قارچ­های میکوریز آربوسکولی(AMF) در همزیستی با ریشه گیاهان به جذب بیشتر فسفر و افزایش رشد و نمو گیاهان کمک می­کنند. هدف از این پژوهش تعیین همبستگی جمعیت و تنوع قارچهای میکوریزآربوسکولی با ویژگی­های فیزیکی وشیمیایی خاک، در مزرعه های گندم استان کهگیلویه و بویراحمد در جنوب غربی ایران، بود. مواد و روشها: سی مزرعه گندم این استان در نزدیکی زمان برداشت محصول بازدید شدند و از ریزوسفر و اندام­های هوایی آن­ها نمونه ­برداری شد. هاگهای AMFبه روش الک سوسپانسیون ریزوسفر در آب و سانتریفیوژ کردن در محلول سوکرز جداسازی شدند. جمعیت هاگ این قارچها شمارش شدند. درصد کلنیزاسیون طول ریشه توسط این قارچها در هر نمونه محاسبه شد. خصوصیات ریخت­شناسی هاگهای جداسازی شده مطالعه شدند و اطلاعات جمع­آوری شده، با توصیفهای AMF مقایسه و قارچ­های حاضر در هر نمونه شناسایی شدند. بافت، pH خاک ، فسفر خاک و موجود در گیاه تعیین شدند و ضریب همبستگی بین جمعیت و تنوع AMFبا این خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک و گیاه محاسبه شدند. یافته­ ها: پانزده قارچ میکوریز آربوسکولی، متلعق به 9 جنس : Acaulospora ، Archaeospora ، Entrophospora ، Gigaspora ، Rhizoglomus ، Claroideumglomus ، Funeliformis ، Septoglomus و Scutellospora شناسایی شدند. تنوع این قارچ­ها در نمونه ­ها (5-) 9/2 (-2) و F. mosseae با فراوانی 90 درصد گونه غالب بود. جمعیت این قارچ­ها با pH خاک همبستگی منفی ولی با فسفر محلول خاک و فسفر گیاه همبستگی مثبت داشت. تنوع این قارچ­ها نیز با فسفر محلول خاک همبستگی مثبت داشت. بین میزان شن در خاک و درصد کلنیزاسیون ریشه­­ها همبستگی مثبت وجود داشت. نتیجه­ گیری: قارچهای میکوریز آربوسکولی در خاکهای با بافت سبک، pH کمتر همراه با مقادیر کم فسفر محلول و ماده آلی جمعیت و تنوع بیشتری دارند. همبستگی مثبت جمعیت این قارچ­ها با فسفر گیاه حاکی از سودمندی آنها برای گیاه است.

قارچهای بیمارگرگیاهی با ایجاد فساد در محصولهای گیاهی و مسمومیت های غذایی تهدیدی جدی برای امنیت غذایی جهان محسوب می شوند. یکی از روشهای شناسایی قارچها مطالعه میسیلیوم آنها با میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) است. برای گرفتن تصاویر میکروسکوپی با وضوح بالا و حفظ ویژگی های سطحی نمونه های میسیلیوم قارچها، آماده سازی نمونه ها یعنی روش آبگیری و خشک کردن آن ها بسیار مهم است. مواد و روش ها: تاثیر دو روش آبگیری و دو روش خشک کردن میسیلیوم دو قارچ Rhizoctonia solani و Rhizopus stolonifer برای مطالعه آنها با میکروسکوپ الکترونی روبشی در این پژوهش، مقایسه شدند. یافته ها: مشاهده های میکروسکوپی نشان دادند که در R. stolonifer آبگیری با اتانول 100 درصد و خشک کردن و در R. solani در دمای اتاق و آبگیری با اتانول 50 درصد و روش انجماد نسبت به سایر روش ها تصویر صاف و با وضوح بالا تولید می کنند. نتیجه گیری: آبگیری میسلیوم قارچها با اتانول 50 تا 100 درصد و خشک کردن در دمای اتاق یا منجمد کردن آن، روشهای بهینه برای آمادهسازی آنها برای مطالعه با SEM هستند و تصویر صاف و با وضوح بالا تولید میکنند و ویژگی های سطحی میسلیوم آنها حفظ شده و به خوبی قابل رویت است.

