از زمانی که جرج لیکاف و مارک جانسون در کتاب استعاره هایی که با آنها زندگی می کنیم (1980م. )بحث استعاره مفهومی را مطرح کرده اند، نزدیک به چهار دهه می گذرد که در این سال های نسبتا طولانی، نظریه آنان طرفداران بسیاری یافته و در بررسی های زبانی و پژوهش های ادبی فارسی نیز نگاه به اندیشه این دو زبان شناس آمریکایی، جایگاه ویژه ای پیدا کرده است. در این مقاله، ابتدا اشاره ای به این نکته می شود که این دو صاحب نظر، درواقع مبدع و بنیان گذار استعاره مفهومی نبوده اند و همان طور که ریچاردز گفته است، سابقه این گونه از استعاره به زمانی بسیار دورتر بازمی گردد؛ سپس، به مدد دیدگاه های صاحب نظران اسلامی و غربی بلاغت و تعاریفی که از استعاره ادبی و استعاره مفهومی به دست داده اند، به تفاوت های این دو نوع از استعاره پرداخته می شود تا بر این نکته تاکید شود که هر یک از این دو تعریف از استعاره باید در جای خود پذیرفته شوند و نمی توان با پذیرش یکی، دیگری را نادیده گرفت. یکی دانستن این دو مقوله، ارزش ذاتی و استقلال هر دو را مختل می کند و حتی ممکن است ذهن را به انتخاب یکی و نادیده گرفتن دیگری واردار کند؛ همچنان که این اتفاق کمابیش رخ داده است، یا دست کم کسانی به دنبال رقم زدن چنین اتفاقی بوده اند. از یک سو، اصرار جرج لیکاف در مقاله «نظریه معاصر استعاره» (1993م. ) برای نادرست دانستن تعریف های سنتی استعاره و از سوی دیگر، اقبال شیفته واری که طی سالیان اخیر به استعاره مفهومی شده است، از علل شکل گیری این مقاله بوده اند. با این حال، در این نوشته، با دیده انکار به هیچ یک از دو مقوله نگاه نکرده ایم و برای تثبیت جایگاه هر دو مفهوم تلاش شده است. بنابراین، دستاوردهای استعاره مفهومی، هم در زبان و هم در ادبیات تبیین شده و این نتیجه حاصل شده است که این گونه نوظهور، بدون آنکه عرصه را بر استعاره ادبی تنگ کند، می تواند در پژوهش های زبانی و ادبی، ابزار بسیار مناسبی باشد.

فهم معنای زبانِ انسان برای ماشین همواره با چالش هایی رو به رو است. استعاره نیز یکی از موضوع های دشوار در پردازش معنایی است. درک استعاره در ارتقا و توسعة فعالیت های حوزة پردازش زبان طبیعی اهمیت فراوانی دارد. مقالة حاضر به معرفی روشی برای شناسایی استعاره ها در زبان فارسی می پردازد. هدف این مقاله، پیشنهادِ شیوه نامه ای است که به کمک آن بتوان پیکره ای برای استعاره های فارسی تدوین کرد. برای انجام چنین کاری نیاز است که ملاک هایی برای شناسایی و برچسب گذاری استعاره معرفی شود. روال شناسایی استعاره ی دانشگاه آزاد آمستردام (ام. آی. پی. وی. یو) می تواند انواع استعاره را شناسایی کند و در ساخت پیکرة استعاره نیز از آن می توان بهره برد. مبنای مقالة حاضر نیز همین روال شناسایی است. بهره گیری از این روال از دو جهت مفید است: نخست، به کمک این روال می توان پیکره ای از استعاره های فارسی تهیه کرد، دوم، به پژوهشگران حوزة استعاره، به ویژه زبان شناسان پیکره ای، کمک می کند که با روایی و پایایی مطلوبی استعاره های فارسی را تحلیل کنند. لازم به گفتن است که برای آزمودن کارآیی روال پیشنهادی، پیکره ای از داده های فارسی (متون خبری و دانشگاهی) گردآوری و توسط سه کارشناس برچسب گذاری شده و یافته های مطلوبی (ضریب کاپای 0. 964) به دست آمده است که در پژوهشی جداگانه به آن خواهیم پرداخت.

