عهدنامه سلمان فارسی، امان نامه ای است که می گویند پیامبر (ص) در سال نهم هجری به نفع خاندان سلمان صادر کرده است.این عهد نامه حسب ادعا به خط علی (ع) نوشته شده و عده ای از بزرگان صحابه آن را گواهی کرده اند. در این مقاله با توجه به قراین موجود، اصالت عهدنامه مزبور مورد بررسی و تردید قرار گرفته است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

لطفا برای مشاهده چکیده فارسی و عربی به متن کامل (pdf) مراجعه فرمایید.

خواجه جمال الدین سلمان فرزند خواجه علاءالدین محمد ساوجی معروف به سلمان ساوجی متولد 709 ﻫ.ق در ساوه و متوفی بسال 778 ﻫ.ق است . در خدمت پادشاهان جلایری مشغول بوده و به مدح سلطان اویس و شیخ حسن بزرگ و دلشاد خاتون پرداخته است. شعر سلمان ساوجی دارای سبک ویژه ایست که میتوان گفت اشعار او برزخ بین قدما و متوسطین است و کلامش خاتمه عصر قدیم و آغاز دوره جدید؛ بگونه ای که همه اساتید شعر و ادب آن عصر به مهارت و استادی سلمان در شعر و سخن اعتراف کرده اند.حافظ شیرازی از مولانا، سعدی، امیرخسرو دهلوی، سلمان ساوجی و خواجوی کرمانی تاثیر پذیرفته است اما تاثیرپذیری حافظ از شعر سلمان بحدی شدیدست که از حیث شیوه بیان در بسیاری از موارد خیلی به سبک سخن سلمان نزدیک می شود. این تاثیرپذیری از لحاظ مضمون و وزن و ردیف و قافیه بسیار ملموس است.

زبان مهم ترین ابزار برقراری ارتباط است که از طریق آن انسان می تواند به بیان مفاهیم و نیازهای گوناگون خود بپردازد؛ یکی از این نیازها، بیان حسرت، دل­ تنگی و غم غربت نسبت به گذشته­ است که نوستالژی نامیده­ می­ شود. مفهوم غربت با اندیشه، احساس و رفتار آدمی درآمیخته است. غربت درتصوف و عرفان اسلامی، حضوری قابل­ اعتنا دارد و صاحب ابعاد معنایی و تفسیرهای گوناگون است، همچنین غم غربت از موثرترین انفعالات روحی درادب فارسی به­ ویژه در قرن هشتم قلمداد می­ شود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با هدف بررسی اشعار خواجوی کرمانی و سلمان ساوجی در حوزه ی نوستالژی عرفانی صورت­ گرفته تا بتوان از نگاه این شاعران عارف انواع غم غربت و عوامل مؤثر در ایجاد این اندیشه بررسی و تبیین گردد. مهم ترین دستاورد این پژوهش شناسایی عوامل مختلف تاثیرگذار بر فکر و ذهن شاعر و بررسی میزان انعکاس آن برای درک و ارتباط بهتر با اشعار ایشان می­ باشد. دوری از وطن اصلی و معشوق حقیقی، مضمون نوستالژی دو شاعر است. نتایج این مقاله بیانگر آّن است که سلمان ساوجی مانند خواجوی کرمانی، غربت عرفانی برخاسته از فراق محبوب حقیقی و دوری از وطن اصلی را دریافته­ است.

شعر سلمان در حوزه ی شعر ارزشی و انقلابی قابل بررسی است. او گونه ای خاص از شعر مذهبی را با بن مایه های اجتماعی و انسانی ارائه داده است. درونمایه های اشعارش بیشتر مفاهیم دوران انقلاب، جنگ، حماسه، شهادت، مقاومت، انفاق، مفاهیم دینی چون انتظار، عاشورا، ولادت و وفات معصومین و. . . را دربرمی گیرد. باوجود تأکید هراتی بر حضور معنا و اندیشه، تا حدی توجه وی به تصویرسازی، جاندارپنداری، واج آرایی نیز حائز اهمیت است و باید گفت تصویر در خدمت مضمون و اندیشة شاعرانه اوست. در اشعار بلندش اصل ساختمان شعر و ارتباط موضوعی به وضوع دیده می شود. تنوع ساختار اشعار سلمان معلول خلاقیت های شاعرانه اوست. با این وصف گاهی به غیر شاعرانه هایی برمی خوریم که حاصل ستیز شاعر با دست آوردهای مدرنیته ای می باشد که اصالت و اعتقادات انسان را مورد هجوم قرار داده است. اعتراض او به بی عدالتی و عدم تعادل است. شعر سلمان، سرشار از عشق، ایمان، خلوص، دین باوری، دفاع از ایران اسلامی است که ارزش های بی بدیل هویت انسانی را نشان می دهد. مسئله این است که حساسیت های شاعر به کدامیک از انگیزه های بیرونی اوج می گیرد. زیرا در شعر که پرورده ترین نوع کلام است عناصر تصویر، ناسنجیده و تصادفی در کنار یکدیگر نمی نشیند. برجسته سازی و تبین تمامی عناصر، یعنی منطق تصویری شعر، روابط هنری و معناشناسی، در فهم شعر خواننده را یاری می دهد. پس مطالب پیش رو به بررسی این قواعد پرداخته است.

