درونمایه تشبیه اساس فکری- فلسفی درام عبادی شیعیان تعزیه را تشکیل می¬دهد. بدون تأیید فلسفی تشبیه از طرف فقهای شیعی، تعزیه قادر به بقاء و ادامه حیات در جامعه شیعی ایران نبود. در بررسی سیر تاریخی تعزیه می¬توان دریافت، رمز تحول این هنر در فرم و مضمون مدیون همسویی آن با اندیشه فلسفی شیعی بوده است. در آغاز شکل¬گیری تعزیه، درونمایه تشبیه محل مباحثه فقهای شیعی بود اما با تحول و تکامل تعزیه فقهای بزرگ اثرات مثبت آنرا در بیان مفاهیم فکری و فلسفی شیعه و بخصوص در زمینه فاجعه کربلا سعه نهادند. یعنی آنها درونمایه تشبیه را مورد تأیید قرار دادند. همین تأیید سرآغازی بر تحول و تکامل همه جانبه تعزیه در فرم و محتوا گردید.

این مقاله به مقایسه تطبیقی دو اثر نمایشی تعزیه امام حسین (ع) و فیلم مصایب مسیح (مل گیبسون) می پردازد. هرچند که این دو اثر به لحاظ نوع ابزار نمایشی و حتی پیشینه هنری و دینی و اجتماعی تفاوت های قابل توجهی دارند، اما در بسیاری موارد مشابهت هایی میان آنها دیده می شود که در دیگر آثار نمایشی که طبق زندگی حضرت مسیح (ع) ساخته شده اند، وجود ندارد. این مقاله در تلاش برای نشان دادن این شباهت ها ابتدا به شباهت های کلی تر می پردازد که از آن جمله می توان به شرح مصایب در این دو اثر، دلیل و انگیزه مبارزه و شهادت این دو شخصیت، اهمیت خون در این دو روایت، خیانت یاران و تنها ماندن اشاره کرد، که هر یک از این موارد در هر دو اثر بررسی شده اند. سپس مقاله به شباهت های جزیی تر مانند شخصیت های مشابه و اتفاقات مشابه در این دو اثر می پردازد. برای مثال شخصیت حضرت مریم، حضرت زهرا (س)، حضرت زینب (س)، پلاتیس، سردار رومی، و حر از دیدگاه مقایسه ای بررسی می شوند. همچنین حوادثی مانند دریده شدن لباس بر پیکر این دو شخصیت، تیره شدن زمین و آسمان در هر دو روایت و دیگر شباهت های جزیی مورد توجه قرار می گیرند. در واقع این مقاله می کوشد با مقایسه این آثار و درک شباهت هایی میان این گونه آثار که از وقایع دینی سرچشمه می گیرند، توجه خواننده را به اصلی مشترک در ادیان مختلف و روایت مختلفی که ریشه دینی دارند، جلب کند.

تعزیه نمایشی آیینی، منظوم و موسیقایی است که از دل عزاداریهای شیعیان ایرانی بر پیشوای سوم خود امام حسین (ع)، که به اتفاق یارانش در سال 61 هجری در صحرای کربلا به شهادت رسید، پدیدار گشته است. این نمایش تنها نمایش سنتی ایرانی است که دارای متن مکتوب است؛ متونی که تاثیر فراوانی از ادبیات کلاسیک ایران گرفته اند. مقاله حاضر به بخشی از این تاثیر - که حضور مستقیم و بی واسطه ابیاتی از شاعران کلاسیک پارسی گوی در مجالس تعزیه است - می پردازد و پس از بحث و بررسی پیرامون اشکال گوناگون بهره برداری تعزیه سرایان از این اشعار، به این نتایج دست می یابد که تعزیه سرایان به هنگام استفاده مستقیم از آثار شاعران مشهوری چون حافظ، مولوی و سعدی، در بعضی از موارد تنها به معنای صوری اشعار توجه داشته و ضمنا فریفته زیبایی شکل ظاهری گردیده اند و در برخی از گوشه ها نیز به معنای درونی شعر توجه داشته اند؛ ضمن اینکه به هنگام استفاده از این اشعار نیز هر چند که در موارد اندکی آنها را بدون دخل و تصرف به شکل درج یا تضمین از شاعر به کار برده اند، اما در غالب موارد با تغییراتی در واژه ها و اضافه و یا کم نمودن قطعاتی متناسب با موقعیت نمایشی موجود در مجلس تعزیه بهره برده اند و بدین ترتیب، شعری غنایی را به شعری نمایشی بدل نموده اند. در پایان نیز به برخی از تاثیرات ادبیات حماسی و اساطیری ایران بر مجالس تعزیه نیز اشاراتی می شود.

