چکیده: جامی ازشعرا وعرفای برجسته ایران درقرن نهم هجری است که آثارارزنده ای به نظم ونثرازوی برجای مانده است ودراین راستا کم وبیش از آثارمتقدمان خودچون سعدی، نظامی، عراقی و به ویژه حافظ وبخصوص درتهکمات تاثیر پذیرفته است. تهکُّم در لغت به معنی ریشخند است و در اصطلاح علم بدیع، نوعی طنز و انتقاد شدید است که در ظاهر کسی را می ستایند امّا در باطن، منظور تحقیر و توبیخ آن شخص می باشد. در دیوان اغلب شاعران تهکُم دیده می شود امّا به جرأت می توان گفت که تا حالا هیچ کس به استادی حافظ، از این صنعت ادبی برای کوبیدن مخالفان خود بهره نبرده است و هیچ کس نیز به استادی جامی در تقلید و به کارگیری این آرایه ی ادبی مبتنی بر سبک و سیاق حافظ، عمل ننموده است. حافظ از تهکّم برای کوبیدن مخالفان فکری و حکومتی خود و رواج افکار ملامتی و جامی نیز با همه ی حشمت و جاهش در نزد سلطان حسین بایقرا و وزیر دانشمندش، امیر علی شیر نوایی از آرایه ی تهکُّم برای بیان حقایق و کوبیدن زاهدان ریایی و رواج افکار نقشبندیه بهره برده است. در این تحقیق ضمن بیان دیدگاه های برخی از محققّان در مورد مشرب فکری حافظ و جامی، چهار مضمون مشترک در تهکّمات آن ها با عناوین اوّل بی فایدگی زهد خشک و دوّم ریاکاری و منافق بودن اکثر واعظان و زهّاد، سوّم، فریفته شدن زُهّاد به طاعات و عبادات خویش و ندیدن عیوبشان و چهارم ترجیح رندی بر زهد و صوفگیری ذکر گردیده است.

تلاش فلسفی ملاصدرا انطباق حکمت متعالیه با حاق دین است با این حال به شدت از نظر میرزا مهدی اصفهانی و شاگردانش مورد نقد قرار گرفته است. میرزا مهدی و شاگردانش معقتدند ملاصدرا در حکمت متعالیه در جمع میان برهان، عرفان و قرآن به بیراهه رفته است, چراکه به هیچ روی این سه نه به لحاظ روش و نه به لحاظ غایت و کارکرد سرانجام واحدی ندارند. این در حالی است که به نظر می رسد هم در ارزیابی مدعیات حکمت متعالیه و هم دیدگاه جریان مخالف او می توان تأملاتی را روا دانست، یعنی هم تبیین گزاره های دینی با تکیه بر حکمت مشاء و اشراق ناتمام است و هم قطع پیوند میان تاملات عقل فطری و عقل قائم به نفس. در پایان روشی از آیات و روایات اتخاذ می گردد که تعقل حنیف فطری دین داران را به تعقل الهی می رساند و این دو را در مسیر تکامل روح الهی انسان به هم پیوند می زند تا راه میانه ای بین روش ملاصدرا و میرزا مهدی اصفهانی باشد.

کمال خجندی، شاعر شیرین سخن سبک عراقی و یکی از درخشان ترین چهره های غزلی شعر فارسی است. یکی از گونه های گفتمانی که در غزل های کمال کاربرد گسترده ای دارد، گفتمان شناختی است. در گفتمان شناختی، فرایند کنشی در تعامل با فرایند شَوِشی ایفای نقش می کند و به همین دلیل، شناخت به گونه ای باز، متکثر و پویا تبدیل می شود. یکی از مباحثی که در گفتمان شناختی مطرح می شود، گسست و پیوست گفتمانی است. در فرایند گسست و پیوست، منِ شناختی کنشگر با منِ پدیداری و استعلایی او مرتبط می شود؛ حالِ زمانی در ارتباط با نه حال زمانی و مکان گفته پردازی در ارتباط با نه مکان گفته ای قرار می گیرد. در مقاله ی حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی، گفتمان شناختی و فرایند گسست و پیوست گفتمانی در غزل های کمال خجندی مورد بررسی و تحلیل قرار می گیرد. پرسش اصلی پژوهش این است که فرایند گسست و پیوست گفتمانی چگونه در غزل کمال تحقق پیدا می کند و از این طریق چه معنایی تولید می شود. در فرایند گسست و پیوست در غزل کمال، شاهد تعامل دوسویه ی فضای گفته پردازی و فضای گفته ای، یا دنیای گفته پرداز و گفته خوان هستیم. با وجود این، ساختار غالب گفتمان از آنِ گسست است و پیوست های گفتمانی نیز در خدمت گسست گفتمانی قرار می گیرند.

