وجود تعدد و تنوع در تعاریف دین، نه به معنی غیر محصل بودن تلاش های نظری دین پژوهان سلف در این راه است و نه مانع از ادامه آن توسط دین پژوهان بعد از ایشان می شود. مهم، حصول اشراف بر فحوا و غلبه بر تکثر آن ها است که از طریق گونه شناسی به دست می آید. رایج ترین گونه شناسی از تعاریف دین، جداسازی آن ها بر حسب جوهری یا کارکردی بودن تعریف است که چون نمی توانست انواع موجود و متصور را به خوبی پوشش دهد، کنار گذاشته شد و مبنای دیگری ذیل عنوان تحویلی - غیرتحویلی اتخاذ گردید. این گونه شناسی علاوه بر کمک فوق، امکان و شرایط لازم برای عرضه تعریف دیگری از دین را فراهم می آورد که از شمول و تطابق بیشتری نسبت به تعاریف موجود برخوردار است. دین به مثابه عامل انگیزه بخش و نشان دهنده راه و مقصد فراروی، تعریف مختار این مقال است که اعتبارش را علاوه بر براهین و قیاسات مبناشناختی، از تعابیر قریب المعنای دین پژوهان درباره دین گرفته است.

چکیده: مسئلۀ تعریف «معرفت»، از مهم ترین و در عین حال پرچالش ترین مسائل در طول تاریخ دانش «معرفت شناسی» است. فارابی ـ با تأثیرپذیری فراوان از نظام شناخت شناسی افلاطون، به ویژه در رساله های «تئتتوس»، «منون»، «جمهور»، «اوتیفرون» و «فایدون» ـ معرفت ممکن و مطلوب در حوزۀ جهان بینی و گزاره های نظری و غیر بدیهی را «معرفت یقینی» می داند. تعریف وی از «معرفت یقینی» یا همان «یقین منطقی بالمعنی الأخص» مشتمل بر چهار رکن «اعتقاد جازم صادق ثابت» است. تقریباً تمام فیلسوفان، منطق دانان و معرفت شناسان مسلمان، اعم از قدما، متأخران و معاصران تعریف فوق را پذیرفته و در تثبیت و تکمیل آن اهتمام ورزیده اند. اما در این میان، ابن سینا با ذکر نکردن قید «صدق»، ظاهراً به ارائۀ «تعریفی سه جزئی» از معرفت روی آورده است. دربارۀ وجه فقدان مقوّم «صدق» در تعریف ابن سینا از «معرفت»، به طور کلی دو فرضیه قابل تصور است: انصراف و عدول، یا التزام و پایبندی وی به تعریف مشهور. محققان عرصۀ فلسفه و معرفت شناسی فرضیۀ دوم را پذیرفته و به منظور اثبات مدعای خود، دست کم دو تفسیر و توجیه مطرح کرده اند. در تحقیق حاضر با قبول فرضیۀ دوم، دلایل سایر صاحب نظران طرح، نقد و ابطال گشته و سپس تفسیر بدیع سومی مطرح شده و با استناد به چهار قرینه از آثار خود ابن سینا، مدعای اصلی ( یعنی التزام و باورمندی ابن سینا به همان تعریف چهارجزئی فارابی و مشهور فلاسفه و صوری تلقی شدن تغییر وی به خاطر انتفای مؤلفۀ «صدق» در تعریف معرفت ) اثبات شده است.

چکیده فارسی:لطفا برای مشاهده چکیده فارسی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید. چکیده عربی:إن التعریف، علی حسب ادعاء المنطقیین، هو طریق لتحصیل التصورات المجهولة، بحیث لا یوجد أی طریق آخر للمعرفة الحقیقیة ببعض الأمور إلا من خلاله، والسؤال الذی یطرح نفسه هنا هو: أین وکیف یمکن للتعریف أن یؤدی هذا الدور؟ وما هی شروطه؟ إن الوصول إلی قسم من الإجابة یهدینا إلی الدراسة حول شروط التعریف ومنها الشروط الصوریة له. إن ترکیب أجزاء التعریف وکیفیة ترتیبها هما من الشروط الصوریة المهمة للتعریف؛ ولکن القبول بهذا الشرط یتطلب أبحاثا کثیرة؛ الأمر الذی ینم عن التشابک فی هذا البحث، بحیث نفهم عبر المتابعة فی دراسته أن التعریف لیس موضوعا منطقیا محضا؛ بل هو یتمتع بهویة فلسفیة وإبستمولوجیة کما یحظی کذلک بجوانب لغویة.

ژئوپلیتیک از زمان وضع واژه آن توسط کیلن در سال 1899 م تاکنون، ضمن اینکه دچار فراز و نشیب بوده است از نظر مفهومی نیز دچار شناوری بوده و نتوانسته است از شفافیت و ثبات نسبی برخوردار شود. این امر بر ابهام آن افزوده، بطوریکه تعریف نسبه جامعی که بتواند به هویت علمی آن کمک نماید ارایه نشده است. در تعاریفی که تاکنون از ژئوپلیتیک به عمل آمده، غلبه با آنهایی بوده که سعی داشته اند از آن به عنوان دانش مطالعه رابطه یکسویه و جبری تاثیر عوامل جغرافیایی بر سیاست یاد کنند. هر چند تعاریف محدودتری در خصوص رابطه دو طرفه بین آنها و نیز تحلیل فضایی مناسبات و ساختار قدرت و رقابت جهانی نیز ارایه شده است، لکن همه آنها فاقد جامعیت نسبی بوده و هر کدام بخشی از موضوع را مورد توجه قرار داده اند. در این مقاله نگارنده ضمن بررسی قریب به 20 مورد تعریف ارایه شده از سوی صاحبنظران خارجی و ایرانی درباره ژئوپلیتیک، تعریف جدیدی را بر پایه ارتباط متقابل سه عنصر جغرافیا، قدرت و سیاست ارایه می دهد که نسبت به تعاریف دیگر از جامعیت بیشتری برخوردار است. آنگاه تعریف مزبور را در قالب یک مدل سه وجهی توضیح بیشتری می دهد.