در غزلیات سلمان ساوجی، شاعر قرن هشتم، تلفیق دوگونه غزل عارفانه و عاشقانه بنا به اقتضای عصر و دوره، به گونه ای بسیار طبیعی انعکاس یافته است. درونمایه ها و مضامین این اشعار دربرگیرنده معانی دقیق و ظریفی است که در اثنای کلام و در ظرف الفاظ گنجانده شده است. سلمان با زبانی لطیف، از ترکیب عشق و عرفان، مضامین پربسامدی همچون حجاب بودن جسم و تن، حلقه زلف، زلف مشکین و کفر زلف، رخسار و همچنین چشم مست معشوق و حسن روی او، لب و سخن معشوق، هجران و فراق دوست، وفای عاشق و جفا و بدعهدی معشوق، بی هنری عقل در طور عاشقی و باد سحر را با تشخصی جدید بازآفرینی کرده است. همچنین، با استفاده از برخی دیگر از مضمون های رایج در قرن هشتم، در قالب واژه ها و عباراتی همچون محتسب و زاهد ظاهرپرست، رند دردی آشام درون صاف، می جام الست، هیچ بودن نقش و نگار جهان، و دررسیدن شام اجل بر در سرای امل را دریافته و با توصیفات بس هنرمندانه و با توجهی وافر، به سان عارفی تمام عیار، تصاویری از این گونه مضمون پردازی های خود را به رخ کشیده است. از همین منظر است که می توان وی را سرآمد مضمون آفرینی بدیع در غزل فارسی به خصوص غزل سرایی قرن هشتم و بعد از آن به حساب آورد.

سلمان ساوجی از شاعران شهیر قرن هشتم هجری است که اشعارش تجلی گاه تفکرات مختلف اجتماعی، دینی و عرفانی است. او اگر چه به مدح ارباب قدرت پرداخته و در زمان خود از حرفه ی شاعری تمتعی تمام یافته، اما این خصیصه هیچ گاه باعث نشد بُعد معنوی زندگی خود را رها سازد. این جستار که مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است و با شیوه ی توصیفی تحلیلی انجام شده، به تحلیل و تفسیر مضامین رندانه و قلندرانه در غزلیات سلمان ساوجی می پردازد؛ ابتدا مقدمه ای درباره ی مکتب ملامتیه و الهیات رندی و قلندری بیان می شود و سپس به تحلیل و تفسیر تفکر ملامتی و قلندری در غزلیات سلمان ساوجی پرداخته خواهد شد. غور در اشعار سلمان بیانگر این حقیقت است که وی در عرصه ی عرفان نیز یکه تاز بوده، البته نه عرفان مرسوم خانقاهی بلکه عرفانی فارغ از راه و رسم اهل خرقه که نه تنها اصول حاکم بر نظام خانقاه را زیر سؤال می برد بلکه با برجسته کردن امور ضد ارزشی، بر آن ها حمله می برد و تابوها را می شکند. سلمان، سریان عشق را در نظام آفرینش درک کرده، با تن دادن به این ودیعه ی الهی، از نام و ننگ گریخته، مسجد و خانقاه را رها کرده و به خانه ی خمّار، التجا می جوید. انسان کامل مد نظر سلمان، رندِ قلندری است که با پشت پا زدن به همه ی ظواهر شرع، بر سر کوی مغان مأوا می گزیند. در نظرگاه او، تنها راه رستگاری انسان، قدم گذاشتن در مسلک قلندری است؛ مسلکی که خرقه ی ریایی صوفی را به می طهارت می دهد و به فرجام اندیشی زاهد، وقعی نمی نهد.

مدح و ستایش از اغراض اصلی شعر فارسی است. این نوع ادبی در مسیر تکامل خود از گذشته های دور تا امروز تاثیری پر رنگ بر صفحه شعر شاعران داشته است. مسعود سعد سلمان، شاعر بزرگ قرن پنجم و اوایل قرن ششم هجری، اگرچه عمده شهرتش به سبب سرودن حبسیه است اما قسمت اعظم دیوانش به قصاید مدحی اختصاص دارد. او در اشعار مدحی خود به ستایش صاحبان قدرت و شاعران معاصر خویش پرداخته و با معیارهای خاص خود آنها را یا به دلیل فضایل واقعی ستوده و یا با هدف ترغیب به فضایل و نهی از رذایل مورد ستایش قرار داده است.این مقاله سعی دارد با آوردن مقدماتی در موضوع مدح و تبیین زمینه تاریخی و ادبی عصر شاعر به ارایه توضیح و تفسیر اشعار مدحی مسعود سعد بپردازد. به امید آن که گوشه ای از کلیت هنری این گونه اشعار روشن شود.

منطقه سلمان به وسعت 6877 هکتار در 35 کیلومتری غرب قم قرار دارد. هدف اصلی این پژوهش، شناسایی گونه های گیاهی و معرفی فلور سلمان است. به این منظور نمونه های گیاهی از زیستگاه های مختلف منطقه طی سال های 1386-87 جمع آوری و با استفاده از فلورهای مختلف شناسایی شدند. شکل های زیستی گونه های شناسایی شده تعیین گردید و طیف زیستی منطقه ترسیم شد. بر اساس اطلاعات به دست آمده از پراکنش جغرافیایی گونه ها و منابع موجود، جایگاه منطقه از نظر جغرافیای گیاهی ایران مورد بررسی قرار گرفت. از 169 گونه و تقسیمات تحت گونه ای شناسایی شده از منطقه، 1 گونه بازدانه، 150 گونه نهان دانه دو لپه ای و 18 گونه نهان دانه تک لپه ای هستند. این گیاهان به 49 تیره و 128 جنس تعلق دارند. بیشترین غنای گونه ای در تیره هایAsteraceae ،Fabaceae ،poaceae ،Boraginaceae ،Apiaceae ،Lamiaceae ، دیده می شود. در بین گیاهان منطقه، تروفیت ها با 36.6 درصد، فراوانترین شکل زیستی منطقه هستند. پراکنش 125 گونه (73.9 درصد) به ناحیه ایرانی تورانی منحصر می گردد که از این تعداد 13 مورد (10.4 درصد) اندمیک (بومی) ایران هستند.