ابوعبداله محمد بن عبدالملک نیشابوری، معروف به امیرمعزی نیشابوری، معروفترین شاعر عصر سلاجقه و از فصحای نامبردار نظم فارسی است. مشهورترین قصیده او، قصیده ای است با مطلع «ای ساربان منزل مکن جز در دیار یار من» که این قصیده از همان آغاز در اکثر تذکره ها و کتب شرح احوال و آثار بدیعی ذکر گردیده است. در شهرت این قصیده همین بس که مصراعی از این قصیده را حافظ اقتباس کرده و تقریبا به عین کلمات با تغییر وزن در ضمن غزلی آورده است. متاسفانه، با وجود شهرت این قصیده، در تمامی نسخ چاپی دیوان این شاعر، از جمله چاپ استاد عباس اقبال آشتیانی و نسخه چاپی ناصر هیری که ظاهرا از روی همان نسخه استنساخ شده و نیز نسخه در دسترس علامه قزوینی، این قصیده همچنان به صورت مبهم و مشکوک با تحریفات و تصحیفات مضبوط گردیده است؛ تا حدی که علامه قزوینی نیز به عدم دستیابی به تصحیح کامل این قصیده و نیز نقاط ابهام و تشکیک آن اشاره کرده است. با توجه به این که قدیمترین نسخه دیوان امیر معزی، نسخه مکتوب به سال 14-713 محفوظ در کتابخانه ایندیا آفیس لندن است و مصححان دیوان معزی از این نسخه استفاده نکرده اند، نگارنده در این مقاله کوشیده است با مقابله و مقایسه نسخه یاد شده با نسخ چاپی، صورت صحیح قصیده مزبور را در اختیار علاقه مندان قرار دهد.

بنی عباس در سال 1312 ه با شعار حکومت خاندان پیامبر (ص) قدرت را در سرزمینهای اسلامی به دست گرفتند. اما پس از تحکیم پایه های حکومت خود، دست به کشتار نوادگان پیامبر اکرم (ص) در گستره زمین و درازای زمان زدند. ابوفراسِ شاعر، گوشه ای از این جنایات بنی عباس را فهرست وار در لابه لای قصیده ای 60 بیتی گنجانده است و بدین گونه دلهای دردمند شیعیان اهل بیت پیامبر(ص) را شفا بخشیده است که این قصیده را از همین روی، "قصیده شافیه" نامیده اند. در این مقاله، به ترجمه کامل و شرح لازم و مناسب اشعار، و ذکر حوادث تاریخی آن، پرداخته شده است.

در این جستار به معرفی و بررسی قصیده ای که در دیوان سید حسن غزنوی و عطار نیشابوری ضبط شده، پرداخته ایم. اختلافات بین این دو قصیده نیز نمایانده شده و برخی از ابیات این قصیده در دیوان عطار، بر اساس ضبط های آن در دیوان سید حسن غزنوی، تصحیح شده است. ذکر این نکته حایز اهمیت است که از شانزده بیت آغازین این قصیده، چهارده بیت آن، به جز ابیات هفتم و هشتم، در تذکره لباب الالباب عوفی نیز به عطار نسبت داده شده است که این موضوع، انتساب این قصیده را به عطار تا حد بسیاری قوت می بخشد. نکته دیگر این است که ضبط برخی ابیات این قصیده در لباب الالباب، تا حدودی با ضبط این ابیات در دیوان سید حسن، منطبق است.

نقد کهن الگویی از انواع نقد اسطوره ای است که بیشتر بر نظریات یونگ در مورد ناخودآگاه جمعی و صور ازلی تاکید دارد. در نظر یونگ، کهن الگوها، آن دسته از صور ازلی و نوعی هستند که در عمق ناخودآگاه جمعی انسان ها به صورت بالقوه وجود دارند. این صور کهن و اساطیری، می توانند در هنر و ادبیات به صورت نمادین تجلی یابند. با توجه به نمود چند نماد جهان شمول در قصیده «المواکب» جبران خلیل جبران، نگریستن به قصیده مذکور از منظر نقد کهن الگویی علاوه بر خوانشی نو، یکی دیگر از علل گیرایی و زیبایی آن را آشکار خواهد کرد. جستار حاضر، کهن الگوی مادر مثالی، بهشت، دایره ماندالا و سفر را در قصیده «المواکب» بررسی خواهد کرد. در پایان مشاهده می شود کهن الگوهای جنگل، نی، دایره و سفر خیالی شاعر به جنگل، فطرت کمال طلب و مشتاق جبران را چنان آشکار می کند که داغ دور ماندن از اصل و اشتیاق بازگشت را به زمان و مکان بی گناهی، در مخاطب نیز تازه می کند.