سازمان ملل متحد سال های 30-2021 را دهه سالمندی سالم معرفی کرده است که یک حرکت و پروژه همکاری جهانی به رهبری سازمان جهانی بهداشت (WHO) است که دولت ها، جامعه مدنی، آژانس های بین المللی، متخصصان، دانشگاه ها، رسانه ها و بخش خصوصی برای بهبود زندگی افراد سالمند، خانواده های آن ها و جوامعی که در آن زندگی می کنند، را گرد هم می آورد (1). از طریق تأیید برنامه عمل دهه سالمندی سالم توسط مجمع جهانی بهداشت، مجمع عمومی سازمان ملل در سال 2020 و کشورهای عضو، بر اهمیت تقویت و مشارکت بین ذی نفعان در سرتاسر جهان برای ایجاد تغییرات معنادار و پایدار در طول دهه تأکید کرده اند (2)، انتظار می رود که برقراری ارتباط با ذی نفعان در بخش ها، مناطق و رشته های مختلف، اشتراک گذاری منابع، شیوه های خوب و درس های آموخته شده، موجب تسهیل فرایندهای توسعه و اجرای سیاست ها و شیوه های مختلف و متنوع جهت ایجاد یک وفاق جهانی گردد تا در آن همه مردم بتوانند زندگی طولانی و سالم داشته باشند (3). در پاسخ به فراخوان دهه سالمندی سالم سازمان ملل متحد برای اقدام مشترک، WHO با شرکای خود در حال همکاری است تا توسعه، بهبود و ایجاد سازوکار تبادل دانش دهه سالمندی سالم سازمان ملل، یک فضای همکاری آنلاین و چندزبانه که کاربران را با سایر ذی نفعان و ابتکاراتی که برای تقویت سالمندی سالم کار می کنند، مرتبط کند (4). مفهوم سالمندی جمعیت از دیدگاه تاریخی یک مشکل نسبتاً جدید است. پیش بینی ها نشان می دهد تا سال 2050 جمعیت سالمندی می تواند به 38 درصد برسد. این تغییر در جمعیت سبب بروز مشکلات اجتماعی و اقتصادی در کشورها می شود، در نتیجه دولت ها تلاش می‎ کنند با اتخاذ و راهبرد راهکارهای مناسب، روند سالمندی و طول عمر افراد را به تأخیر بیاندازند و سبب بهبود کیفیت زندگی آنان شوند (5).

سالمندی را می توان از چشم اندازهای نظری مختلف مورد مطالعه قرار داد. در این مقاله، نگارنده با اتخاذ رویکرد سالمندشناسی فرهنگی، توضیحی از سالمندی در نظریه های فمینیستی، تلاقی و پست مدرن با هدف ارتقاء دانش مفهومی و نظری در مطالعات سالمندی ارایه می دهد. سالمندشناسی فرهنگی، فمینیستی و پست مدرن، تنوع، تکثر و پیچیدگی های تجربه سالمندی را نشان می دهند و با اتخاذ چنین رویکردی در مطالعات سالمندی می توان به فهم صداها، روایت ها و تجربه زیسته گروه های متنوع، آسیب پذیر و در حاشیه سالمندان دست یافت. این رویکردها روایت گر سالمندی سیال، متکثر و چندگانه است. تجربه سالمندی در جامعه ایرانی نیز حکایت گر تجربه ای ناهمگون، نابرابر و متکثر است و نمی توان از سالمندی یکدست و یک شکل در جامعه ایرانی صحبت کرد بلکه سالمندی در ایران پدیده ای اجتماعی و نابرابر است. سالمندی نه تنها مبتنی بر تفاوت های جنسیتی، تجربه ای متکثر است، بلکه سالمندی در تلاقی جنسیت با سایر مولفه های اجتماعی چون موقعیت طبقاتی، وضعیت سلامتی و تفاوت های قومیتی و فرهنگی نیز به شکل متفاوت و نابرابری تجربه می شود؛ به گونه ای که می تواند محرومیت، نابرابری و فرودستی مضاعفی را تولید کند. ملاحظه این تفاوت ها و نابرابری های اجتماعی در تحلیل موضوع سالمندی بسیار بااهمیت و ضروری است و از بینش مفهومی و نظری تولید شده در این حوزه می توان در سیاست گذاری های اجتماعی سالمندی بهره برد.

