانه در واحد سطح گردید. تراکم زیاد باعث افزایش معنی دار عملکرد دانه گردید. در شرایط کمبود آب، شاخص برداشت و کارآیی استفاده از آب افزایش یافت و با افزایش تراکم بوته کارآیی استفاده از آب زیاد شد. با توجه به نتیجه این پژوهش، در شرایط مشابه در تراکم های رایج کاشت ذرت (تراکم مطلوب) تنش خشکی قبل از ظهور گل تاجی می تواند عملکرد دانه را تا 14% کاهش دهد. به علاوه اثرات نامطلوب تراکم های زیاد کاشت، در شرایط کمبود آب، به دلیل افزایش کارآیی استفاده از آب، تا حدودی تقلیل می یابد.

به منظور بررسی اثر تاریخ کاشت تابستانه و تراکم بوته روی متغیرهای مرفولوژیک، فنولوژیک و عملکرد دانه و علوفه هیبریدهای 704، 540 و 500 ذرت، آزمایشی به صورت فاکتوریل بر پایه طرح بلوک های کامل تصادفی در چهار تکرار در شهرستان بناب انجام شد. در این آزمایش فاصله بین ردیف ها 75 سانتی متر و فواصل روی ردیف 12، 15 و 18 سانتی متر بود که به ترتیب تراکم های 111000، 89000 و 74000 بوته را در هکتار ایجاد کرد. در این مطالعه بیشترین تعداد ردیف در بلال با 18.1 ردیف به هیبرید 500 تعلق داشت، هیبرید 704 با 24.4 دانه، بالاترین تعداد دانه در ردیف بلال را تولید نمود و از نظر تعداد دانه در بلال اختلاف معنی داری بین هیبریدها ملاحظه نشد. همچنین عملکرد علوفه تر با تولید 48.1 تن در هکتار از هیبرید 704 حاصل شد و هیبرید های 540 و 500 به ترتیب با تولید 42.6 و 40.8 تن در هکتار در رتبه های بعدی قرار گرفتند. برتری هیبرید 704 مربوط به تولید بیوماس بالا در واحد بوته بود، به طوری که این هیبرید با تولید 118.9 گرم وزن خشک در بوته اختلاف معنی داری با سایر هیبرید های مورد مطالعه داشت. با افزایش تراکم بوته، عملکرد علوفه در واحد سطح به طور معنی دار افزایش و عملکرد تر تک بوته بطور معنی دار کاهش یافت. بیشترین عملکرد از فاصله روی ردیف 12 سانتی متری، با تولید 46.3 تن در هکتارحاصل شد. بررسی صفات فنولوژیکی نشان داد تنها هیبرید زودرس  500در شرایط آب و هوایی بناب می تواند به مرحله رسیدگی (خمیری شدن دانه) برسد. با توجه به حداکثر بودن کیفیت در این مرحله می توان در صورت تهیه سیلو از هیبرید 500 و در صورت استفاده از علوفه ذرت بصورت تازه از هیبرید دیررس 704 با حداکثر تراکم استفاده کرد.

به منظور برآورد میزان ترکیب پذیری، هتروزیس و دیگر پارامترهای ژنتیکی عملکرد دانه و اجزای آن در ذرت دانه ای، از تلاقی های دای آلل شش لاین اینبرد استفاده شد. والدها به همراه 15 دورگ به انضمام چهار ژنوتیپ اضافی دیگر، در قالب طرح لاتیس مربع ساده مورد بررسی قرار گرفتند. برای تمامی خصوصیات، به استثنای طول دانه، سودمندی نسبی طرح لاتیس کمتر از یک بود، لذا داده ها در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی تجزیه و تحلیل شدند و با حذف ژنوتیپ های اضافی با روش 2 گریفینگ و مدل مختلط B مورد تجزیه و تحلیل ژنتیکی قرار گرفتند.میانگین مربعات ترکیب پذیری های عمومی و خصوصی برای تمامی صفات معنی دار بود. نسبت میانگین مربعات ترکیب پذیری عمومی به ترکیب پذیری خصوصی برای تمامی صفات، به استثنای تعداد ردیف دانه، کمتر از یک بود، که سهم بیشتر اثر غیرافزایشی ژن ها را در کنترل ژنتیکی آنها نشان داد. برآوردهای درجه غالبیت کمتر از یک و توارث خصوصی پایین برای تمامی صفات، به استثنای تعداد ردیف دانه، تایید مجددی بر اهمیت بیشتر اثر غیرافزایشی ژن ها در کنترل این خصوصیات بود. بنابراین، برای عملکرد دانه، تعداد دانه در ردیف، وزن 100 دانه، طول دانه، طول بلال و درصد چوب بلال، تولید دورگ سینگل کراس به منظور بهره مندی بیشتر از اثر غیرافزایشی ژن ها از اولویت زیادتری برخوردار است. برای بهبود ژنتیکی تعداد ردیف دانه، روش های مبتنی بر گزینش والدین مطلوب از کارایی خوبی برخوردار خواهد بود. در دورگ های مورد مطالعه، تعداد دانه در ردیف و وزن 100 دانه اهمیت بیشتری در توجیه تغییرات عملکرد دانه داشت. در شرایط این مطالعه، دورگ های 4×5 و 5×6 با داشتن ترکیب پذیری خصوصی بالا برای تعداد دانه در ردیف، وزن 100 دانه و عملکرد دانه، در زمره برترین دورگ ها محسوب گردیدند.