هر چند داستان گویی نمایشی در سرزمین ها و زمان های مختلف همواره وجود داشته، در ایران روال رو به رشدی نداشته است. پیش از اسلام، گوسان های پارتی و خنیاگران ساسانی، هنگام داستان گویی از موسیقی، رقص و آواز و احتمالا همراهی چند بازیگر بهره می گرفتند. این نوع داستان گویی در جریان تغییر مذهب ایرانیان از آیین زردشت به اسلام، جوهره خود را حفظ کرد؛ اما برخی ویژگی های خود را از دست داد و بر بازیگری داستان گو اتکا پیدا کرد. در دوره اسلامی به سبب محدودیت هایی که در پی تفسیر آموزه های دینی برای هنرهای تجسمی و نمایشی به وجود آمد، داستان گوییِ نمایشی به روایتی محدود شد که غالبا یک نفره انجام می گرفت و آن را «نقالی» می خواندند. همین محدودیت موجب تقویت بازیگری شد و بر تعزیه تاثیر گذاشت. با عزاداری گسترده و نمایش گرایانه ای که در دوره صفوی آغاز شد و در قرون بعد به نمایش مصائب (تعزیه / شبیه خوانی) منجر گشت، زمینه اجتماعی مساعدی برای نمایش دادن و تجسم بخشیدن داستان های حماسی و مذهبی فراهم آمد و میراث داستان گویی نمایشی نقالان، این تحول را به کمال رسانید.

تراژدی و تعزیه دو هنر نمایشی کلاسیک محسوب می شوند که به علت تجانس و وابستگی به مذهب، اسطوره و رفتارهای آیینی قابل بررسی تطبیقی می باشند. به عبارت دیگر این دو هنر نمایشی نه تنها بلحاظ تکوین و پایگاه نمایشی که در ساختار و برخی عناصر نمایشی نیز نقاط مشترک بسیاری دارند. اما در بررسی تطبیقی به نقاط اختلاف نیز بر می خوریم. در مطالعه هنر نمایش کلاسیک دو تمدن ایران و یونان با دو بینش فلسفی و اجتماعی متفاوت روبه رو هستیم. نمایش های تراژیک ایران از یک نوع تعارض برونی برخوردارند که دو قطب ایزدی و اهریمنی یا اولیا و اشقیا را در نمایش به وجود می آورند. کشمکش میان دو نیروی خیر و شر به نوبه خود بعدی اجتماعی ـ سیاسی به این نمایش ها می دهد درحالی که در تراژدی های یونان تعارض میان انسان و خدایان می باشد و مضمون اصلی قانون خدایان است. در تحلیل خصوصیات قهرمانان نیز عناصری مانند مظلومیت، معصومیت و پاک نژادی نیز در دو بافت فرهنگی متفاوت تعبیر می شوند چرا که جبر و سرنوشت به دو شیوه متفاوت در این دو نوع نمایش نشان داده می شود.