Senescence فرایند بدتر شدن همراه با پیری است. پیری در سطوح مختلف بافت و اندام، سلول و مولکول بروز می کند. عوامل متعددی در بروز پیری نقش دارند که شامل زمینه ژنتیکی، میزان تولید رادیکال های آزاد، میزان فعالیت آنزیم تلومراز، محدودیت غذایی، تولید محصولات زائد، متیلاسیون DNA، گلیکاسیون، استرس، جهش های میتوکندریایی، تخریب و ترمیم DNA، میان کنش DNA - پروتئین و غیره است که در علمی به نام Gerantology جداگانه مورد مطالعه قرار می گیرند. استراتژی عمده ایجاد پیری در مخمر و جانوران پیام رسانی انسولین، جریان متابولیسمی، پایداری ژنومی، فعالیت تلومراز، تخریب و ترمیم DNA، هیستون استیلازها، هیستون داستیلازها و رادیکال های آزاد است، اما در گیاهان فیتوهورمون ها، ماشین فتوسنتزی و تخریب پروتئین در ایجاد پیری نقش اصلی دارند. بیماری های مرتبط با سن مانند آرتریت روماتوئید، سرطان ها، ناهنجاری های عصبی و افتادگی پوست، هزینه ای است که ما برای زندگی طولانی مدت باید بپردازیم. امروزه بیوتکنولوژی در ارتباط با پیری سلولی و مبارزه با بیماری های ناشی از سن در 2 زمینه به انسان کمک می کند: 1) شناسایی کاهش روند پیری و افزایش طول عمر سالم. اهداف دارویی شامل پروتئین های تحریک کننده و مهارکننده آپوپتوزیس، واکسن های ضد عوامل عفونی و سرطان ها، پروتئین های نوترکیب و هورمون درمانی، مهارکننده های آنزیم های موثر در التهاب، تولید سلول، بافت و حتی اندام، پروتئین های اسکلت سلولی، فعالیت ژن های موثر در افزایش و کاهش طول عمر و غیره است.2) ایجاد روند پیری و مرگ در سلول های بدخیم، سرطانی و عفونی و ردیابی درمان. اهداف دارویی شامل پتانسیل غشاء و پروتئین های میتوکندری، فعالیت آنزیم تلومراز، پروتئین های مهارکننده و تحریک کننده آپوپتوزیس و غیره است. برای انجام موارد فوق بیوتکنولوژی خود به روش ها و تکنیک هایی نظیر RNAi، Drug Delivery techniques ،Nano materials، DNA vaccines، Recombinant antibody Hormone therapy، Cell therapy، Gene therapy  و Tissue engineering وابسته است.

اهداف: پیری جمعیت پدیده ای است که در سال های اخیر نگرانی هایی را در کشورهای درحال توسعه به دنبال داشته است. پیش بینی های انجام گرفته نشان می دهد که ایران پس از امارات و بحرین، سومین کشور جهان از نظر سرعت پیری جمعیت بوده و این وضعیت بر اهمیت موضوع در کشور می افزاید. از این روی مطالعه حاضر در صدد برآمده است تا مروری بر جنبه های اقتصادی سالمندی در مطالعات صورت گرفته در این حوزه داشته باشد.مواد و روش ها: برای نیل به این هدف، مقالات موجود در این حوزه گردآوری و با توجه به هدف مطالعه، مقالات مرتبط از میان آنها انتخاب و روش شناسی و یافته های آنها تلخیص شد. با توجه به جدید بودن موضوع برای اقتصاد ایران، غالب مطالعات استفاده شده مربوط به کشورهای توسعه یافته بوده است.یافته ها: نتایج حاصل نشان می دهد که حوزه های مختلف اقتصاد، اعم از بازار نیروی کار، بازار سرمایه های فیزیکی و مالی، صندوق های بازنشستگی، سرمایه انسانی، مصرف و پس انداز، بودجه دولت و مهمتر از همه، رشد اقتصادی، به شدت از رشد کهولت سن در جامعه تاثیر خواهد پذیرفت.نتیجه گیری: با توجه به اینکه تاکنون آثار محدود و بدیهی سالمندی (مانند صندوق های بازنشستگی و بودجه دولت) مورد توجه بوده، مطالعه حاضر نگرانی از این پدیده را می تواند در حوزه های بیشتری برانگیخته و سیاست گذاران هر کدام از این حوزه ها را برای مواجهه با آثار سالمندی جدی تر نماید.

1استفاده از هوش مصنوعی در سالمندی به عنوان یکی از اهداف اصلی فناوری های پیشرفته، توانسته است به طور قابل توجهی به بهبود مراقبت های سلامت افراد سالمند کمک کند. این فناوری در تجزیه و تحلیل دقیق داده ها، پیش بینی بیماری ها، ارائه توصیه های بهداشتی شخصی سازی شده، تسهیل در مدیریت داروها، نظارت بر تمرینات، و حتی ایجاد تعاملات اجتماعی با افراد سالمند موفقیت آمیز بوده است. از ارتقاء امنیت و رفاه روحی تا ارائه ابزارهای هوش مصنوعی برای پشتیبانی خانگی و مراقبت های پزشکی، همه این اقدامات باعث شده اند تا هوش مصنوعی در سالمندی به یک پیشرفت جذاب و مؤثر تبدیل شود.  با این حال، در هنگام استفاده از هوش مصنوعی در سالمندی، مسائلی نیز باید در نظر گرفته شوند، از جمله حفظ حریم شخصی، اخلاقیات در استفاده از داده ها، و مدیریت مناسب اطلاعات. به همین دلیل، توجه به جوانب اخلاقی و انسانی از اهمیت بالایی برخوردار است. به طور کلی، توسعه هوش مصنوعی در سالمندی نشان دهنده توانایی بزرگ فناوری ها در بهبود زندگی افراد سالمند است و با توجه به رشد جمعیت سالمند در جوامع، این پیشرفت ها به تسهیلات جدیدی برای تحقق سلامت و رفاه افراد در این گروه سنی می انجامد.