در این نوشته پس از بررسی مختصری در باب وجوه مختلف پدیده استعاره و مروری کوتاه بر سیر تحول این مفهوم، به دو رویکرد قرن بیستمی به استعاره (متعلق به بلک و دیویدسن) اشاره خواهد شد. آن گاه به بررسی نقش استعاره در فلسفه علم می پردازیم. ابتدا نشان خواهیم داد که استعاره چگونه نقش پر کردن خلاهای زبانی علم را بر عهده دارد: زبان علم بدون استعاره نمی تواند هم پای محتوای رو به توسعه آن پیش رود. آن گاه به مقوله مهم تر جایگاه استعاره در توسعه نظریه های علمی و نقش استعاره در پیشرفت علم خواهیم پرداخت. استدلال اصلی این نوشته آن است که نه الگوی بلک و نه الگوی دیویدسن نمی توانند به تنهایی از عهده نشان دادن نقش استعاره در علم برآیند. پیشنهاد نگارنده آن است که تلفیقی از این دو دیدگاه لازم است تا بتوان دو مرحله مهم پیشرفت علم را توضیح داد. الگوی دیویدسن برای توضیح نقش راهنما و سرنخ بودن استعاره مناسب است و الگوی بلک برای توضیح نقش شناختی استعاره در علم کارآمد خواهد بود.

از آنجایی که استعاره در زبان رخ می دهد، می تواند برای شناخت ایدئولوژی ابزار مناسبی باشد.انتخاب استعاره های متفاوت در متن توسط کاربران زبان، نشان دهنده ایدئولوژی غالب کاربران است، در عین حال ایدئولوژی های متفاوت درجهت نهادینه کردن باورهای بنیادینشان می توانند به تولید استعاره های متفاوت دست بزنند. در این مقاله، از راه بررسی کارکردهای استعاره در دستگاه ایدئولوژی و همچنین نقش استعاره در بافت اجتماعی پیوند میان استعاره و ایدئولوژی مطالعه می شود.

در نوشته حاضر ، سعی بر آن است معلوم شود چه عامل یا عواملی در مرگ استعاره و واژگانی شدن مفهومی استعاری دخیل است. برای نیل به این هدف ، ابتدا به آنچه در میان محققان به مثابه تعریفی برای استعاره ذکر شده است ، اشاره خواهد شد. سپس کوشش خواهد شد ، به فرآیند شکل گیری استعاره اشاره شود و معلوم گردد تفاوت میان "استعاره زنده" و "استعاره مرده" چیست و چگونه استعاره ای زنده به چند معنایی واژگانی تغییر هویت می دهد و به فرهنگهای لغت راه می یابد.

چکیده فارسی:هدف این نوشته آن است که با بررسی نظریه ها و مدل های روان شناسان اخلاق و پیوند زدن این مباحث با مفهوم «استعاره»، پیشنهادی کاربردی برای تقویت تفکر اخلاقی کودکان، از طریق بازی و ادبیات ارائه کند. ابتدا به بررسی الگوی پیاژه برای رشد اخلاقی کودک می پردازیم و سپس بحث را با بررسی آرا کولبرگ، از دیگر روان شناسانی که در قالب رویکرد شناختی، به این موضوع نگاه کرده است، دنبال می کنیم. در ادامه، با بیان برخی انتقادهای وارد بر این رویکرد، به بررسی آرا گیلیگن، از نظریه پردازان فمینیست، در باب نسبت رشد اخلاق و «روایت» می پردازیم. سپس با طرح نکاتی درباره تعریف مفهوم استعاره، به استعاره های مفهومی و غیر زبانی خواهیم پرداخت. هدف از این نکات آن است که بتوانیم «بازی»، به ویژه «بازی وانمودی» را به عنوان نوعی استعاره مفهومی تعمیم یافته تعریف کنیم. چنین تعریفی به ما اجازه می دهد که در چارچوب رویکرد روایت محور به اخلاق، به امکانات بالقوه ادبیات و بازی به عنوان یکی از مهم ترین سرچشمه های تقویت قوه اخلاقی کودکان بیشتر واقف شویم.   چکیده عربی:یستعرض کاتب المقالة نظریات و نماذج علماء نفس الاخلاق و یربط هذه المواضیع من خلال مفهوم الاستعارة باقتراح عملی یستهدف تقویة الذهنیة الاخلاقیة لدی الاطفال عن طریق اللعب و الأدبیات. یستهل الکاتب بحثه بعرض نموذج «پیاجه» حول تربیة الاخلاق فی مرحلة الطفولة و یتناول بحث آراء «کولبرک» - أحد علماء النفس الذین لهم رؤیة معرفتیة. حول هذا الموضوع ینتقل الکاتب بعد ذلک الی ذکر بعض الانتقادات التی و جهت لهذا المنهج ثم یتعرض الی بحث الاراء التی طرحها«جلیجن» - احد الذین ساهموا بوضع نظریة مساواة الجنسین - و التی ترتبط بتربیة الاخلاق و الروایة. کذلک تتطرق المقالة الی تعریف مفهوم الاستعارة و تتحدث عن نوعین من الاستعارات: استعارات خاصة بالمفهوم و استعارات غیر لفظیة. ان الهدف الذی یتوخاه کاتب المقالة هو التمکن من تعریف اللعب - خاصة اللعب المصطنع - علی انه احد انواع الاستعارات الخاصة بالمفهوم المستخدم علی نطاق واسع. ان مثل هذا التعریف یمکننا - و بالاستعانة باسلوب الترکیز علی الروایة فی بناء الاخلاق - من الاحاطة بنحو افضل بالامکانیات المتوفرة للأدبیات و الألعاب باعتبارها أحدی اهم مصادر بناء القواعد الاخلاقیة فی مرحلة الطفولة.

