لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

منشأ بسیاری از مشکلاتی که در پژوهش های حوزه ی علم اطلاعات و دانش شناسی وجود دارد (مانند کاربردی نبودن، تکراری و فاقد نوآوری بودن)، مربوط به نامشخص بودن نیازها و اولویت های پژوهشی این رشته است. در این راستا، هدف پژوهش حاضر شناسایی و دسته بندی موضوعات پژوهشی مهم در علم اطلاعات و دانش شناسی و سنجش میزان اهمیت آن ها به منظور تعیین اولویت های پژوهشی در این رشته است. پژوهش حاضر از نوع نظری-کاربردی و روش پژوهش سندی-تحلیلی و پیمایشی است. جامعه ی پژوهش حاضر شامل استادان و دانشجویان مقطع دکتری در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی در دانشگاه های تهران، خوارزمی، الزهرا، فردوسی مشهد، شیراز، اصفهان و شهید چمران اهواز در سال تحصیلی 95-1394 هستند که به دلیل محدود بودن جامعه ی پژوهش (165 نفر)، پرسشنامه بین تمامی افراد جامعه توزیع (به صورت الکترونیکی و حضوری) و در نهایت 112 پرسشنامه گردآوری شد (نرخ بازگشت 63 درصد). به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از آمار استنباطی (آزمون رتبه ای فریدمن) استفاده شده است. به منظور شناسایی اولویت های پژوهشی در علم اطلاعات و دانش شناسی به مرور متون این حوزه و نظرخواهی از استادان این رشته پرداخته شده است. نتایج این بررسی ها شناسایی 120 موضوع پژوهشی در علم اطلاعات و دانش شناسی بود که در 22 محور کلی تقسیم بندی شدند. نتایج بیانگر آن است که تحت تأثیر تحولاتی که در طی سال های اخیر در رشته ی علم اطلاعات و دانش شناسی به وجود آمده است از جمله تغییر عنوان رشته و تا حدودی تغییر سرفصل های درسی و به تبع آن محتوای رشته، تحولات ناشی از ورود فناوری به رشته و حرکت بیش تر این حوزه به سمت میان رشته ای شدن سبب شده که جامعه ی پژوهش حاضر، موضوعات تازه و کاربردی، موضوعات مبتنی بر آینده و موضوعات مرتبط با فناوری های اطلاعاتی را نسبت به موضوعات سنتی و مباحث نظری، برای انجام پژوهش های آینده در این رشته دارای اولویت بیش تری بدانند.

استفاده از رویکردها و مدل های وابسته به تکنولوژی چون یادگیری معکوس از مواردی است که طی سال های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با توجه به نوپا بودن این روش لازم است با در نظر گرفتن زیرساخت ها و فرهنگ اجرای آن، به اجرای استاندارد آن در سه مرحله قبل، حین و پس از تدریس همت گماشت تا زمینه حصول تأثیرات و پیامدهای آموزشی آن فراهم گردد. همچنین پیامدهای مورد بررسی در روش های آموزشی نیز لازم است با دقت و یقین از حصول آن مورد سنجش قرار گیرد. در مطالعه مقالات، تکنیک ها و روش های تدریس دریافتیم که استفاده از روش تدریس معکوس یا وارونه با وجود نوپا بودن آموزش الکترونیک در کشور و در آموزش علوم پزشکی رو به تزاید است. اما آنچه در به کارگیری این روش و در مقالات مرور شده به چشم می خورد، به کارگیری تحریف شده این رویکرد در روش و تکنیک به کارگیری آن است. همچنین گاهی اوقات با تغییر روش و افزایش چاشنی های مختلف به رویکرد ممکن است زمینه کاهش تأثیر روش را هم فراهم سازیم. در طراحی این رویکرد آمده است که کلاس درس وارونه برعکس ساختن یا معکوس نمودن کلاس درس به معنای جایگزین کردن فعالیت های تعاملی و گروهی به جای روش های تدریس سنتی است. آنچه در این رویکرد مد نظر قرار می گیرد تغییر نقش