ماه دسامبر سال 2019 زمانی بود برای شیوع بیماری ویروس کرونا، این بیماری از کشور چین و از شهر ووهان مرکز استان هوبیی آغاز شد و به زودی به سرعت بسیار زیادی گسترش یافت و افراد و ارگان های سلامت را کاملا به خود درگیر کرد. تا نهایت در تاریخ 11 مارس، رییس سازمان جهانی بهداشت، بیماری کرونا را یک بیماری پاندمیک معرفی کرد، و جهان وارد مرحله جدیدی از مقابله با این بیماری شد. در این مقاله قصد داریم ضمن مقایسه پاندمی های گذشته، به دنیای پساکرونا بپردازیم. تغییرات رفتارهای بهداشتی، تغییرات جمعیتی و اقتصادی از موارد پرداخته شده در این مقاله است.

از گذشته های دور تا به امروزه، زندگی انسان ها همواره مورد تهاجم بیماری ها و پاندمی ها قرار گرفته و زندگی بشری را آشفته کرده است. پاندمی ها علیرغم تمامی چالش ها و اثرات سلبی که برای عرصه های مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و خصوصا سیاسی نظیر اقتدارگرایی دولت ها، بی ثباتی و غیره در جوامع به بار آورده اند، دارای یکسری نقاط مثبت و ایجابی هستند که عموما در سایه این اثرات سلبی از دیدگان پنهان باقی می مانند و به آنها توجه کافی نشده است؛ فرصت هایی نظیر انسجام اجتماعی و سیاسی، برقراری صلح و همکاری میان دولت ملت ها، گسترش فعالیت در فضای مجازی و فشار بر حکومت ها، توقف برخی از جنگ ها، رشد و گسترش جنبش های سیاسی و آزادی خواهانه از جمله مهمترین این موارد هستند. بر همین اساس نگارندگان تلاش داشته ا ند تا به هر دو روی سکه پاندمی ها توجه داشته و از نگاه یک جانبه و تقلیل گرایانه فاصله گیرند. روش پژوهش تبیینی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت کتابخانه ای و اینترنتی است.

هدف پژوهش: بروز و شیوع ویروس کرونا، جامعه جهانی را با مخاطرات زیادی روبه رو کرده است و دولت ها براساس نوع جهان بینی خود و به اقتضای شرایط و خصوصیات جامعه خود، به این بحران پاسخ متفاوتی داده اند. پژوهش حاضر با استفاده از نظریه حکمرانی مطلوب درپی پاسخگویی به این پرسش اساسی است که حکمرانی پاندمی کرونا در ایران دارای چه مسایل و آسیب هایی است؟ روش شناسی پژوهش: این پژوهش با استفاده از گراندد تیوری و انجام مصاحبه عمیق انجام گرفت. با استفاده از نمونه گیری هدفمند پس از مصاحبه با 19 نفر از اساتید دانشگاه، پزشکان، کادردرمانی بیمارستان ها، کارشناسان کمیته امداد و سازمان بهزیستی به اشباع نظری رسید. علت انتخاب نمونه ها به دلیل درگیر بودن آنها چه به لحاظ نظری و پژوهشی و چه به لحاظ تجربی و کاری با آسیب دیدگان از بیماری کرونا است. یافته ها: یافته های حاصل نشان داد که محوری نبودن موضوع کرونا، عادی انگاری بیماری، عدم وحدت رویه در بین دستگاه های مسئول، خلا قانونی درزمینه حقوق و مسئولیت های افراد و دستگاه ها ازجمله شرایط علی بحران کرونا به شمارمی روند. فقدان حمایت نهادی، ضعف آموزش و اطلاع رسانی و فقدان سوادرسانه ای به عنوان بسترهای این بیماری هستند. تحریم های اقتصادی، کمبود امکانات و تجهیزات پزشکی و نادیده گرفتن حقوق شهروندی از شرایط مداخله گر در شیوع بیشتر این بیماری محسوب می شوند. راهبرد اصلی مورداستفاده در این بحران، قرنطینه خانگی و فاصله گذاری فیزیکی شناسایی شد. تشدید بحران، احساس ناامنی، نابرابری های آموزشی، اقتصادی و اجتماعی از پیامدهای این بحران محسوب می شوند. نتیجه گیری: نگاه ژرفانگر به موضوع کرونا و بحران های مربوط به آن نشانگر این است که بیشتر مشکلات این حوزه ناشی از سیاست گذاری غیراصولی، شتاب زده، سوءمدیریت و جامعه پذیری ناقص است که با بسط حکمرانی خوب می توان سهم بسزایی در پیشگیری و کاهش این بیماری داشت.