واژه ، جدل، جدال و مجادله از کلمه جَدْل گرفته شده که از فَتْل به معنای تابیدن و پیچیدن می باشد، گویی دو نفر که با یکدیگر بحث می کنند، هر یک از آنها دیگری را با رأی و نظرش می پیچاند. پس معنای لغوی جدل، شدت دشمنی، گفتگو و مناظره و دلیل آوردن بر رد یکدیگر است و معنای اصطلاحی واژه مذکور عبارت است از طریقه مناظره، فن احتجاج از طریق سؤال و جواب و روش محاوره سقراط که از طریق طرح سؤالات پیاپی و وادار ساختن طرف به تناقض گویی و مغلوب کردن وی بوده است. کلمه جدل و مشتقات آن، بیست و نه بار در قرآن کریم به کار رفته است و در مجادله حق و مجادله باطل و در مجادله به معنای دفاع، استعمال شده است. در این مقاله، مفهوم جدل در منطقه و قرآن مقایسه شده و ضمن بررسی انواع جدل در قرآن کریم، نمونه هایی از آیات الهی بیان شده است که پیشینیان آن را در مبحث فوق ذکر نکرده اند.  

1جدال احسن در کنار حکمت و موعظه حسنه از جمله شیوه های متداول و راهبردی در قرآن و از ابزار کارآمد انبیاء برای دعوت به حق است. از این رو افرادی که ذهنی آمیخته از القائات شیطانی دارند، ابتدا باید با جدال احسن تخلیه و سپس با حکمت و موعظه حسنه تحلیه گردند. رعایت اصولی اخلاقی، برای تشکیل مدل صحیح جدال احسن، لازم و ضروری است. بدین سبب مسئله تحقیق پیش رو تحلیل و بازخوانی مدل اخلاقی مجادله، در آیات قرآن با مخالفان، مشرکان و اهل کتاب است که مهمترین یافته های آن استکشاف اصول اخلاقی همچون توکل و استعانت، کلام لین و نرم، پرهیز از کبر، پیروی نکردن از القائات شیطانی، تکریم و حفظ شخصیت طرف مقابل، خصومت و عداوت، رعایت انصاف، بردباری و شرح صدر و جدال برای انکشاف حق و حقیقت است. در این مقاله سعی شده است با روش توصیفی-تحلیلی اصول اخلاقی ذکر شده به صورت مفهومی و مصداقی مورد بررسی قرار گیرد.

انجام دادن بسیاری از اعمال حقوقی در قالب اعطای وکالت به غیر، امر رایج و مرسومی است، به گونه ای که موکل با هدف تحقق منویات خود توسط وکیل، به وی وکالت و نیابت می دهد. اما جواز و عدم جواز وکالت دادن واقف به غیر، به منظور انشای صیغه وقف و نوعی توکیل در وقف، همواره یکی از خاستگاه های اختلاف نظر فقهی بوده است، به طوری که از یک سو، ادله ای بر جواز چنین توکیلی، و از سوی دیگر، ادله ای نیز بر عدم جواز وکالت دادن در وقف دلالت دارد. البته درباره شرط وکالت در وقف در ضمن برخی از عقود لازم، نظیر بیع و رهن، مشهور فقها به جواز چنین شرط و آثار و احکام مترتب بر آن حکم صریحی داده اند و به صورت متقابل در قالب «شرط فعل»، توسط حقوقدانان نیز پذیرفته شده است.تبیین معنا و مفهوم ماهیت وقف از حیث عبادیت یا معاملیت و اینکه آیا در وقف، قصد قربت شرط است یا خیر؟ نقش تعیین کننده ای در اتخاذ موضع اثبات یا نفی در حکم این موضوع دارد.در نوشتار حاضر ضمن بررسی استدلال های قائلان به جواز و عدم جواز توکیل در وقف، از رهیافت ادله ای چند از جمله دلیل عرف، به این نتیجه اصلی می رسیم که وکالت دادن در وقف و به تعبیر دیگر توکیل در وقف، چه در قالب شرط ضمن عقد (شرط فعل) و چه به صورت ابتدایی، جایز و صحیح است.