تدریس و تکالیف فراگیران است که بخش اعظم مسؤولیت دانشجو را به صورت خودآموز و با استفاده از منابع غنی به فراگیر واگذار می کند. این روش تلاش برای ساختاربندی شاکله کلاس درس به سوی یادگیری بهتر است که در آن یادگیری دانشجو محور و مشارکتی به واسطه کار تیمی، آن را در جرگه روش های دارای برایند مطلوب قرار می دهد(1و2). در این روش آموزشی لازم است مدرس به توجیه روش آموزشی به فراگیران و مفاهیم و اصول کار بپردازد. همچنین تولید فایل های ویدیویی مناسب جهت مطالعه پیش از کلاس از ملزومات این روش آموزشی است. ارائه منابع لازم نیز در این بخش انجام می گیرد. همچنین سؤالات خود ارزیابی به صورت کوییز مطرح می شود تا فراگیر بتواند یادگیری خود را محک بزند. لازم است زمینه دسترسی فراگیران به استاد نیز به صورت آنلاین فراهم باشد تا سؤالات دانشجو پاسخ داده شود. در کلاس درس و در مرحله اجرا سه مرحله مروری بر خود ارزیابی فراگیران انجام می شود، سؤالات خود ارزیابی مرور و سپس کار تیمی در گروه های کوچک آغاز می شود. نکته دیگر فعالیت پس از کلاس است که به منظور تثبیت یادگیری دانشجو در قالب تکالیف و پروژه های خارج کلاس دنبال می شود. این موضوع ارائه مقاله، پروژه و یا تکالیف دیگر مطرح شده از سوی استاد را در بر می گیرد(3تا5). لازم است در تحقیقاتی نظیر " تأثیر به کارگیری روش آموزشی کلاس درس معکوس بر گرایش به تفکر انتقادی دانشجویان پرستاری” چاپ شده در دوره هجدهم، 1397(6)، مراحل استاندارد اجرای این رویکرد مد نظر قرار گیرد. در این تحقیق مراحل استانداردی چون آماده سازی قبل از تدریس به صورت ارائه محتوای به صورت ویدیوهای ضبط شده مد نظر قرار گرفته است، اما مواردی چون ایجاد شبهه علمی به صورت طرح سناریوهای بالینی و اجرای کوییزهای فردی قبل از شروع کلاس و همچنین تعاملات قبل از کلاس برای پاسخ گویی مدرس به چالش های احتمالی که عموماً توسط مدرس به صورت تالار گفتگو و یا ارتباط ایمیلی با مدرس جهت رفع اشکالات آموزشی قبل از کلاس درس به فراموشی سپرده شده است. نکته دیگر در این مقاله، سخنرانی مجدد مدرس در شروع کلاس درسی است، در حالی که می توان سخنرانی کوتاه را جهت تثبیت یادگیری در انتهای کلاس و پس از فعالیت گروه های کوچک و در انتهای فعالیت های گروهی طراحی نمود. موارد مهم دیگری که لازم است دراین شیوه مد نظر قرار گیرد، فعالیت های پس از کلاس است که می بایست با تکالیف و پروژه های فردی گروهی ادامه پیدا کند. این کار با تثبیت بیش تر یادگیری به صورت فعالیت فراگیران به صورت تیمی و یا فردی ادامه می یابد. اما رها کردن دانشجو در این وادی بدون بررسی و پیامد آن، خود نقصی بزرگ در ارائه این روش به حساب می آید. سنجش تفکر انتقادی ونسبت دادن آن به مداخله در یک ترم تحصیلی و شکل گیری و ارتقای آن به واسطه اجرای یک واحد درس تخصصی نیز خود خالی از ابهام نیست. به جای این موارد می توان با مقایسه یادگیری از طریق یکسان سازی محتوا و سؤالات آزمون، زمینه بررسی تغییرات را بر یادگیری و یادداری فراگیران بررسی نمود. این نکته نیز حائز اهمیت است که با نقد سازنده به رویکردهای نوین آموزش، زمینه به کارگیری استاندارد این روش ها توسط محققین محترم در کشورفراهم گردد. همچنین دقت در سنجش پیامدهای واقعی و اعتبار آن زمینه رشد و توسعه این رویکردها را به عنوان نیازهای حال و آینده آموزش پزشکی فراهم خواهد نمود.