پاندمی کرونا، به مثابه چالشی جهانی در حوزه بهداشتی، تبعات سیاسی، اقتصادی، حقوقی، اجتماعی و فرهنگی عدیده ای را در جوامع ملی و در سطح بین المللی موجب گردیده است. مهم ترین دغدغه ها در عرصه حقوقی، وضعیت حقوق بشر در سطح نظام بین المللی و حقوق شهروندی در قلمرو نظام های ملی است. این نگرانی ها عمدتا ناظر بر تحدید حق آگاهی و دسترسی به اطلاعات، دریافت ناکافی و ناعادلانه تجهیزات بهداشتی و درمانی و نقض سیستماتیک حق حیات و حق بر سلامت، تهدید امنیت اقتصادی، کرامت انسانی، آزادی و حریم شخصی شهروندان به واسطه فقدان مدیریت دولت ها یا نقصان زیرساخت ها و کاستی در واکنش به موقع نسبت به پاندمی و همچنین سوءاستفاده از اختیارات برخاسته از شرایط استثنایی می باشد. در این مقاله، با رویکرد آسیب شناسی، چالش های حقوق بشر و شهروندی در شرایط خاص شیوع کرونا مورد تحلیل قرار گرفت و تلاش شد رهیافت هایی در عرصه سیاست حقوقی ارایه گردد. بر این مبنا، مولفه های اقدام متناسب با شرایط ضروری، التزام به حاکمیت قانون، موقتی بودن راهکارها، رفع تبعیض و جلب مشارکت شهروندان در برنامه های ملی پیشگیری از کرونا، راهبردهایی جهت تقلیل و ارتفاع نگرانی ها پیرامون تضییع مصادیق حقوق بشر در فرایند مواجهه با بحران کرونا تلقی می شوند.

هدف: در شرایط اضطراری و اپیدمی یک ویروس بهره گیری از فناوری های موجود و آموزش از راه دور تنها راهکار مؤسسات آموزشی است. در این مطالعه عوامل مؤثر در پذیرش آموزش مجازی در شرایط کرونا مورد بررسی قرار گرفت. روش ها: روش پژوهش توصیفی-پیمایشی و از نظر هدف کاربردی بود. نمونه آماری 344 نفر از دانشجویان دانشکده مدیریت و اطلاع رسانی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهر شیراز در سال 1399بود که به شیوه تصادفی – طبقه ای انتخاب شدند. ابزار اندازه گیری پرسشنامه محقق ساخته در قالب 26 گویه و 6 مؤلفه بود. داده ها با استفاده از نرم افزار PLS و آزمون تحلیل مسیر ارزیابی شدند. نتایج: براساس یافته های پژوهش، وضعیت تسهیلات به ترتیب با ضریب مسیر 0/724 و 0/580 بر درک سهولت استفاده و درک سودمندی دانشجویان اثر مستقیم و با ضریب مسیر 0/328 از طریق متغیر میانجی درک سهولت استفاده بر درک سودمندی اثر غیرمستقیم و معناداری داشت. علاوه بر این درک سهولت استفاده و درک سودمندی به ترتیب به میزان 43 و 44 درصد بر نگرش دانشجویان تأثیر معناداری داشت. همچنین مشخص شد که در صورت ایجاد نگرش مثبت در دانشجویان، به میزان 67 درصد به تمایل رفتاری و سپس به میزان 80 درصد به پذیرش آموزش مجازی توسط دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی در شرایط بحران کرونا منجر خواهد شد. نتیجه گیری: در شرایط کنونی جهت بهبود پذیرش و افزایش کارایی آموزش مجازی، قبل از به کارگیری هر نوع محتوای آموزشی و ابزاری، بر نقش متغیرهای برداشت ذهنی از آسانی استفاده و مفید بودن توجه شود.