درباره جایگاه استعاره در فلسفه دو دیدگاه رایج است، برخی از فلاسفه (بیشتر فیلسوفان تحلیلی) استعاره را قابل حذف دانسته، ایده آل فلسفه را در متونی عاری از استعاره و مبتنی بر کاربرد دقیق و تحت اللفظی کلمات می بینند. برخی دیگر، استعاره را غیرقابل حذف و اساس مفاهیم فلسفی به شمار می آورند. دیده گاه دوم معمولا به فروکاهی فلسفه به سخن وری صرف، و در نتیجه اسطوره ای، شاعرانه و غیردقیق دانستن فلسفه می انجامد. دریدا با استعاری دانستن زبان و خارج شدن از تقابل کلاسیک استعاری تحت اللفظی، فلسفه را از جنس سخن وری می داند، بدون اینکه بر آن برچسب شاعرانه، غیردقیق و اسطوره ای بزند. دریدا با واسازی استعاره، مرگ استعاره ـ و در نتیجه مرگ معنای تحت اللفظی ـ، و همراه با آن، مرگ فلسفه به معنای کلاسیک و تاریخی آن را اعلام می کند. در این مقاله می خواهیم از این ادعا دفاع کنیم که معنا، از بیرون، زبان را کنترل نمی کند، بلکه خود برآمده از یک نوایی حاصل از خوش ساخت بودن استعاره هاست، استعاره هایی که اساس زبان را تشکیل می دهند.

هدف از پژوهش حاضر، تبیین و تحلیل استعاره «تربیت، سفر است» با نگاهی عرفانی استعاری و به-تبع عینی تر به حوزه انتزاعی تربیت است. چرا که یکی از اصلی ترین ویژگی های استعاره، ظرفیت استنباطی بسیار آن است که با تکیه بر آن می توان حوزه ای انتزاعی از دانش های بشری را در ظرفی عینی قرار داد و بازتعریف کرد. برای دست یافتن به این هدف، از روش تحلیل منطقی فرارونده بهره گرفته شد. یافته های پژوهش حاکی از آن است که استعاره «تربیت، سفر است» باتوجه به مبنای انتخابی در این پژوهش دو مبنای عرفان اسلامی و عرفان اومانیستی معرفی شده دو مسیر جداگانه برای تربیت تعریف می کند که با وجود اشتراکات فراوان میان این دو مسیر، سرانجام متفاوتی برای آن-ها تصور می شود. طرح کلی سفر تربیتی بر مبنای نگاه استعاری عرفانی به حوزه تربیت نیز شامل دو رکن اصلی «رهرو» و «راهبر» و پنج رکن فرعی «مقصد نهایی»، «مراحل»، «ره توشه، مسیریابی و ملزومات»، «راهبرد» و «رهاورد» است. همچنین بر پایه نتایج پژوهش حاضر می توان ادعا کرد که به-کارگیری استعاره «تربیت، سفر است»، گامی مهم جهت دست یافتن به تعریفی برای تربیت و رسیدن به اشتراک بین الاذهانی میان صاحب نظران این حوزه خواهد بود.