0

سابقه و هدف پراکنش گیاهان در رویشگاه های مختلف، تحت تأثیر شرایط محیطی و ادافیکی است. شناسایی روابط بین عوامل خاکی و پوشش گیاهی و اینکه این گونه در مناطق با چه ویژگی های خاک پراکنده هستند از اهداف مهم این پژوهش است. گام برداشتن در این مسیر باعث می گردد از اضمحلال رویشگاه ها جلوگیری و کمک شایانی به احیای مناطق آسیب دیده شود.مواد و روش ها بدین ترتیب ابتدا اقدام به تعیین سه منطقه معرف به روش فیزیونومیک- سیستماتیک مناطق معرف در رویشگاه آنقوزه گردید. سپس منطقه با درصد پوشش کمتر از 15 درصد منطقه کم تراکم، منطقه بین 15- 30 درصد پوشش منطقه معرف متوسط و درصد پوشش گیاهی بیش از 30 درصد نیز منطقه معرف دارای تراکم بالا در نظر گرفته شد. در هر منطقه معرف، 8 ترانسکت 1000 متری، به روش تصادفی سیستماتیک و به طور عمود بر هم در نظر گرفته شد. با توجه به اینکه منطقه دارای شیب بود به دلیل لحاظ کردن تغییرات شیب در نمونه برداری، در هر منطقه معرف از نمونه برداری کوادرات توأم با ترانسکت استفاده شد. اندازه پلات به روش حداقل سطح تعیین گردید. تراکم گونه در سه منطقه با پلات های 2*2 متر مربع و در مجموع 240 پلات اندازه گیری شد. برای تهیه نمونه خاک در روی هر ترانسکت، دو پروفیل خاک به فاصله 500 متر، در مجموع 48 پروفیل حفر و از عمق 0 تا 30 سانتی متری نمونه خاک تهیه شد. در هر منطقه معرف 3 ترانسکت 1000 متری عمود بر هم قرار داده شده و در هر ترانسکت ده پایه با فاصله 100 متر، صمغ آنها برداشت و پس از جمع آوری به آزمایشگاه آب و خاک دانشگاه هرمزگان منتقل گردید. میزان صمغ هر پایه با ترازوی دیجیتال با دقت 001/0 اندازه گیری شد. مقایسه تولید صمغ آنقوزه در رویشگاه ها انجام گردید. تغییرات عوامل ادافیکی در مناطق معرف با تراکم های کم 8/15، تراکم متوسط 8/27 و تراکم بالا 9/46 پایه در هکتار آنقوزه بوسیله نرم افزار SPSS توسط آزمون GLM آنالیز گردید.نتایج در مناطق با تراکم پایین میزان اسیدیته 4/7 و در منطقه با تراکم متوسط 8/7 و در منطقه متراکم 8 بود. مطابق نتایج مناطقی که آنقوزه متراکم است اسیدیته خاک بالا و در مناطق با تراکم پایین اسیدیته خاک پایین است. این موضوع بیانگر این مطلب است که این گیاه با خاک های بازی سازگاری بیشتری نشان داد و با اسیدی شدن خاک تراکم آن کاهش یافت. روند تغییر درصد تراکم تحت تأثیر درصد مواد آلی نشان داد مواد آلی بر تراکم آنقوزه اثر مستقیم داشته و با افزایش مواد آلی تراکم این گیاه نیز افزایش خواهد یافت. هنگامی که خاک دارای ضعف مواد آلی باشد تراکم این گیاه نیز به دنبال آن کاهش می یابد. با توجه به تفاوت میانگین ها، منطقه کم تراکم دارای کمترین مقدار پتاسیم و در منطقه با تراکم بالا نیز دارای بالاترین میزان پتاسیم است. نتایج میزان کلسیم + منیزیم در منطقه با تراکم کم در کمترین میزان خود قرار داشته و بیشترین مقدار آن در منطقه پرتراکم رویشگاه آنقوزه بود. تعداد پایه آنقوزه در واحد سطح در مناطقی که میزان شن بالاتری داشته افزایش یافته، همچنین تعداد پایه در خاک های رسی کاهش یافت. این گیاه با خاک شور و اسیدی سازگاری ندارد.نتیجه گیریاگرچه شناخت نیازهای بوم شناختی و عملکرد گونه های گیاهی برای انجام فعالیت های اصلاحی در اکوسیستم های خشک و بیابانی ضروریست. شهرستان بستک، دارای رویشگاه های متعدد آنغوزه در استان هرمزگان است و این رویشگاه ها با دارا بودن توان تولید صمغ، قابلیت ارزآوری و ارزش اقتصادی بالایی برای جوامع محلی دارند. ارتفاع 1900 تا 2500 متر از ویژگی های رویشگاه آنقوزه در بستک است. این گونه در مناطق با میزان شن، سیلت و اسیدیته بالا توزیع جغرافیایی بیشتری داشته و تراکم آن افزایش یافته و پراکنش این گونه در مناطق رسی کاهش نشان داد. مطابق یافته ها به نظر می رسد این گیاه در خاک های سبک رویش دارد.

