«اصل تفرد» یکی از اصول مهم مابعدالطبیعی است. هر موجودی یا صورت تنهاست یا ترکیبی از ماده و صورت است، اما این موجود دارای تفرد و تشخص نیز هست، تفرد و تشخص آن به صورت آن است یا به ماده آن؟ نویسنده در این مقاله کوشیده است این اصل را در سیر تاریخی آن، از زمان ارسطو تا صدرالمتالهین، به اختصار بحث نماید و نشان دهد که به رغم تفسیرهای گوناگون، همه فیلسوفان و مفسران باید قایل به این باشند که ملاک تفرد و تشخص یک چیز «صورت» آن چیز و بلکه «وجود» آن چیز است.

دونز اسکوتوس  الهی دان و فیلسوف قرن سیزدهم و چهاردهم میلادی اهل اسکاتلند با الهام از سخنان ابن سینا و برداشت خاصی از آن و با قول به تشکیک در وحدت، مراتبی از آن را در اشیا مورد توجه قرار داد و طبعیت لابشرط را به وحدت کمتر و شیء متشخص را به وحدت بالعدد توصیف کرد، این نظریه که به نظریه «صور متمایز» مشهور است، مناط تشخص را در هویات خارجی تبیین می کند و آن را نهایتا در مفهوم «هذائیت» متحقق می داند. نوشته حاضر ضمن بررسی تطبیقی مبادی دونز اسکوتوس با آراء ابن سینا، نظریه اسکوتوس را مورد انتقاد قرار می دهد.

در دهه چهل، غزل نو با تلفیق شعر نیمایی و غزل سنتی پای به عرصه وجود نهاد. سپس با نگاه عینی و تازه شاعران نوغزلسرا به جهان پیرامون، نوآوریهای سبکی و افزودن عناصر دیگری از شعر آزاد، رفته رفته به رشد و بالندگی روی نهاد. ویژگی تصاویر در غزل نو به گونه ای است که آن را غزل تصویری نام نهاده اند. این مقاله بر آن است که برای این سؤال پاسخی بیابد که تصویر در غزل امروز نسبت به گذشته چه تفاوتهایی دارد و شاعر نوغزلسرا از چه روشهایی برای تازه کردن تصاویر خیال خود استفاده کرده است، لذا هدف این مقاله این است که به بررسی ویژگی تصاویر در غزل نو بپردازد و شیوه هایی را که شاعران نوغزلسرا برای رسیدن به این منظور در پیش گرفته اند مورد بحث و مداقه قرار دهد تا آشکار سازد که این روشها سبب تازه شدن تصاویر خیال و تشخص سبکی غزل معاصر شده است. نتیجه پژوهش این است که غزل نو با شیوه های نوین تصویرپردازی سبک جدیدی را در غزل معاصر به وجود آورده است که آن را نسبت به دوره های قبل متمایز میسازد.

یکی از محورهای بنیادی مطالعات ادبی امروز، قرائت متون ادبی کهن از دیدگاه نظریه پردازان امروزی است که مایه پویایی این متون می گردد. کارل گوستاو یونگ (1961-1875)، روانکاو قرن بیستم میلادی، در زمره این نظریه پردازان است. از مهم ترین نظریه های وی، نظریه فرایند فردیت است که دربردارنده کهن الگوهای ویژه اوست. شاهنامه اثر ارزنده ابوالقاسم فردوسی (411-329 ﻫ. ق) است که بخش های افسانه ای، اساطیری و حماسی آن ظرفیت تحلیل نقد یونگی را دارد. این مقاله به بررسی چند شخصیت شاهنامه، به ویژه رستم، از دیدگاه یونگ و در چارچوب فرایند فردیت می پردازد.

فرایند فردیت از دیدگاه یونگ نوعی پختگی و رشد روانی انسان است که در طی آن مرکز شخصیت از «من» به «خود» منتقل می شود و از آن جایی که آثار ادبی به دلیل غنای درونی و نشات گرفته از ناخودآگاه جمعی، در کالبد انباشته از سمبل ها و استعاره ها، ساختارهای خودآگاه و ناخودآگاه، خواننده را در خود درگیر می سازد و خواه و ناخواه تحلیل کهن الگویی متن ادبی را می طلبد. در این مقاله سعی شده است منظومه ی «گل و نوروز» خواجوی کرمانی به روش توصیفی-تحلیلی بر اساس نظریه تفرد یونگ مورد نقد و بررسی قرار گیرد. سفر نوروز به سوی روم که در واقع نمادی از جست وجوی وی در روند فردیت روانی است و با اولین تکانه عشق به سوی روم شروع می شود، اساس داستان این منظومه را پی ریزی می کند و قهرمان داستان که در آغاز شاهزاده ای جوان و بی تجربه بود با فعال شدن کهن الگوی آنیما و ارسال فراخوان پیوستگی و یگانگی به قلمرو خودآگاه روان قهرمان، روند فردیت یابی وی آغاز می شود و با هدایت پیرخردمند، گذر از مشکلات و سایه های درون و انعطاف پذیری پرسونا، بین خودآگاه و ناخودآگاه وی هماهنگی ایجاد شده و در نهایت فرایند فردیت و خودشناسی را با موفقیت به پایان می رساند.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