دانایی یکی از محور ها و شاخص های اصلی پیشرفت و تعالی هر جامعه به شمار می رود. سنجش سطح دانایی به میزان تولید و مصرف اطلاعات و گسترش دانایی به دسترسی سریع و آسان به منابع علمی موثق وابسته است. منبع اصلی تولید اطلاعات و دانش جدید در واقع حاصل فعالیت های پژوهشی است که انجام می گیرد. پژوهش در هر موضوع، به هر گونه و در هر سطحی که انجام شود، تلاشی منسجم و نظام مند در راستای توسعه دانش موجود درباره موضوع های گوناگون است، بنابراین دسترس پذیر ساختن نتایج پژوهش ها از اهمیت فراوانی برخوردار است. امروزه مخازن سازمانی به عنوان یکی از ابزارها و محمل های نوین نشر علمی، جایگاه خود را در دانشگاه ها و سازمان های علمی و پژوهشی باز کرده و بسیاری از انواع منابع و مدارک علمی تولید شده در شکل ها و قالب های مختلف در سازمان ها را می توان در آنها یافت. با گسترش و توسعه ی این منابع و عرضه آنها از طریق شبکه جهانی اینترنت و نمایه شدن محتوای آنها در موتورهای جستجو، امکان دیده شدن، بازیابی و استفاده شدن مدارک و محتوای مخازن سازمانی افزایش می یابد و همین امر سبب افزایش ضریب نفوذ و تأثیر و همچنین بالاتر رفتن اعتبار سازمان در محیط خارج سازمانی می گردد. مخازن سازمانی سیستم های آرشیو آنلاین هستند که توسط دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی ارائه شده اند تا بتوانند انواع تحقیقات علمی پژوهشگران، از جمله پژوهشگران، استادان و دانشجویان را ذخیره، انتشار و حفظ نمایند. محتوای ذخیره شده مخازن سازمانی آموزش عالی شامل پایان نامه ها، مقالات مجلات، مقالات کنفرانس و سایر مقالات علمی است. مخازن سازمانی یک کانال مهم برای ایجاد دسترسی آزاد منابع دانشگاهی ایجاد می کنند(1). مخازن سازمانی همچنین به عنوان کتابخانه های دیجیتالی مورد نیاز محققان در جستجوی منابع برای کمک به جامعه علمی در توسعه دانش خود عمل می کند(2). با توجه به هدف اولیه دانشگاه ها که ترویج، انتشار و حفظ دانش است. مدیریت این اطلاعات و دانش در دانشگاه ها یکی از ضرورت ها برای مدیران دانشگاهی است. دانشگاه ها بنا به مأموریت خود نمی تواند نسبت به پژوهش هایی که توسط اعضای هیأت علمی و پژوهشگران صورت می گیرد، بی توجه باشند. از این رو، ضروری است که پژوهش ها و دانش تولید شده توسط پژوهشگران دانشگاه مدیریت، اشاعه و دسترس پذیر شوند. بر این اساس، دانشگاه ها می توانند با به کارگیری مخازن سازمانی، به مأموریت خود، یعنی تولید دانش از طریق پژوهش، تحقق بخشند و با مدیریت اطلاعات منابع تولید شده در دانشگاه، به دسترس پذیر ساختن اطلاعات گردآوری شده بپردازند. همچنین استفاده از مخازن سازمانی در دانشگاه ها می تواند باعث ارتقای دسترسی آزاد، تحقیقات علمی، همکاری با دانشگاه های دیگر و جوامع آنلاین شود و همچنین باعث ارتقای میزان رؤیت دانشگاه ها در سطح وب و افزایش رتبه بین المللی وب سنجی آن می گردد(3تا5). مخازن سازمانی به طور گسترده ای توسط بسیاری از مؤسسات دانشگاهی برای برقراری ارتباط و حفظ این دانش استفاده شده است. مخازن سازمانی در چند سال گذشته بسیار مورد توجه بوده اند. در ایران با توجه به تأکید برنامه های عملیاتی وزارت بهداشت بر لزوم استفاده از مخازن سازمانی استاندارد، دانشگاه های علوم پزشکی ایران نیز به این سمت حرکت کرده اند و جهت باز انتشار و معرفی پژوهش های خود از این مخازن استفاده می کنند، اما با اعلام جدیدترین نسخه رتبه بندی مخازن سازمانی جهانی، هیچ کدام از مخازن سازمانی و دانشگاهی علوم پزشکی ایران در این لیست قرار نگرفته است، در این مورد مسؤولین تحقیقات و فن آوری دانشگاه ها می بایست نسبت به بهینه سازی و ارتقای آن جدیت لازم را به خرج دهند تا بتوانند به نحو مطلوب جامعه جهانی را از انتشار پژوهش های خود آگاه سازند و به طبع رتبه های علمی دانشگاه خود را ارتقا بخشند.

زمینه و هدف: بیشتر صاحب نظران طب سنتی ایران بر ضرورت به کارگیری استناد به شواهد در امر آموزش دانشجویان و درمان بیماران توافق دارند و آن را امری اجتناب ناپذیر در روزآمد کردن این رشته می دانند. از این رو، مطالعه حاضر به منظور بررسی وضعیت به کارگیری استناد به شواهد در کوریکولوم دانشکده های طب سنتی ایران انجام شد. روش کار: این پژوهش یک مطالعه کیفی بود که به روش تحلیل محتوا با استفاده از روش مصاحبه نیمه سازمان یافته، عمیق، انفرادی و رودررو، دیدگاه صاحب نظران طب سنتی ایران را در مورد وضعیت به کارگیری استناد به شواهد، در کوریکولوم دانشکده های طب سنتی ایران بررسی می کند. یافته ها: یافته های این پژوهش در 2 درون مایه اصلی وضعیت EBM ((Evidence based medicine در کوریکولوم موجود طب سنتی ایران و نحوه به کارگیری آن در دانشکده های طب سنتی و تعدادی دسته فرعی طبقه بندی گردید. نتیجه گیری: بخشی از محتوای برنامه آموزشی دکترای تخصصی طب سنتی به نوعی با استناد به شواهد مرتبط اما ناکافی است. بنابراین، مفهوم عملکرد مبتنی بر شواهد باید در طول دوره و به صورت کاربردی آموزش داده شود.