سابقه و هدفآتش سوزی یکی از عوامل بوم شناختی مهم و مؤثر بر اکوسیستم های مرتعی به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک می باشد و نقش بسزایی در رشد، توسعه و تکامل گیاهان دارد. از گذشته های دور، آتش زدن کنترل شده پوشش گیاهی در اکوسیستم های طبیعی یکی از ساده ترین روش های تغییر و اصلاح رویشگاه بوده است، همچنین برای از بین بردن آفات، بیماری ها و گیاهان نامرغوب و تغییر پوشش گیاهی استفاده می شده است. شناسایی اثرهای آتش سوزی بر خصوصیات پوشش گیاهی اکوسیستم های مرتعی برای مدیریت پس از آتش سوزی دارای اهمیت ویژه ای است؛ در همین راستا، این تحقیق به منظور بررسی اثرهای آتش سوزی روی برخی خصوصیات پوشش گیاهی و آگاهی از رفتار پوشش گیاهی در واکنش به آتش سوزی برای مدیریت مراتع سنندج انجام شده است. مواد و روش هابرای انجام این پژوهش، سه منطقه خلیچیان، حسن آباد و هفت آسیاب در اطراف سنندج که به ترتیب از 1 تا 3 سال قبل در آنها آتش سوزی اتفاق افتاده بود، در نظر گرفته شد. پس از پیمایش صحرایی و نمونه برداری، فلور مناطق با کمک منابع موجود شناسایی گردید. تیپ های گیاهی نیز به روش فیزیونومیک - فلورستیک مشخص شدند. برای نمونه برداری از پوشش گیاهی، 6 واحدکاری یا سایت (3 سایت آتش سوزی و 3 سایت شاهد) انتخاب شد. انتخاب هر جفت سایت آتش سوزی و شاهد به صورت متناظر و با رعایت کلیه شرایط توپوگرافی مانند ارتفاع، درصد شیب، جهت شیب و ... بود. در واقع در کنار هریک از سایت های آتش سوزی یک سایت به عنوان سایت شاهد انتخاب گردید تا تأثیر گرادیان های محیطی به حداقل برسد و فقط نقش و اثر آتش در تغییرات به وجود آمده بررسی شود. در هریک از سایت ها 2 ترانسکت (در راستای شیب و عمود بر شیب) و در امتداد هر ترانسکت 15 پلات مستقر شد (در کل 12 ترانسکت و 180 پلات). در داخل پلات ها خصوصیات پوشش گیاهی شامل درصد تاج پوشش گونه های گیاهی، خاک لخت، سنگ و سنگریزه و لاشبرگ برآورد گردید. برای محاسبه تنوع و یکنواختی از شاخص شانون – واینر و برای غنا از شاخص مارگالف استفاده گردید. برای مقایسه میانگین خصوصیات گیاهی از آزمون t مستقل استفاده شد. نتایجنتایج نشان داد در سایت های آتش سوزی پوشش تاجی بوته ای ها کاهش معنی داری داشته و سایر فرم های رویشی گندمیان و پهن برگان یکساله و چندساله به صورت معنی داری افزایش یافته است. پوشش تاجی کل، درصد خاک لخت، تولید و غنای گونه ای در هر سه منطقه در اثر آتش سوزی دارای افزایش معنی داری بوده ولی لاشبرگ در اثر آتش سوزی به طور معنی داری کاهش یافت. تولید کل مرتع در هر سه منطقه مورد مطالعه در سایت آتش سوزی منطقه بیشتر از سایت شاهد بوده است و افزایش آن از لحاظ آماری معنی دار بوده است (01/0P˂). نتایج نشان داد آتش سوزی به ترتیب در منطقه خلیچیان، حسن آباد و هفت آسیاب باعث افزایش 48/26، 48/26 و 14/40 درصدی تولید مرتع شده است. اختلاف شاخص تنوع گونه ای شاخص شانون – واینر در منطقه خلیچیان معنی دار نبود اما در سایر مناطق تنوع گونه ای افزایش معنی داری داشت. با مقایسه شاخص غنای گونه ای مارگالف، مشخص شد آتش سوزی در هر سه منطقه باعث افزایش غنای گونه ای شده و این اختلاف و افزایش در سطح 1 درصد معنی دار بوده است. شاخص یکنواختی گونه ای در مناطق حسن آباد و هفت آسیب افزایش معنی داری داشته است ولی در منطقه خلیچیان تفاوت معنی داری را نشان نداد. بررسی ترکیب گیاهی مناطق مورد مطالعه نشان داد آتش سوزی موجب کاهش گونه های چوبی و افزایش گیاهان علفی شده است. نتیجه گیرینتایج این پژوهش نشان داد در مجموع آتش سوزی باعث افزایش پوشش گیاهی زنده، کاهش لاشبرگ و افزایش خاک لخت شده است. از سویی آتش سوزی باعث تغییر ترکیب گیاهی به نفع گیاهان علفی شده است. ازاین رو، توصیه می شود در مراتع علفزار که ترکیب گیاهی تغییر کرده و گونه های چوبی در آنها زیاد شده است با بهره گیری از آتش سوزی کنترل شده و در نظر گرفتن سایر مسائل اقتصادی – اجتماعی و زیست محیطی اقدام به اصلاح مرتع شود.