تحولات دینی در جوامع مختلف به دلیل اشتراک در پاره ای مبانی و اصول، شباهت ها و همسانی های متعددی دارد، گرچه نمی توان آنها را در همه وجوه با یکدیگر مشابه دانست. در این مقاله، تحولات دینی در اروپای قرن شانزدهم با تحولات مشابه در جهان معاصر اسلام، که از قضا هر دو در دوره زمانی یکصدوپنجاه ساله ای رخ داده است، مقایسه می شود که از مهمترین آنها می توان توجه به گوهر و روح دین، نزاع بر سر موضوع مرجعیت دینی و جایگاه سنت، ناب گرایی و مخالفت نسبی با اندیشه های فلسفی و متجددانه، و محور بودن آخرت و رستگاری آن جهانی اشاره کرد.

یکی از مشکلات مبحث انتظار بشر از دین در کشور ما عدم تحریر محل نزاع و نپرداختن به راهکارهاست. از آنجا که شیوه و چگونگی یافتن پرسش مهم تر از پاسخ به آن است این مقاله می کوشد تا با نقد دو راهکاری که برای حل این مسئله (راهکار برون دینی و راهکار درون دینی) مطرح شده, خود راهکار سوم و جدیدی را پیشنهاد دهد. روش حل سوم مبتنی بر تقسیم انتظارات بشر به اولیه (برون دینی، پیشینی و گزارشگرانه) و ثانویه (درون دینی، پسینی. اصلاح گرانه) می باشد. به نظر نویسنده این راهکار کلیدی برای فیصله دادن به پاره ای از نزاع ها در این موضوع می باشد. در پایان با ارائه دو جدول به تفکیک دیدگاه های پژوهشگران ایرانی و غیرایرانی در موضوع فوق بر حسب ملاک مذکور طبقه بندی می شود.

فضای جغرافیایی و به تبع آن ارزش های فضا نقشی مهم در رفتار کشورها دارد و الگوهای رفتاری متفاوتی مانند همکاری، تعامل، رقابت و ستیز را می آفریند. این تحقیق به بررسی نقش فضای جغرافیایی آسیای مرکزی در رقابت قدرت ها پرداخته است. روش انجام تحقیق در این پژوهش، روش توصیفی - تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، روش کتابخانه ای (اسنادی) و پرسشنامه ای می باشد. نتیجه تحقیق حاضر با تکیه بر یافته های میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که فضای جغرافیایی آسیای مرکزی و به تبع آن ارزش های این فضا در رقابت قدرت ها در این منطقه موثر می باشند. مهم ترین ارزش های جغرافیایی که موضوع رقابت می باشند عبارتند از: موقعیت جغرافیایی، منابع انرژی، مسیرهای انتقال انرژی، سازه انسانی و بازار مصرف آسیای مرکزی.

ضرورت تشکیل حکومت و شیوه اداره جامعه یکی از مباحثی است که همواره در جوامع بشری متفکران در خصوص آن به بحث و تبادل نظر پرداخته اند. عده ای تشکیل حکومت را امری اجتناب ناپذیر دانسته و برخی آن را ثمره شرایط اجتماعی عنوان کرده اند. همچنین در خصوص نوع حکومت نیز مباحث بسیاری مطرح شده و فلاسفه انواع مختلفی برای آن ذکر کرده اند. اما سوال اصلی اینجاست که چه نوع حکومتی صواب و کدام ناصواب است؟ ملاک ها و معیارهای حکومت حق کدام است و چگونه می توان حکومت های عادل را از حکومت های استبدادی تشخیص داد؟ این مقاله ضمن بیان ضرورت ایجاد حکومت در همه جوامع، به تفاوت های حکومت الهی از نظام های استبدادی در اندیشه علامه نایینی پرداخته و اوصاف هر یک را بیان می کند.