دیدگاه فارابی در مسئله تشخص دو گونه است: اول، دیدگاه انتسابی است. از دید ملاصدرا، فارابی معتقد است تشخص به نحوه وجود شیء می باشد. دوم، دیدگاه صریح فارابی در کتاب تعلیقات است. وی در این کتاب معتقد است عامل تشخص، زمان و وضع می باشند. ابهام در این دیدگاه در مفهوم واژه ها، گزاره و چگونگی ارجاع دیدگاه وی به دال مرکزی اندیشه وی نمود یافته است. این مقاله رصد می کند که مفهوم تشخص به صورت واضح و متمایز از دید فارابی چیست؟ ساختار منطقی و زبانی گزاره منعکس کننده دیدگاه فارابی چگونه است؟ و گزاره منعکس کننده دیدگاه فارابی در تشخص چه رابطه ای با دال مرکزی اندیشه فارابی، در شبکه معنایی اش دارد. تحلیل مفهومی از تشخص نشان داده است که تشخص نزد فارابی مفهومی نسبی است، تحلیل گزاره ای نشان داده است که دیدگاه فارابی در تشخص ذی وضع با سکوت و با ابهام ساختاری مواجه است، و تحلیل سیستمی در این تحقیق نشان داده است که مسئله تشخص در فارابی متاخر به عنوان یک مسئله مطرح شده است و تشخص از طریق وجود با دال مرکزی اندیشه وی پیوند دارد. اما این بدان معنا نیست که دیدگاه فارابی در تشخص بتواند به عنوان پشتیبان استناد دیدگاه اصالت وجود به فارابی باشد.

«فرد» از دیرباز موضوع مشاجره آمیز دانش های گوناگون بوده و این امر نوعی دانش مستقل را شکل داده که تحولات آن، پیامدهای مهمی برای دیگر دانش ها ازجمله سیاست داشته و دارد. تکنولوژیست فرانسوی، ژیلبر سیموندون (89-1924)، ازجمله کسانی است که در این حیطه، تلاش فکری سرسختانه و تأثیرگذار داشته است. هدف کلی مقاله توضیح مجمل ارکان نظریۀ «تفرد» سیموندون و برشماری امکاناتی است که برای علوم اجتماعی مهیا می کند. با توجه به اهمیت خاص دانش سیاست برای ما، پرسش اصلی این است که نسخۀ متأخر نظریۀ تفرد، چه امکانات جدیدی برای دانش سیاست فراهم می کند؟ سیموندون با طرد «اصل» تفرد و رویارویی با نسخه های گوناگون هایلومورفیسم، به ویژه روانشناسی تحلیلی یونگ، و حفظ فاصلۀ انتقادی با سیبرنتیک و بدنۀ پدیدارشناسی، «فرایندِ» تفرد را محور بحث قرار داد و «شدن» را فرایندی بی پایان تعریف کرد. افزایش اعتبار سیاسیِ جمع، اصل زدایی، تحلیل فاز، بازگشت بدن تکنیکی به تحلیل سیاسی و تأمین لوازم بازخوانی نظریۀ سیاسی رادیکال، ازجمله پیامدهای نظریۀ او برای دانش سیاست است. نظریۀ سیموندون، ابزار گذر به «ترافرد» را به تحلیل سیاسی می دهد و این گذر، امکان رادیکال کردنِ مفهوم «فرد» و به چالش کشیدنِ معنای مسلط آن را فراهم می کند.

دو منظومه شرفنامه و اقبالنامه حکیم نظامی گنجوی که به اسکندرنامه شهرت یافته، سرگذشت سفرها و جنگ های اسکندر مقدونی است. نظامی در آفرینش این دو منظومه علاوه بر استفاده از وقایع تاریخی از داستان های اسطوره ای و افسانه ها نیز استفاده کرده و طرحی نو درانداخته است. اسکندر در این دو منظومه، آن سردار فاتح تاریخ نیست، بلکه شخصیتی اسطوره ای و پیامبرگونه دارد که تمامی نیروهای زمینی و فرازمینی، او را در راه پر فراز و نشیب سفرها و طی فرایند فردیت و مسیر شناخت خویشتن یاری می دهند. اسکندر در شرفنامه، حکیمی است که در پی کسب حکمت، راهی آفاق شده و در اقبالنامه در قالب یک پیامبر، سفری انفسی را تجربه می کند. نقد روان شناسانه این دو منظومه نشان می دهد که این شاه جوان در سفرها با هر یک از عناصر ناخودآگاهی از جمله: سایه، آنیما و پیر خرد دیدار می کند و سرانجام به خود و حقیقت والای وجود دست می یابد. هدف این مقاله، تحلیل این کهن الگوها با تکیه بر دیدگاه های یونگ است.