ابعاد و پیامدهای پزشکی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کووید 19 بسیار گسترده بوده است و نه تنها گریبانگیر افراد مبتلا به آن نیست. بلکه آثاری بسی عمیق و وسیع بر بدنه اجتماع و کل جامعه گذاشته و احساس ناامنی آحاد جامعه بویژه زنان را موجب گشته است. پژوهش حاضر درصدد است که تجربه احساس ناامنی زنان در پاندمی کرونا را بررسی نماید و به تفاسیر و دلالت های معنایی آن ها دست یابد. روش مطالعه این پژوهش کیفی بوده و با رویکرد تیوری زمینه ای به بررسی موضوع می پردازد. داده ها از طریق مصاحبه عمیق گردآوری شده است. پس از پیاده سازی مصاحبه ها، تحلیل داده ها بر اساس مراحل سه گانه کدگذاری باز، محوریی و گزینشی و به روش تحلیل خرد و سطر به سطر صورت گرفت. به کمک روش نمونه گیری نظری و هدفمند با 26 نفر از زنان شهر نی ریز استان فارس، مصاحبه شد. در این پژوهش راهبرد نمونه گیری با حداکثر تنوع به کار گرفته شد و از زنان با طیف های مختلف سنی و جنسی و پایگاه های متفاوت اقتصادی و اجتماعی نمونه گیری تا رسیدن به حد اشباع نظری ادامه یافت. مقولات محوری یافت شده در پژوهش عبارتند از: جامعه پذیری جنسیتی، هراس اجتماعی، فقدان سیاستگزاری نهادی، کنترل شدن، درماندگی، ازهم گسیختگی روانی، انزوای اجتماعی، ترس نهادینه شده و بی اعتمادی. نتایج این پژوهش نشان می دهد زنان در پاندومی کرونا احساس ناامنی را در حوزه های مختلف (جانی، مالی، روانی و اجتماعی) تجربه نموده اند.

واکنش رهبران سیاسی به دنیاگیری ویروس کووید 19، آزمونی جدید در عرصه بین الملل به شمار می رود و نحوه تصمیم گیری سیاستمداران در شرایط گسترش این بیماری، می تواند موجب تغییراتی در سیاست خارجی کشورها و سیاست بین الملل باشد. در همین حال در مطالعه بحران های جهانی، که مستلزم واکنش سریع و مستقیم رهبران است از آن حیث که مطابق نظریات تصمیم گیری، رفتار اشخاص، افراد یا گروه هایی که در کادر تصمیم گیری و تدبیر بحران فعالیت می کنند بیشتر مورد توجه قرار می گیرد، می توان دستاوردهای نظری و عملی بیشتری را برای تحلیل روابط بین الملل ارایه داد. از دیدگاه نظریه «پلی هیوریستیک» که به سازوکارهای شناختی مورد استفاده تصمیم گیرندگان در هنگام اخذ تصمیمات پیچیده سیاست خارجی اشاره دارد، رهبران و تصمیم سازان، دستاوردها و خسارات را به صورت سیاسی و نه اقتصادی می سنجند. مطابق این نظریه، تصمیم گیران در زمان تصمیم گیری، از سویی به رد بدیل هایی که برای آنان از منظر بقای سیاسی غیرقابل پذیرش است می پردازند و از سوی دیگر، بدیل های خود را از زیرمجموعه بدیل های باقیمانده با ملاحظه افزایش منافع و کاهش خطرات انتخاب می کنند. این مقاله با بهره گیری از آموزه های نظریه پلی هیوریستیک و با روش تحلیل روند و تحلیل پسارویدادی، نشان داده است که تصمیم سازان جمهوری اسلامی ایران در بحران کرونا، چگونه می کوشند تا خود را از انزوا و دیگر پیامدهای حاصل از تحریم های آمریکا خارج کنند و این تصمیم گیری ها در شرایط کرونا چه تضمن ها و پیامدهایی در آینده سیاست خارجی ایران دارد.