سابقه و هدف: باتوجه به اهداف باغ های گیاه شناسی، گیاهان مختلفی از اقلیم های متفاوت در آن ها جمع آوری می شود. اقلیم ازجمله عوامل مهم بوم شناختی است که بیشترین تأثیر را بر کمیت و کیفیت پوشش گیاهی دارد. تغییر مکان گیاه از اقلیم خشک به مرطوب ممکن است سبب ایجاد تنش و تغییر رفتار رویشی شود، بنابراین انتخاب گیاهان برای هر منطقه باید براساس شناخت اقلیمی انجام شود. اهداف پژوهش پیش رو شامل بررسی اثر اقلیم و تیمارهای تغذیه ای بر رشد بادام کوهی (Prunus scoparia Schneider) بود.مواد و روش ها: در این پژوهش از دو روش آزمایشی مرتبط به همدیگر استفاده شد. روش اول شامل بررسی اثر اقلیم بر رشد بادام کوهی در باغ گیاه شناسی نوشهر و روش دوم، اعمال تیمارهای تغذیه ای بر روی نهال های بذری بادام کوهی در این باغ بود. عوامل مورد بررسی در آزمایش اثر اقلیم شامل گونه بادام کوهی، شاخص های محیطی و خاک بودند. آزمایش تیمار تغذیه ای به صورت طرح فاکتوریل کامل تصادفی در سه تکرار در قطعه خزانه ای انجام گرفت. فاکتورهای آزمایش شامل سه سطح نیترات کلسیم به صورت محلول پاشی به غلظت صفر (شاهد)، پنج و 5/7 میلی مولار و دو سطح سولفات پتاسیم به صورت محلول پاشی به غلظت صفر (شاهد) و شش میلی مولار تشکیل داد. زمان انجام این پژوهش از پاییز 1396 تا آخر زمستان 1400 بود. بذر گونه بادام کوهی از ارتفاعات دره قطور از دهستان رهال تا بخش قطور واقع در شهرستان خوی با دامنه ارتفاعی 1492 تا 1873 متر از سطح دریا جمع آوری شد. برخی پارامترهای مربوط به خاک، گیاه و اقلیم هم زمان با شروع آزمایش در نوشهر و در رویشگاه مادری گونه (خوی) ارزیابی شدند. پس از جوانه زدن بذر و بیرون آمدن گیاه چه از خاک، تیمارهای تغذیه ای به صورت محلول پاشی سولفات پتاسیم و نیترات کلسیم انجام گرفتند.نتایج: براساس نتایج به دست آمده، اقلیم نوشهر ازنظر دما، رطوبت، تبخیر، ساعت های آفتابی و روزهای یخبندان، اثر معنی داری بر شاخص های رشد بادام کوهی داشت. بیشینه فتوسنتز و تعرق گیاه به ترتیب با 45/2 میلی گرم بر وزن تر و 35/1 میلی مول بر متر مربع در ثانیه در اقلیم خوی مشاهده شد. کمترین طول ریشه (32/63 سانتی متر) و بیشترین سهم سرشاخه های بدون برگ (98/60 درصد) به باغ گیاه شناسی نوشهر تعلق داشت. طول ریشه در خاک و شدت ریزش برگ (سرشاخه های بدون برگ)، همبستگی مثبت معنی داری با مقدار تعرق گیاهی نشان دادند (01/0p<). استفاده از سولفات پتاسیم نسبت به نهال های شاهد سبب افزایش معنی دار رشد گیاه و درنتیجه، باعث گسترش عرض تاج پوشش شد. ارتباط نحوه جذب و انتقال کلسیم در گیاه نشان داد که کاهش کلسیم در بافت های برگ در نهال های شاهد سبب کاهش مقاومت گیاه به حفظ و نگهداری برگ می شود. محلول پاشی کلسیم به افزایش مقدار کلسیم بافت برگ در بادام کوهی منجر شد. از آثار این پدیده می توان به افزایش ماندگاری نهال های بادام کوهی به حدود 30 درصد اشاره کرد.نتیجه گیری کلی: هرچند که تیمارهای محلول پاشی عناصر غذایی پتاسیم و کلسیم تاحدودی سبب افزایش ماندگاری نهال های بذری بادام کوهی در مدت اجرای آزمایش شد، اما اختلالات رشد ناشی از اثر عوامل اقلیمی بر تیمار تغذیه ای چیره شد، بنابراین نهال ها حتی با کمک گرفتن از رفتار تغذیه ای نتوانستند سازش موفقی به محیط جدید داشته باشد.