عبارت تعزیه تداعی گر گونه ای از ادبیات دراماتیک ایرانی است که می توان آن را با نمایشهای مصیبت آمیز غربی مقایسه کرد، تعزیه تنها نمایش بومی جهان اسلام است.این سنت نمایشی عمیقا در شعایر دینی ریشه دارد، نوعی درام آیینی که آمیزه ای از باورهای اسلامی شیعه و سنن ایرانی است.تم اصلی تعزیه شهادت قهرمانانه و تراژدیک سیدالشهدا حضرت امام حسین (ع) امام سوم شیعیان و یاران با وفای او در صحرای کربلا در سال 63 هجری برابر با عبارت تعزیه تداعی گر گونه ای از ادبیات دراماتیک ایرانی است که می توان آن را با نمایشهای مصیبت آمیز غربی مقایسه کرد، تعزیه تنها نمایش بومی جهان اسلام است.این سنت نمایشی عمیقا در شعایر دینی ریشه دارد، نوعی درام آیینی که آمیزه ای از باورهای اسلامی شیعه و سنن ایرانی است.تم اصلی تعزیه شهادت قهرمانانه و تراژدیک سیدالشهدا حضرت امام حسین (ع) امام سوم شیعیان و یاران با وفای او در صحرای کربلا در سال 63 هجری برابر با 680 میلادی است، شیعیان عقیده دارند حضرت امام حسین (ع) جان خود را برای آنها فدا کرد تا در روز محشر شافی آنان گردد.بنا به عقیده صاحبنظران تاریخی تعزیه و عزاداری در فرهنگ ایرانیان ریشه ای دیرینه و عمیق دارد به صورتی که پیش از اسلام نیز گونه هایی از تعزیه ایرانی همچون یادگار زر ایران و سوگ سیاوش وجود داشته است.سنت عزاداری برای حضرت امام حسین (ع) از دسته رویهای اولیه شروع و به مقتل خوانی و در نهایت قالب دراماتیک منجر گردید. در این راستا نسخ، مکان (تکیه) به تکامل نهایی تعزیه کمک نمودند. تعزیه درام تراژیک و گونه ای ناب و نمایش یگانه در مورد شهادت حضرت امام حسین (ع) و یاران با وفای اوست.تاکید این مقاله بر شناسایی و شناخت کاراکتر تعزیه، چگونگی پیدایش، تحول عناصر، رشد و تکامل همه جانبه آن می باشد.هدف این پژوهش بازشناخت تعزیه بر اساس شواهد و دلایلی است که بیانگر اعتبار معنوی این هنر آیینی نز شیعیان و چگونگی پذیرش آن به عنوان درامی مقدس و ملی است.سخن آخر آن که، تعزیه نوعی درام آیینی است که نظر و توجه بزرگترین تئورسینها، تاریخ نگاران، منتقدان و صاحبنظران تئاتر جهانی را به خود جلب کرده است. این طیف از پیشگامان تئاتر جهان در این نمایش بومی نشانه هایی از تئاتر پست مدرن را شناسایی کردند که خود بیانگر اعتبار جهانی و هنری تعزیه است. میلادی است، شیعیان عقیده دارند حضرت امام حسین (ع) جان خود را برای آنها فدا کرد تا در روز محشر شافی آنان گردد.بنا به عقیده صاحبنظران تاریخی تعزیه و عزاداری در فرهنگ ایرانیان ریشه ای دیرینه و عمیق دارد به صورتی که پیش از اسلام نیز گونه هایی از تعزیه ایرانی همچون یادگار زر ایران و سوگ سیاوش وجود داشته است.سنت عزاداری برای حضرت امام حسین (ع) از دسته رویهای اولیه شروع و به مقتل خوانی و در نهایت قالب دراماتیک منجر گردید. در این راستا نسخ، مکان (تکیه) به تکامل نهایی تعزیه کمک نمودند. تعزیه درام تراژیک و گونه ای ناب و نمایش یگانه در مورد شهاد حضرت امام حسین (ع) و یاران با وفای اوست.تاکید این مقاله بر شناسایی و شناخت کاراکتر تعزیه، چگونگی پیدایش، تحول عناصر، رشد و تکامل همه جانبه آن می باشد.هدف این پژوهش بازشناخت تعزیه بر اساس شواهد و دلایلی است که بیانگر اعتبار معنوی این هنر آیینی نزد شیعیان و چگونگی پذیرش آن به عنوان درامی مقدس و ملی است.سخن آخر آن که، تعزیه نوعی درام آیینی است که نظر و توجه بزرگترین تئورسینها، تاریخ نگاران، منتقدان و صاحبنظران تئاتر جهانی را به خود جلب کرده است. این طیف از پیشگامان تئاتر جهان در این نمایش بومی نشانه هایی از تئاتر پست مدرن را شناسایی کردند که خود بیانگر اعتبار جهانی و هنری تعزیه است.