در این مطالعه پارامترهای اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و شیمیایی رودخانه عباس آباد همدان با استفاده از مدل QUAL2KW در فصل های بهار (تر) و تابستان (خشک) بررسی گردید. پس از آنالیز حساسیت مدل، داده های اردیبهشت، خرداد و مردادماه سال های 1390 و 1391 برای واسنجی و داده های مشابه 1394 برای صحت­سنجی استفاده گردید. دقت مدل از طریق محاسبه شاخص های آماری ضریب تعیین، خطای استاندارد و ریشه میانگین مربعات خطای نرمال بررسی شد. خطای استاندارد اکسیژن محلول، اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و شیمیایی در مرحله واسنجی، به ترتیب در محدوده 038/0 تا 092/0، 058/0 تا 180/0 و 075/0 تا 156/0، در مرحله صحت سنجی به ترتیب در محدوده 007/0 تا 040/0، 225/0 تا 385/0، 166/0 تا 216/0 محاسبه شد. نتایج نشان داد روند تغییرات اکسیژن محلول در فصول تر و خشک تقریباً یکنواخت و خطی بوده که ناشی از شیب زیاد و هوادهی بالای رودخانه است. همچنین تغییرات اکسیژن خواهی بیوشیمیایی و شیمیایی نسبتاً مشابه و دارای روند افزایشی است.

یکی از مهم ترین منابع آبی جوامع انسانی، رودخانه ها هستند. وجود رودخانه های متعدد، پرآب، طویل و عاری از آلودگی، عامل مهم و اساسی در شکوفایی، رشد و توسعه همه جانبه جوامع بوده است. حوضه آبریز رود شور در شمال استان خوزستان و در جنوب غرب ایران قرار گرفته است. رودخانه شور دارای شاخه های متعددی است و سرشاخه های اولیه آن از کوه های زنگلاب و کی نو سرچشمه می گیرند. در این تحقیق ارزیابی کیفیت شیمیایی آب رودخانه های این حوضه از راه نمونه برداری از این منابع، در دو فصل تر و خشک و با استفاده از نرم افزار AQqa صورت گرفت. نتایج، بیانگر تاثیر مهم محیط زمین شناسی بر کیفیت آب های سطحی منطقه بوده و حل شدن سنگ های گچی و آهکی در مسیر رودخانه ها دیده می شود. دلیل اصلی نامطلوب بودن آب رودخانه شور لالی نیز وجود سازند گچساران در منطقه است.

سابقه و هدف: بروز تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر جریانات آب سطحی و منابع آب زیرزمینی به همراه مدیریت نامناسب منابع آبی، موجب شده که آسیب پذیری اجتماعی و محیط زیستی سیستم های رودخانه ای از افزایش یابد. ارزیابی آسیب پذیری حوضه های رودخانه ای به خصوص در کشورهای درحال توسعه مثل ایران بسیار ضروری است و یکی از اصلی ترین اولویت های بخش منابع آب برای تحقق مدیریت پایدار منابع آب و تدوین سیاست های سازگار با شرایط منطقه ای محسوب می شود. لذا این مقاله به ارزیابی آسیب پذیری سیستم های رودخانه ای در حوضه رودخانه جراحی می پردازد. مواد و روش ها: این پژوهش در حوضه رودخانه جراحی با مساحت حدود 24000 کیلومتر مربع و جمعیت حدود 870000 نفر در جنوب غرب ایران انجام شده است. در این تحقیق از روش آسیب پذیری حوضه های رودخانه ای (RBV) به منظور ارزیابی آسیب پذیری حوضه رودخانه جراحی استفاده شد. این روش به صورت هم زمان آسیب پذیری انسانی و محیطی را ارزیابی می کند و شامل شش شاخص اصلی حکمرانی، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، تنش آبی و مخاطرات طبیعی می باشد. در این روش ارزیابی داده ها به صورت کمّی صورت می گیرد. تلفیق داده ها به صورت جمع جبری (رستری) در محیط Arc GIS انجام می شود. یافته ها: نتایج نشان می دهد که آسیب پذیری حوضه رودخانه جراحی در هر یک از شاخص های حکمرانی، اقتصادی، اجتماعی، محیط زیستی، تنش آبی و مخاطرات طبیعی به ترتیب 74/0، 41/0، 061/0، 43/0، 44/0 و 84/0 است. نتایج حاصل نشان داد که حوضه رودخانه جراحی از نظر مخاطرات طبیعی به شدت تحت خطر است و بخصوص خطر سیل تمامی نقاط حوضه را تهدید می کند، همچنین این حوضه در معرض تنش آبی بالایی قرار دارد. بیشترین تنش آبی مربوط به زیر حوضه شادگان در پایین دست حوضه با وضعیت تنش آبی 76/0 است. و زیر حوضه صیدون از نظر با سوادی کمترین نرخ سواد را در بین زیر حوضه های رودخانه جراحی با نرخ 79 درصد دارا می باشد. در بخش محیط زیستی بخش قابل توجهی از زیر حوضه شادگان اثرات محیط زیستی بالایی دارد و نشان دهنده این است که ردپای انسانی در این نقاط بالا است. نتیجه گیری: به طور کلی آسیب پذیری در سه شاخص حکمرانی، تنش آبی و مخاطرات طبیعی در حوضه رودخانه جراحی کاملاً قابل توجه هستند. به خصوص در بخش سیل نتایج نشان داد که خطر سیل تمامی مناطق حوضه را تهدید می کند همچنین؛ بخش عظیمی از زیر حوضه بهبهان و تخت دراز را خطر زمین لرزه بالای تهدید می کند. در بخش تنش آبی نتایج نشان داد که حدود نیمی از حوضه ( زیر حوضه شادگان) از تنش آبی بالایی برخوردار است. از طریق کنترل فساد، بهبود وضعیت ثبات سیاسی ایران و پایین آوردن شاخص شکنندگی دولت شاخص حکمرانی می تواند بهبود حاصل شود. در مورد تنش آبی با توجه به اینکه بیشترین آسیب پذیری مربوط به استفاده آب بیش از حد در بخش کشاورزی است تغییر کاربری زراعی و تغییر الگوی کشت می تواند به طور بالقوه تأثیر مثبت بر تنش آبی در حوضه رودخانه جراحی داشته باشد. همچنین در بخش مخاطرات طبیعی با توجه به اینکه پدیده های خشکسالی، سیل و زمین لرزه حوضه رودخانه جراحی را تهدید می کند می توان با توجه به مدد دانش، آگاهی، برنامه ریزی و مدیریت صحیح قابل پیش بینی خسارت ناشی از این پدیده ها را تا حدودی در حوضه رودخانه جراحی کاهش داد.