مقدمه: جنسیت به چگونگی ادراک ما از فکر کردن و رفتار کردن به عنوان زن و مرد ارتباط دارد، به دلیل نحوه سازماندهی جامعه و نه صرفاً به دلیل تفاوت های بیولوژیکی بین آنها. هدف از این تحقیق بررسی نقش تفاوت جنسیتی دانشجویان در سلامت عمومی-اجتماعی و اضطراب کرونا در دوران پاندمی کرونا می باشد. روش کار: پژوهش حاضر از نوع علی-مقایسه بوده، نمونه های آن 752 دختر و پسر که از بین دانشجویان دانشگاه فرهنگیان مشهد در سال 99 به طور تصادفی انتخاب شدند. ارزیابی سلامت عمومی، سلامت اجتماعی و اضطراب بیماری کرونا آزمودنی ها انجام شد. نرمالیتی داده ها با آزمون کلموگراف اسمیرنف و تجزیه و تحلیل آماری با آزمون­,های تی مستقل و پیرسون توسط نرم افزار SPSS21 و سطح معناداری 05/0 انجام شد. نتایج: نتایج پژوهش نشان داد که بین سلامت عمومی(p=0/029) و اضطراب کرونا (p=0/023) دانشجویان پسر و دختر تفاوت معناداری وجود دارد، ولی بین این دو گروه در متغیر سلامت اجتماعی تفاوت معناداری مشاهده نشد (p≥, 0/05). نتایج همبستگی نشان داد در هر دو گروه، سلامت عمومی با اجتماعی ارتباط معنادار دارد(p=0/001). ولی بین اضطراب کرونا با سلامت عمومی و اجتماعی ارتباط معناداری مشاهده نشد(p≥, 0/05). نتیجه گیری: سلامت عمومی و اجتماعی دانشجویان می تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی باشد که در مواقع بحرانی مانند خطر شیوع بیماری ها تعیین کننده هستند. از آنجاییکه زنان نسبت به مردان دارای اضطراب کرونایی بالاتر و سلامت اجتماعی پایین تری بودند، توصیه می شود افراد مختلف جامعه مورد حمایت های اجتماعی بیشتری در شرایط بحرانی قرار گیرند.

با شیوع کووید-19 روابط دیپلماتیک دولت ها به چالش کشیده شد، اما با استفاده از این وضعیت دولت امریکا درصدد بهره برداری از دیپلماسی دیجیتال علیه چین برای ساخت روایت های راهبردی، و بیان هویت و تصاویر خود و دیگری در نظام بین الملل برآمده است. در این پژوهش تلاش شد تا به پرسش های زیر پاسخ داده شود: 1. چگونه وزارت خارجه امریکا در پی اوج گیری بحران جهانی پاندمی کووید-19 با ساخت روایت های راهبردی، اهداف و سیاست های خود را در نظام بین الملل علیه چین بیان می کند؟ 2. دلایل مهم این نهاد دولتی امریکا برای تولید و رواج این روایت ها چیست؟ در فرضیه پژوهشی استدلال می شود که افزایش محبوبیت رسانه های اجتماعی در جهان در دوران پاندمی کووید-19 به افزایش اهمیت دیپلماسی دیجیتالی به عنوان ابزار سیاست خارجی امریکا برای تولید روایت های راهبردی در تقابل با چین منجر شده است. با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی، معانی پنهان محتوای سه رسانه اجتماعی توییتر، اینستاگرام و یوتیوب وزارت خارجه امریکا نشان داده می شود. برجسته سازی دو روایت راهبردی را می توان نام برد: رفتار درست امریکا در سیاست خارجی و داخلی، و رفتار نادرست چین در سیاست خارجی و داخلی. در روایت راهبردی رفتار درست امریکا در سیاست خارجی و داخلی، دو ژانر (منجی جهان در همه گیری کووید-19، مقابله کننده با سیاست های نادرست چین به عنوان تهدیدکننده امنیت) نشان داده شد. در عین حال در روایت راهبردی رفتار نادرست چین در سیاست خارجی و داخلی هم دو ژانر دیگر (دولت غیرشفاف و بی مسیولیت در قبال کووید-19، اقتدارگرا در داخل و تهاجمی در خارج) مشخص شد.