این آزمایش مزرعه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی سرابله (ایلام) در سال زراعی 93-1392 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل دو رقم گندم (کراس سبلان و ساجی) و منابع کودی در هشت سطح شامل: 1- عدم مصرف کود شیمیایی فسفر، 2- 100% کود شیمیایی فسفر، 3- باکتری سودوموناس پوتیدا (Pseudomonas putida)، 4- قارچ فانیلی فورمیس موسه (Funeliformis mosseae)، 5- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه، 6- باکتری سودوموناس پوتیدا + قارچ فانیلی فورمیس موسه +50% کود شیمیایی فسفر، 7- باکتری سودوموناس پوتیدا +50% کود شیمیایی فسفر و 8- قارچ فانیلی فورمیس موسه + 50% کود شیمیایی فسفر بودند. دراین پژوهش تعداد روز تا سبز شدن، ساقه دهی، گلدهی، گرده افشانی، رسیدگی وزنی و رسیدگی فیزیولوژیکی تحت تاثیر رقم و مخلوط کود شیمیایی و زیستی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج حاصل از آزمایش نشان داد که استفاده از کود زیستی در شرایط دیم موجب کاهش اثرات تنش خشکی از طریق بهبود ویژگی های فنولوژیک گردید. بیشترین شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول، تجمع ماده خشک، سرعت رشد نسبی و سرعت جذب خالص در رقم ساجی و قارچ میکوریزا +50% کود شیمیایی فسفر حاصل گردید. در اواخر فصل رشد، شاخص سرعت رشد محصول، سرعت جذب خالص و سرعت رشد نسبی به دلیل سایه اندازی و ریزش برگ ها منفی شدند. رقم ساجی با کاربرد قارچ فانیلی فورمیس موسه به دلیل دارا بودن شاخص سطح برگ، سرعت رشد محصول و تجمع ماده خشک بالا از عملکرد دانه بیشتری در شرایط دیم برخوردار بود. با توجه به نتایج به دست آمده، ترکیب تیماری رقم ساجی × قارچ فانیلی فورمیس موسه می تواند سبب بهبود شاخص های رشد و در نهایت افزایش عملکرد دانه گندم در شرایط کشت دیم گردد.

شناختسیستم ریشهبهعنواننیمهپنهانگیاهازاهمیتویژه ایبرخورداراست و گسترش مناسبآن یکیازعواملتأثیرگذاردرتولیدگیاهان زراعیمی باشد. رشدوگسترشریشهدر خاکازاهمیتویژه ایدرتولید گندم می باشد، زیراارتباطگیاهباآبوعناصرغذاییموردنیازو جذبآن هابهطورعمدهازطریقریشهصورت می گیرد. بدین منظور آزمایشی گلخانه ای به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار در سال 1394 اجرا شد. تیمار های آزمایشی شامل رقم گندم در دو سطح (کراس-سبلان و ساجی) و منابع کودی در هشت سطح شامل: 1-عدم مصرف کود شیمیایی فسفر، 2-100 درصد کود شیمیایی فسفر، 3-ا Pseudomonas putida (strain 168)، 4-Funeliformis mosseae، 5-P. putida + F. mosseae، 6-P. putidaا+F. mosseae +50 درصد کود شیمیایی فسفر، 7-P. putida +50 درصد کود شیمیایی فسفر و 8-F. mosseae +50درصد کود شیمیایی فسفر بودند. نتایج این پژوهش نشان داد که منابع کودی اثر مثبت و معنی داری بر سیستم ریشه دهی گندم داشت و موجب افزایش معنی دار تعداد ریشه های بذری، گره ای، زیر گره ای، طول ریشه های بذری، گره ای، زیر گره ای، حجم ریشه، طول مخصوص ریشه، تراکم طول ریشه، حجم مخصوص ریشه، تراکم حجم ریشه و چگالی سطح ریشه گردید. در این مطالعه رقم ساجی در F. mosseae +50 درصد کود شیمیایی فسفر دارای بیشترین تعداد و طول ریشه ها (3/13 و 2/397 سانتی متر)، تراکم طول ریشه (75/0 سانتی متر طول ریشه بر سانتی متر مکعب خاک)، سطح ریشه (3/150 سانتی متر مربع)، تراکم حجم ریشه (010/0 گرم وزن تر ریشه بر سانتی متر مکعب حجم خاک) و چگالی سطح ریشه (7/166 سانتی متر مربع بر گرم) و رقم کراس سبلان و تیمار شاهد (عدم مصرف منابع کودی) نیز دارای کمترین خصوصیات ریشه بودند.